- •Тэма 1. Уводзіны ў дысцыпліну Лекцыя 1. Уводзіны ў дысцыпліну
- •Прадмет гісторыі Беларусі
- •Перыядызацыя курса гісторыі Беларусі
- •Метадалогія гісторыі Беларусі
- •Крыніцы па гісторыі Беларусі. Асноўныя задачы “Гісторыя Беларусі”
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №1
- •Палеаліт (100-9 тыс. Г. Да н.Э.)
- •Мезаліт (9-5 тыс. Г. Да н.Э.)
- •Неаліт (5-3 тыс. Г. Да н.Э.)
- •Бронзавы век (2 – пачатак 1 тыс. Да н.Э.)
- •Жалезны век (7-6 ст. Да н.Э. – 6-7 ст. Н.Э.)
- •Паходжанне беларусаў
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №2
- •Тэма 3. Станаўленне раннекласавага грамадства на тэрыторыі сучаснай беларусі Лекцыя 3. Станаўленне раннекласавага грамадства на тэрыторыі сучаснай Беларусі
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №3
- •Лекцыя 4. Фарміраванне раннефеадальных дзяржаўных утварэнняў усходніх славян на тэрыторыі сучаснай Беларусі
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №4
- •Тэма 5. ВялікАе княства літоўскАе, рускае, жамойцкае (другая палова XIII – першАя палоВа xvі ст.) Лекцыя 5. Вялікае Княства Літоўскае, Рускае, Жамойцкае (другая палова XIII – першая палова xvі ст.)
- •Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы фарміравання вкл. Палітычнае становішча ВкЛ да сярэдзіны XVI ст.
- •Асноўныя накірункі развіцця ВкЛ у 70-я гг. XIV – XV ст.
- •Палітычнае становішча Беларусі ў першай палове XVI ст.
- •Эвалюцыя ад адзінаўладдзя да саслоўна-прадстаўнічай манархіі
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №5
- •Рэлігія славян. Распаўсюджанне хрысціянства на Беларусі
- •Культура Беларусі X – XIII стст.
- •Культура Беларусі XIV – XVI стст.
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №6
- •Утварэнне Рэчы Паспалітай
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №7
- •Станаўленне фальваркава-паншчынай гаспадаркі.
- •Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў канцы XVIII – 50-х гг. XIX ст.
- •Прамысловы пераварот і станаўленне фабрычна-заводскай прамысловасці на Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Эканамічнае развіццё Беларусі ў другой палове XIX стагоддзя. Сельская гаспадарка ў 60–90-я гг. XIX ст
- •Сусветны аграрны крызіс 80-90-х гг. XIX ст.
- •Эканамічнае становішча Беларусі ў 1900-1913 гг.
- •Сельская гаспадарка Беларусі на пачатак XX ст. Сталыпінская аграрная рэформа на Беларусі
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №8
- •Тэма 9. Адметнасці расійскага шляху палітычнай мадэрнізацыі ў паўночна-заходнім краі Лекцыя 9. Адметнасці расійскага шляху палітычнай мадэрнізацыі ў Паўночна-Заходнім краі
- •Першыя дзесяцігоддзі уваходжання беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі
- •Урадавая палiтыка ў першай палове XIX ст. Спробы вырашэння “польскага пытання”
- •Адмена прыгоннага права. Буржуазныя рэформы 1860-1870-х гг.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Вызваленчая барацьба ў 60–90-я гг. XIX ст.
- •Эвалюцыя рабочага руху і прапаганда марксізму. Рэвалюцыйна-дэмакратычны рух
- •Рэвалюцыйныя падзеі 1905–1907 гг. На Беларусі. Палітыка царызму на Беларусі ў паслярэвалюцыйны перыяд
- •Беларусь у перыяд Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года
- •Кантрольныя пытанні да тэмы №9
- •Тэма 10. Беларускія землі ў геапалітычным становішчы усходняй еўропы ў новы час Лекцыя 10. Беларускія землі ў геапалітычным становішчы Усходняй Еўропы ў Новы час
- •Войны сярэдзіны XVII – пачатка XVIII стст.
- •Беларусь і вайна 1812 года
- •Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Беларусь у гады першай сусветнай вайны
- •Кантрольныя пытанні да тэмы№10
- •Тэма 11. Станаўленне беларускай нацыі: заканамернасці і асаблівасці Лекцыя 11. Станаўленне беларускай нацыі: заканамернасці і асаблівасці
- •Фарміраванне беларускай нацыі
- •Кантрольныя пытанні да тэмы№11
- •Тэма 12. Канфесійныя адносіны на тэрыторыі сучаснай беларусі ў XVI – XVIII стст. Лекцыя 12. Канфесійныя адносіны на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў XVI – XVIII стст.
- •Кантрольныя пытанні да тэмы№12
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Культура Беларусі другой паловы XIX стагоддзя.
- •Кантрольныя пытанні да тэмы№13
- •Літаратура
- •Гiсторыя Беларусi
- •220007, Г. Мiнск, вул. Маскоўская, 17.
Перыядызацыя курса гісторыі Беларусі
Гістарычная перыядызацыя – гэта форма колькаснага і якаснага абазначэння гістарычнага развіцця. Перыядызацыі існуюць лінейныя (падзел гісторыі на раўназначныя паслядоўна наступаючымі ступені) і іерархічныя (калі вялікія ступені гісторыі падзяляюцца на меншыя, напрыклад – сярэднявечча на ранняе і поздняе). Так сама існуюць і спецыяльныя перыядызацыі – напрыклад – археалагічная. Аснову любой перыядызацыі складваюць крытэрыі. Крытэрыі могуць быць сацыяльна-эканамічныя, духоўныя, палітычныя і інш. Канчаткова пытанне перыядызацыі гістарычнага развіцця грамадства не вырашана і ў наш час. Існуе некалькі розных канцэпцый перыядызацыі, у падмурак кожнай з якіх пакладзены свой прынцып.
Найбольш ранняя перыядызацыя – гэта так званая канцэпцыя “трох ступеняў”. Распрацавана яна была яшчэ ў старажытныя часы грэчаскімі навукоўцамі. Згодна з іх меркаваннямі, чалавецтва ў сваім развіцці прайшло тры стадыі. Першая стадыя – “залаты век” – характаразавалася прысваеннем гатовых дароў прыроды. Другая стадыя – дзікасць – была звязана са з’яўленнем і распаўсюджваннем такіх форм гаспадарання, як паляванне і жывёлагадоўля. Трэцяя стадыя – цывілізацыя – характаразавалася высокім узроўнем развіцця земляробства і грамадскага жыцця. Пераход ад адной ступені да другой праходзіў паступова. Гэта перыядызацыя з некаторымі змяненнямі і дапрацоўкамі была галоўнай да сярэдзіны XIX стагоддзя.
Першую спробу ўсеагульнай перыядызацыі зрабілі еўрапейскія гуманісты XIV-XVI стагоддзяў, якія эпоху Адраджэння назвалі Новым часам у параўнанні з папярэднім перыядам гісторыі. У канцы XVII стагоддзя канчаткова склалася класічная трохчасткавая схема гісторыі: “Старажытны свет – Сярэднія вякі – Новы час”. Зараз гэтая перыядызацыя дапоўнена перыядам “Найноўшы час”.
У XIX ст. Карл Маркс распрацаваў фармацыйную тэорыю развіцця грамадства на падставе якой была складзена адпаведная перыядызацыя. Былі вылучаны тры фармацыі – пярвічная (архаічная); другасная (эканамічная); трацічная (камуністычная). У падмурак гэтага падзелу на фармацыі быў пакладзены прынцып панавання асноўнага спосабу вытворчасці ці тыпу маёмасці. Так, да другаснай фармацыі даследчык вылучаў азіяцкі, антычны, феадальны і сучасны спосабы вытворчасці. Гэтая канцэпцыя, дапрацаваная У. Леніным і І. Сталіным, была пануючай у гістарычнай навуцы СССР.
У наш час папулярнасць набыла цывілізацыйная канцэпцыя развіцця грамадства, пачатак якой пакладзены ў XIX ст. А. Тойнбі, І. Данілеўскім, О. Шпенглерам. Цывілізацыя – гэта «ўстойлівы, самаўзнаўляльны тып сацыяльнай арганізацыі аднаго ці некалькіх грамадстваў, калі яны звязаны прыкладна аднолькавымі палітычнымі, эканамічнымі, сямейнымі, псіхалагічнымі і прававымі традыцыямі, якія могуць перадавацца ад адных этнасаў да другіх, што з’явіліся на гістарычнай арэне пазней». Згодна з цывілізацыйнай канцэпцыяй існавалі на працягу гісторыі лакальныя цывілізацыі (яны ахоплівалі кароткія гістарычныя цыклы) і сусветныя цывілізацыі (ахоплівалі больш працяглыя гістарычныя цыклы). Гэтыя цывілізацыі аб’ядноўваюць шэраг краін і тэрыторый, яны маюць свае спецыфічныя асаблівасці развіцця, але, змяняючы адна адну, яны захоўвалі паслядоўнасць і пераемнасць развіцця тэрыторый. Гісторыя такім чынам падаецца як адзіная плынь.
Гісторыя Беларусі вывучаецца на падставе розных перыядызацый. Выкарыстоўваюць еўропацэнтрысцкую, простую і ўніверсальную перыядызацыю. Згодна з ёй, гісторыя Беларусі падзяляецца на наступныя перыяды:
старажытны (100 тыс. г. да н.э. – V ст. н.э.);
сярэднія вякі (VI ст. н.э. – XV ст. н.э.);
новы час (XVI ст. – пачатак XX ст.);
навейшы час (з 1914 г. па сённяшні дзень).
Існуе так сама дзяржаўніцкі падыход да перыядызацыі, які аформіўся ў пачатку XX стагоддзя ў працах В.Ластоўскага і Ў.Ігнатоўскага. Вылучаліся перыяды беларускай гісторыі – полацкі, літоўска-беларускі, польскі, расійскі і савецкі. А ў сярэдзіне XX стагоддзя зацвердзілася фармацыйная канцэпцыя перыядызацыі, заснаваная на прынцыпах гістарычнага матэрыялізму. Нацыянальныя адметнасці і каштоўнасці рэгіёну гэты падыход не цікавіў.