РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯСЕ МӘГАРИФ ҺӘМ ФӘН МИНИСТРЛЫГЫ

КАЗАН (ИДЕЛ БУЕ) ФЕДЕРАЛЬ УНИВЕРСИТЕТЫ

ФИЛОЛГИЯ ҺӘМ СӘНГАТЬ ИНСТИТУТЫ

ТАТАР ФИЛОЛОГИЯСЕ БҮЛЕГЕ

ГОМУМИ ЛИНГВИСТИКА ҺӘМ ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

“Фәнни методик мирас: телләрне чагыштырма планда өйрәнү” курсы буенча

Реферат Тема: м.З.Зәкиевнең фәнни методик эшчәнлеге

Башкарды –

07-0802 нче төркем студенты

Иманкулова Гөлчирә Рөстәм кызы

Тикшерде –

филология фәннәре кандидаты, өлкән укытучы

Хөснетдинов Дамир Хәйдәр улы

Казан – 2012

Эчтәлек

1. Кереш ...........................................................................................................3

2. М.З.Зәкиевнең томыш юлы һәм фәнни эшчәнлеге турында кыскача мәгълүмат...................................................................................................................4

3. “Татар синтаксисы: Югар уку йортлары өчен дәреслек” хезмәтенә күзәтү..........................................................................................................................6

4. “Сопоставительный синтаксис русского и татарского языков” хезмәтенең төзелеше турында .................................................................................9

4.1. Сөйләмнең һәм җөмләнең төп үзенчәлекләре.............................10

4.2. Рус һәм татар телләрнең ситаксисын чагыштырма планда өйрәнүнең кыскача тарихы......................................................................................11

4.3. Хезмәтнең 1 нче кисәгендәге “Гади җөмлә синтаксисы” турындагы мәгълүмат..............................................................................................14

4.4. 2 нче кисәк. Бер составлы җөмләләр синтаксисы.......................16

4.5. 3 нче кисәк. Кушма җөмлә синтаксисы.......................................17

5. Йомгак ........................................................................................................19

6. Файдаланган әдәбият ................................................................................20

1. Кереш

Татар һәм рус телләрен өйрәнү, өйрәтү өлкәсендә дә күп кенә галимнәр эшләгән. Теге яки бу галимнең татар һәм рус телләрен чагыштырма аспектта өйрәнгән хезмәтләрен өйрәнү, аларның фәнни методик эшчәнлегенең нигезен, асылын аңларга ярдәм итә. Ике телнең фонетик, лексик һәм грамматик үзенчәлекләрен тасвирлап язылган фәнни-методик хезмәтләр, сүзлекләрне өйрәнү, аларның төзелешләре белән танышу азмы-күпме дәрәҗәдә телләрне чагышытрып карау, сөйләмнең кайбер үзенчәлекләрен ачкларга ярдәм итә.

Татар теленең фонетик, лексик, грамматик төзелешен өйрәнү, рус телендәге әлеге өлкәләр белән чагыштырып карау, аралашуның камилләшүен, сөйләм чараларының кулланылыш үзенчәлекләрен аңлауга китерә.

Татар теленең синтаксик төзелешен, аның рус теленең синтаксисы белән аермалы һәм охшаш якларын ачыклау эшчәнлеген алып баручы галимнәргә без күпләрне кертеп карый алабыз. Шундыйлардан Бәйрәмова Л.К. “Сопоставительный синтаксис русского и татарского языков” хезмәте (1997), Газизов Р.С. “Сопоставительная грамматика татарского и русского языков” (1966), Җамалетдинов Р.Р. “Татар һәм рус телләрен чагыштырма аспектта өйрәнү: укыту-методик кулланма” (2002), Сафиуллина Ф.С., Байрамова Л.К. “Сопоставительный синтаксис русского и татарского языков” (1998) атый алабыз.

М.З.Зәкиевнең синтаксис фәне өчен мөһим булган бүтән чыганакларын караудан тыш, әлеге тикшеренү эшенең нигезенә М.З.Зәкиев һәм Ф.С.Сафиуллинаның “Сопоставительный синтаксис русского и татарского языков” хезмәте алыначак.