4.Хәзерге журналистикада мәдәният мәсьәләләре

“Мәдәни җомга”, “Сәхнә”, “Казан утлары”, “Мирас”, “Сөембикә”, “ШК”да – “Илһамият”, “Мәйдан” журналы - Чаллыда.

Авторлар: Әхмәт Гадел (“ШК”), Люция Хәбибуллина, А.Юнысова, короче, почти шулар ук.

Узган ел мәдәният елы иде. Барлык газет-жур.да шул темаларга яздылар. “Сөембикә”, “МҖ”ның кайбер номерлары шул темага гына багышланган.

Темалар:

-Г.Т.

-М.Җәлил юбилейлары

-Софья Гоб.

-театрның 100 еллыгы

-Б.Урманчының 120 еллыгы

ТВда: “Мәдәният дөньясында”, “Татарлар”

“Культура” каналы бар!!! Шәп!!! Шуны гына карап утырыгыз!!!

Русча “Казань” журналы. Күп кенә газетларның махсус кушымталары бар.

5. Халыкчанлык принцибы, аның хәзерге шартларда эш итүе. Принцип – лат.с. “башлангыч”, д.а. – жур-т эшчәнлегенә куела торган таләпләр, чынбарлыкка карата мөнәсәбәтне билгели.

. Халыкчанлык принцибы – жур-ң халык бн тотрыклы мөн-н белдерә. Аның составы замана бн үзгәреп тора. Халыкчанлыкның жур-да чагылышы: - халык тормышын гәүдәләндерә, мәнфәгатьләрен чагылдыра,

- үз төбәгендә яшәгән соц. катламнарны аерым чаг-ру,

- тормыш күренешләре, фактлары халык күзлегеннән бәяләнә,

- жур-т әсәре халык вәкилләре каләме аша яктыртыла...

Демократик журналистиканың төп герое- хезмәт кешеләре.Халыкчанлык принцибы халык вәкилләре тарафыннан кулланыла.Х.в.референдум, митинг, демонстрацияләр аша дәүләт органнарына күпмедер тәэсир итә алалар.Ләкин алар аша гына түгел, журналистика аша да.Чөнки Х.П.җәмгыятьнең, халыкның мәнфәгатьләрен кайгыртуны да үз өстенә ала.

Халык фикере һәм мәнфәгатьләре һәрдаим үзгәреп тора.Дәүләт органнары еш кына бу үзгәрешләргә игътибар бирми, бары тик сайлау вакытында гына мәсьәләләрне өстән карап чыгу белән котыла. Журналистика, дәүләт органнарына тәэсир итеп, халык мәнфәгатьләрен җиткерүче ролен үти. Формалары:

1.Халык б-н аралашу:почта,тикшерү һ.б.

2.Халыкка, бигрәк тә төрле катлау кешеләренә, дәүләт эшләрендә катнашырга ярдәм итү.

3.Халык массалары тарафыннан ясалган митинг, демонстрацияләрне(һ.б) контрольдә тоту. Кирәксә, төзәтү,кирәк якка борып җибәрү.

4.Җәмгыятьттән сәләтле, кыю фикерле, көчле кешеләрне табып, үстерә белү вазыйфасы.

Халык б-н эшләгәндә һәрчак гуманизм принцибына таянырга тиеш.

6. Жур-да хакыйкыйлек принцибын тормышка ашыру юллары.

Принцип – лат.с. “башлангыч”, д.а. – жур-т эшчәнлегенә куела торган таләпләр, чынбарлыкка карата мөнәсәбәтне билгели. Һәр эшне оештыруның үз идеясе, принцибы бар. Журн-р шушы принциплпрга таяналар. Прин-ң субъектив һ. Об-в ягы бар. О-Безгә бәйле булмаган таләпләр. С-журн-ң белем дәрәҗәсенә, ныклыгына, иманлы булуына бәйле. Прин-п – журналистның позициясе. Хак-к пр-бы(синтезлаучы прин-п, дөреслек. Нигезендә факт ята). Журналист табып алган (тормыштан, документлардан) факт ятырга тиеш. Хата җибәргән очрата да журналист аларны төзәтә белергә тиеш. Хатага игътибар бирмәү, төзәтмәү халык алдында жур-ң авторитетын түбәнәйтә. түбәндәге таләпләр куя: 1. а) без чагылдырган фактлар тормышка туры килергә тиеш. Фактның дөреслеген төрле юллар б-н исбатларга була:

-чагыштыру;

-факт-ң чыганагы

-икенче чыганакларга тәнкыйть күзлегеннән карап.

Фактын анализлау принцибы:

-биографияне өйрәү;

- факт-ң каршылыгын яктырту;

-фактларны башка фактлар б-н элемтәдә тикшерү. б) фактлар бер-берсе бн бәйләнештә б.т.фактлар тормышта сәбәпнең нәтиҗә бн нисбәтендә үк бар. Тормыш – карш-р җыелмасы, “Каршылык берлеге һәм көрәше” законы һәр күренешне танып белгәндә үзен сиздерә, күренешнең асылын шул карш-р аша күрә алабыз. 2. Тормыш - көнкүрешне өйрәнгәндә һәрберсенә объектив карарга тиешбез. Ягъни бөтен өлкәне бертигез яктыртырга кирәк. Жур-да типлар б.к. Теге яки бу проб-га игътибар арттыру – хирыслыкка китерергә мөмкин.

3. Инф-я хезмәте күрсәтә торган төбәкнең социаль структурасын күз алдында тотарга кирәк.

Дөньяда тискәре һәм уңай фактлар бик күп. Хакыйкатькә хилафлык китерми икән, икесен бергә кулланып эш итәргә тиешбез.Хәзерге ММЧ тискәрелекне яктыртуга юнәлгән. ә бу аудиториянең писсимизмына китерергә мөмкин.

7. Жур-да миллилек һәм интернациональлек нисбәте.

1.Һәр журн-ка милли була. Мил-ек – ул милли телдәге проблемаларны яктырту һ. чагылдыру (әдәбият, сәнгать)

2. Милли журналистика бер үк вак. интер-л да була Мил-лек б-н интер-кне каршы куярга ярамый. Ч. чын милли ихтяҗ- ны гәүдәләндергән тәҗрибәне башка милләт-р кул-га мөмкин.Теләсә-кайсы жур-ка чарасы теге яки бу милләтнең мәнфәгатен белдерә (милли жур-ка). Бу миллилек түбәндәге аспектларда сизелә:

- милли телне саклау,

- милли мәдәният,

- җитештерүдә милли элементлар булу (милли кием, ашлар..)

Журн-т үзе дә бер милләт вәкиле, милли мәнф-не күздә тота. Милли үзенчәлекләр – журналист объекты - әсәрләрендә чагыла. Журн-т милли рухта тәрбияләнсен өчен милли тирәлек кирәк. Ләкин үз милләтен генә алга кую – милләтчелек. Бү вакытта ярдәмгә итернациональлек килә. Интер-к – бөтен милләтләрнең дус – тату яшәве, тигезлеге диг. аңлата. Ш.к. милләт проблемаларын яктыртучы журналистлар һәр милләтнең үсүе хакында кайгыртырга, үзара ярдәмләшеп яшәүе тур кайгыртырга тиеш. Миләтләргә бәя биргәндә, сүзләрне үлчәп әйтергә кирәк, бигрәк тә киеренке вак-да (үзбек түгел, ә выходец из Узбекстана). Миллилек төшенчәсе б-н бик җайлап эш итәргә кирәк. Ч. бер милләт мәнфәгатьләрен өстен куеп башкаларны кимсетергә мөмкин, ч. миллилек милләтчелек б-н янәшә йөри. Бер милләт икенчесе бн аралашып яши, алар бер-берсеннән өйрәнә һәм өйрәтә ала. Милли жур-ка төрле милләт тормышын яктыртырга тиеш.Шуңа күрә милли жур-ка интернационал да була ала. Мил-к һ. Интер-к бер-берсен тулыландырып тора. Чын миллилек интерна-л характерда б.т.(Совт чорында “Социалистик Татарстан”газ. Итернациональлеккә багышланган махсус рубрика булган). Милли үрнәк, милли тәҗрибә башка милләт вәкиле өчен дә кыйммәтле булуын он-га ярамый. Милләтләрне каршы куярга ярамый. Яхшы интер-к – милли була, чөнки милләтләр ара-гы тигезлек, хөрмәткә басым ясала. Ләкин интер-кнең дә үз минусы бар – бер милләттән икенчесенә яхшы сыйфат бн тискәре тәҗрибә дә күчәргә мөмкин. (татарлар арасында рев. кадәр эчүчелек сирәк күзәтелгән, руслар бн аралашу нәтиҗәсе(( )Зыялы жур-т башка милләткә тискәре мөн-тә була алмый!(Шовинизм – олы милләтнең кечесе алдында үзен өстен кую; Рассизм – раса буенча бүлү;

Актисемитизм – яһүдләргә карата агрессив сәясәт күтәрү(СССР))

8. Жур-т иҗатының объектив шартлары һәм субъектив факторлары.

Иҗат – реаль чынбарлыкта объектив һәм субъектив, матди һәм рухи характердагы яңа предметлар тудыра алу. Ул – кешегә генә хас феноменаль күренеш. Ул – гаять катлаулы психологик процесс. Иҗат актында кешенең интеллектуаль, эмоциональ, психик (аңындагы һәм аңнан тыш) сыйфатлары катнаша. Иҗат нәтиҗәлелеге объектив шартларга һәм субъектив факторларга бәйле. Об.шартлар (кешедән тормый торган): социаль – икътисадый үсеш дәрәҗәсе, җәмг-ге формация тибы, сәяси вәзгыять. икътисади фактор, җәмгыятьнең нинди үсеш баскычында булуына бәйле шартлар, сәяси шартлар б.т.

Субъектив фактор: Журн-ң үзенә һ. әйләнә тирә чолганышына бәйле.- эрудиция, белем, тәҗрибә (кызыксыну, осталыкны күтәрү нигезе, оперативлык, доньяга караш, актив позициягә бәйле интуиция, иман булу...),

• белдеклелек (яктырта торган әйләнәңне тирәнтен белү, өйрәнү),

• тормышны белү (халык ничек яши)

• әдәби сәләт (акыл-фикерне халыкка аңлаешлы, үтемле итү),

• соц-психологик (кеше бн аралашу, сөйләшә белү, эгоизм, фантазия, меланхолик, пессемист һ.б.)...

• тоемлауы, установка, фантазия.

Гарифуллин буенча: - әйләнә-тирә мөхит (редакциядәге мөхит, , ММЧ тоткан кыйбла, Устав, җитәкчелек позициясе)

• сәләт (әдәби сәләт, сүз бн эш итү),

• белем һәм күнекмәләр, интеллект дәрәҗәсе,

• шәхеснең генетик үзенчәлекләре (экстраверт, интроверт, альтруист, агрессив кеше, лидер һ.б.),

• шәхеснең характер үзенчәл-ре (тырышлык, максат-к, хәтер мөмкинлеге, фикер йөртү тирәнлеге, темперамент – холерик, меланхолик һ.б. Эрик Фромм бүленешендә - уңай ориентацияле – эшчән, яратучы, акыл бн эш итүче. тискәре ор-ле – рецептив, үзе турында гына кайгыртучы, базарчы (үз иҗатын сатучы) һ.б.)

• яшь үзенчәлеге,

• җенесе...