shpory_k_ekzamenu_po_IGPB2003

46 Адметнасці правядзення земскай і гарадской буржуазных рэформ на тэрыт. Б. Земская рэформа ў Расіі – 1 студз.1864 "Палажэнне аб губернскіх і павятовых земскіх установах" - утвараліся губ-ія і павят-я земскія сходы як распарадчыя ўстановы, губерн. і павят. управы – як выканаўчыя. Земскія ўстановы ствараліся для кіраўн-ва мясц-ай гаспад-ай, народн.асветай, мед. абслуг-ем насельн-ва і інш. На Беларусі – пач. у 1911 г. Першыя зем.установы – 1903, яны не выбір-ся, а прызнач-ся міністрам унутр. спраў і губернатарамі. Утвар-ся губерн. і павят. камітэты і ўправы па справах земскай гаспад-кі (замест губ-іх павят. зем-іх сходаў); склад: служб. асобы губерн-га і, адпаведна, павят-га апарату кіравання і земскія галосныя, якіх прызначаў на 3 гады міністр унутр.спраў па прадстаўленню губернатара. 14 сакав.1911 – указ, які замац-аў правядзене выбараў: • сельск.грамада магла пасылаць у выбарч.сходы паветаў не больш як 1\3 усіх гласных, а ў выбарч.сходы губерняў – толькі 1 сял-га гласнага ад кожн.павета; • урэзв-ся правы апаляч-га насельн-ва Беларісі; • не мелі права удзельн. іўдзеі; • высокі маёмасны цэнз для сялян і гараджан; ► губернатары і міністр ўнутр.спраў маглі прыпыняць практычна любое рашэнне земстваў. Гарадская рэформа: у Расіі – 1870 г.- "Гарадавое палажэнне". На Беларусі – 1875 г. Прынцып усесасл-ых выбараў органаў кіравання пры адпаведным маёмасным цэнзе. Выбарным правам карыст-ся асобы, падданыя Рас.імперыі, старше 25 год, плацельшчыкі гарадскіх падаткаў. Яны выбіралі на пэўны тэрмін членаў гарадской думы (гласных), якія фарміравалі свой выканаўчы орган – гарадскую ўправу. Старшанств-аў у думе і ўправе гарадскі галава. Дзейнасць гэтых органаў рэгул-ся губернскімі па гарадскіх справах установамі, падначаленымі губернатарам. Усе пастановы гарад.думы набывалі юр.моц пасля адабрэння губернатарам. Ён быў павінен кантраляваць адпаведнасць пастаноў дзярж. палітыцы. Ён зацвярджаў членаў гарадскіх ўпраў і дум. Кампетэнцыя органаў земскага і гарадск.самакір-ня: ~ уладкаванне горада, павета, губерні ~ наладжванне рынкаў, забясп. харчаваннем ~ прыняцце мер супраць стыхійных бедстваў ~ мед. забеспячэнне ~ народная адукацыя і культура ~ уладк-не мясц. прамысл-ці і гандля, крыдытных устаноў.

47 Распрацоука канцэпцыі беларускай дзяржаунасці у праграмах палітычных партый і арганізацый у 1915-1917. З першых дзён Лют.рэвалюцыі на Беларусі ствар-ся новыя органы ўлады: ● Камітэт грамадскага парадку і бяспекі як орган мясцовай улады, які падпарадк-ся Часоваму ураду ў Петраградзе; ● у Мінску створаны Савет рабочых дэпутатаў, пачалі стварацца саветы і ў іншых гарадах і паветах; ● улада фактычна належала ваеннаму камандаванню (у Мінску – штаб Зах.фронту, у Маг-ве – Стаўка Вярхоўн. камандавання). Т.ч. на Беларусі ўсталявалася троеўладдзе. Яно варожа ставілася да нацыян-вызваленчага руху бел.народа. Таму для аб′яднання сіл 25-27 сак.1917 і Мінску адбыўся першы з′езд бел. нац-ых арганізацый, на якім быў выбраны Беларускі нац-ны камітэт (БНК). З′езд даручыў яму пачаць распрацоўку канстытуцыі Белар-га краёвага ўрада. З′езд выказаўся за гатоўнасць падтрымаць Час.урад і заявіў аб неабходнасці перадачы выканаўчай улады на Беларусі БНК і аб прадстаўленні аўтаноміі Бел-і ў складзе Расіі. У ліпені 1917 у Мінску адбыўся другі з′езд бел.нац. арганізацый, на якім замест БНК абрана Цэнтральная рада бел-іх арганізацый. Яна была больш дэмакратычнай, у яе былі абраны толькі дзеячы сацыяліст-га накірунку. Яна паставіла перад Час.урадам пытанні аб утварэнні ў Бел-і органоў мясц-ай улады і арганізацыі бел.нац-ых вайсковых фарміраванняў. Урад адхіліў гэтыя прапановы. Летам 1917 на розных франтах і Балт.флоце былі створаны арганізацыі воінаў-беларусаў (выступалі за аўтаномію Бел-і), якія ў кастр-ку правялі Бел.вайсковы з′езд і выбралі свой выш-шы орган – Цэнтральную вайсковую белар. раду (ЦВБР). Для каардынацыі дзеянняў у кастр.1917 Цэнтр.рада аб′ядн-ся з ЦВБР у Вялікую бел. раду (ВБР). ВБР выступала за аўтаномію Бел-і і скліканне Усебел.з′езда для канчатковага вырашэння пытання аб бел. дзяржаўнасці.

48 Перамога Савецкай улады на Заходнім фронце. Аблвыканзах. Пасля бальшавіцкага перавароту 24-25 кастр. 1917 у Петраградзе Мінскі Савет рабочых дэпутатаў абвясціў пераход улады ў рукі Савета. Аднак гал.роля па ўсталяванні савецкай улады на Бел-і належала Ваенна-рэвалюц.камітэту Зах.фронту, які ажыццяўляў на Бел. "дыктатуру пралетарыята" і валодаў неабмеж. уладай. Абвешчанае ў "Дэкларацыі правоў народаў Расіі" права народаў на самавызначэнне не выконвалася бальшав-мі і яны не спяшаліся выводзіць рас.армію з Беларусі. У лістап. ВРК Зах.фронту правёў у Мінску 3 з′езды, выбраныя на іх выканаўчыя камітэты аб′ядналіся ў Аблвыкамзах, які рашуча выступаў супраць бел.нац. дзярж. самавызнач-ня.Яго лідэры на гэтым этапе прытрымлів-ся ідэі стварэння ўнітарнай савецкай дзяржавы. У сувязі з гэтым, прызнаючы ўладу Саветаў у Расіі, ВБР не прызнавала ўладу Аблвыкамзаха на Беларусі. Бел.дзеячы разглядалі яго як франтавы орган улады, т.к. у яго прэзідыўме былі толькі прадстаўнікі фронту, сярод якіх не было ніводнага беларуса. Да 1 студз.1919 Аблвыкамзах быў асноўным савецкім органам заканад. і выкан-ай улады ў вобласці і на Зах.фронце. Яго задачы: 1) ажыццяўленне ўсіх дэкрэтаў і пастаноў рас.цэнтр-ых органаў улады; 2) выданне мясцовых дэкрэтаў і загадаў па падтрыманні парадку і ўмацаванні савецкай улады; 3) кіраванне гаспадарча-фінанс. дзейнасцю, канфіскацыя і нацыяналізацыя зямлі, банкаў, заводаў і фабрык; 4) забеспячэнне арміі ўсім неабходным, захаванне баяздольнай абароны супраць немцаў і разам з тым правядзенне дэмабілізацыі армій; 5) недапушчэнне дзейнасці бел-іх нац. арганізацый.

49 Первы Усебеларускі з’езд і яго рашэнні. 30 лістап.1917 прадстаўнікі розных партый і рухаў, якія ўваходзілі ў ВБР, выступілі з адозвай “Да ўсяго бел.народа”, яе праграмма: • абвяшчэнне Бел-і дэмакр.рэспублікай; • федэрацыя Бел-і з Расіяй і інш. Суседнімі рэсп-мі з адпаведным размежаваннем правоў “краёвых і федэральных улад”; • перадача ўсёй улады у Бел-і Краёвай радзе. Для арганізацыі ўлады ў цэнтры і на месцах меркавалася склікаць 5 снежня 1917 у Мінску з’езд прадстаўнікоў усяго бел.народа. Ідэю Усебел.з’езда падтрымаў Бел-кі абласны камітэт (БАК) пры Усерас-ім Савеце сялянскіх дэпутатаў у Петраградзе. Дазвол на правядзенне з’езда даў і ўрад Леніна, а нарком па сац. справах Сталін выдзеліў на гэта сродкі і паабяцаў, што рашэнні з’езду будуць прызнаны савецкай уладай. І Усебел.з’езд праходзіў 5-17 снежня 1917 ў Мінску. Па сац.складу дэлегаты прадстаўлялі гал.чынам сялян, рабочых, сярэднія і ніжэйшыя слаі інтэлегенцыі; па нац-аму – гал.чынам беларусаў. Па свайму прадстаўніцтву і складу з’езд быў паўнамоцным органам у вырашэнні пытання аб стварэнні краёёвай улады. Тая частка дэлегатаў, якая прадстаўляла бел.нац-дэмакр-ны рух, выступала за самавызнач. Бел-сі па прыкладу еўрап-іх бурж-дэмакр.дзяржаў. На гэтых пазіцыях стаялі многія прыхільнікі Рады. Другая частка, што далучылася да бальшавікоў, адстойвала бел-ую нац. дзяржаўнасць у форме аўтаноміі ў рамках РСФСР. За такі шлях смавызнач-ня выступалі прадстаўнікі БАКа (пераважна эсэры). У выніку з’езд выказаўся за ўтварэнне Бел-ай рэспублікі ў складзе Рас.федэрацыі, прычым становішча і правы гэтай рэспублікі вызначаліся асобым юр.статусам. Канчатковае вырашэнне пытання аб канстытуіраванні бел.дзяржаўнасці з’езд усклаў на на беларускі ўстаноўчы з’езд. З прававога пункту гледжання рэзалюцыя з’езда аб стварэнні органа краёвай улады (у ходзе работы з’езда была выбрана яго рада) з’яўляецца сведчаннем таго, што дадзены форум бел.народа ставіў па-за законам Аблвыканкамзах. Гэта паслужыла падставай для правядзення Саўнаркомам Зах.вобласці рэзкай палітычнай акцыі супраць з’езда. У ноч з 17 на 18 снежня з’езд быў распушчаны, арыштавалі многіх дэлегатаў. Такія дзеянні адпавядалі агульнаму курсу бальшавікоў на перамогу сусветнай рэвалюцыі як адзіна магчымага шляху захавання савецкай улады ў Расіі. Дззеянні бальшавікоў зах.вобласцо адобрыў ІІІ Усерасійскі з’езд Саветаў. Аднак члены прэзідыўма Усебел.з’езда не падпарадкаваліся рашэнню СНК Зах.вобласці. 18 снежня 1917 яны правялі падпольнае пасяджэнне ў дэпо Лібава – Роменскай чыгункі, на якім выбралі выканкам рады з’езда на чале з лідарам народніцкага крыла БСГ Грыбам. Выканкам рады з’езда паставіў задачу падрыхтоўкі узброеннай барацьбы за бел.дзяржаўнасць, а таксама паслаў сваю дэлегацыю ў Брэст, дзе ішлі перагаворы паміж кайзераўскай Германіяй і Савецкай Расіяй. Але ні тым, ні другім бокам яна афіцыйна не была прынята. Перагаворы ў Брэсце былі сарваны. 18 лют 1918 германскае камандаванне аддало загад аб наступленні. Не маючы сіл арганізаваць абарону Мінска, Аблвыканкамзах і СНК Зах.вобласці 19 лют. Эвакуіраваліся ў Смаленск. Выканкам Усебел.з’езда звярнуўся да народаў Бел-і з першай устаўной граматай, у якой яшчэ да склікання Устаноўчага сойма (з’езда) аб’явіў сябе часовай уладай на Бел-і. да адкрыцця сойма выканаўчыя функцыі ўскладаліся на створаны выканкамам Народны сакратарыят (урад), у склад якога ўвайшло 15 народных сакратароў, што прадстаўлялі БСГ, эсэраў і сацыял-сіяністаў. У першай усташной грамаце падкрэслівалася, бел.народ павінен здзейсніць сваё права на самавызн-е; правы нацыі павінны знайсці всаё здзяйсненне шляхам склікання на дэмакрат.асновах Устанойчага сойму.

50 Абвяшчэнне БНР . Устауныя граматы БНР, Брэст-Літоускі мірны дагавор. Перагаворы ў Брэсце былі сарваны. 18 лют 1918 германскае камандаванне аддало загад аб наступленні. Не маючы сіл арганізаваць абарону Мінска, Аблвыканкамзах і СНК Зах.вобласці 19 лют. Эвакуіраваліся ў Смаленск. Выканкам Усебел.з’езда звярнуўся да народаў Бел-і з першай устаўной граматай, у якой яшчэ да склікання Устаноўчага сойма (з’езда) аб’явіў сябе часовай уладай на Бел-і. да адкрыцця сойма выканаўчыя функцыі ўскладаліся на створаны выканкамам Народны сакратарыят (урад), у склад якога ўвайшло 15 народных сакратароў, што прадстаўлялі БСГ, эсэраў і сацыял-сіяністаў. У першай устаўной грамаце падкрэслівалася, што бел.народ павінен здзейсніць сваё права на самавызн-е; правы нацыі павінны знайсці всаё здзяйсненне шляхам склікання на дэмакрат.асновах Устанойчага сойму. 9 сакавіка 1918 выканкам Усебел.з’езда пряняў другую ўстаўную грамату, у якой аб’явіў Беларусь Народнай Рэспублікай – БНР. Выканкам быў перайменаваны ў Раду БНР. Рада аб’яўлялася заканад.органам да склікання Устаноўчага з’езда, дэлегаты якога выбіраліся на аснове роўнага, тайнага і прапарцыянальнага выбарчага права. Выбіраць і быць выбранымі маглі ўсе грамадзяне незалежна ад роду заняткаў, нац.прыналежнасці і веравызнання. Выканаўчым органам аб’яўлялся Народны сакратарыят, які назначала Рада і які быў адказны перад ёй. Другой устан.граматай дэклараваліся дэмакр.правы і свабоды, адмянялася прыватная ўласнасць на зямлю з перадачай яе без выкупу тым, хто яе апрацоўваў. У межах БНР усім народам давалася права на нац.-персанальную аўтаномію, кожны народ атрымліваў права карыстацца сваёй мовай. 3 сакав 1918 паміж Савецкай Расіяй і кайзераўскай Германіяй быў заключаны Брэсцкі мірны дагавор, у артыкулах якога Беларусь выступала аб’ектам, а не суб’ектам міжнародна-праававых адносін, яна не прызнавалася самастойным нацыянальным рэгіёнам Расійскай імперыі і не мела свайго наймення. Будучы бяссільнай змяніць умовы Брэсцкага дагавора, фракцыя БСГ, кіруючыся другой устаўной граматай, выступіла з ідэяй абвяшчэння незалежнасці БНР у этнічных межах пражывання беларусаў. У сувязі з гэтым 25 сакавіка 1918 на сесіі Рды была прынята трэцяя ўстаўная грамата, якой абвяшчалася незалежнасць БНР і якая як бы завяршала працэс самавызнач-я і канчаткова канстутыірвала стврэнне бел.нац.дзяржаўнасці. у грамаце Рада дабівалася перагляду ўмоў Брэсцкага міру, патрабавала, каб БНР самастойна падпісала мірнае пагадненне з урадамі герамана-аўстрыйскага боку і Савецкай Расіі. Першымі незалежнасць БНР прызналі ўрад Украінскай Нар. Рэспублікі і Літоўксая Тарыба. Але Германія не прызнала БНР: неакупіраваную Германіяй частку Беларусі Берлін разглядаў як частку Савецкай Расіі, а акупіраваную частку – як аб’ект інтарэсаў Польшчы,прызнанай Германіяй. Т.ч. з аднаго боку, а) трэцяя устюграмата пры ўсім яе значэнні дэкларавала незалежнасць Бел-і, застаючыся на самой справе палітычнай акцыяй; б) Рада БНР і яе Народны сакратарыят стварылі пэўную палітычную структуру з зародкам дзярж-ай арганізацыі. Разам з тым у юр.сэнсе БНР дзяржавай не стала: не функцыяніравала рэальная сістэма органаў улады на пэўнай тэрыторыі, не выпрацоўваліся і не прымаліся законы, гарантуючыя правы і свабода свіх грамадзян; не выконваліся кантрольныя функцыі, пагранічных падзелаў не было, як не было і арміі, адсутнічала фінансавя сістэма. Не было і канстітуцыі. З прычыны неспряльных для БНР знешнепаліт. І ўнутр. Абставін, а таксама адарванасці яе дзеячаў і партый ад народа, захопленага ідэяй Саветаў, набыццё ёю ўсіх прыкмет дзяржавы так і засталося няздзейснай марай. Але тым не менш прыняцце акта аб незалежнасці БНР, дзейснасць яе Рады актывізавалі рост нацыян-ай самасвядомасці, прымусілі бальшавіцкі ўрад Леніна перагледзіць палітыку ў адносінах Беларусі і пайсці на стварэнне хоць і абмежваных у правах, але ўсё ж бел-ай савецкай дзяржаўнасці.

51 Утварэнне ССРБ(БССР), 1 з’езд Саветау Б. Прававыя акты з’езду У сярэдзіне 1919 амаль на ўсёй тэрыт.Бел-і аднавілася савецкая ўлада. Пры гэтым праблема бел.дзяржаўнасці яшчэ больш абвастрылася ў сувязі з развязванне грамадзянскай вайны і замежнай інтэрвенцыяй у Савецкай Расіі. У кіруючых колах Сав.Расіі, Аблвыканкамзаха і бел.камуніст.секцыях погляды на перспектывы дзярж.будаўніцтва у Бел-і былі рознымі: адны лічылі, што Беларусь павінна ўваходзіць у склад РСФСР у якасці яе адміністрацыйна-тэрыт. гаспадарчай адзінкі; другія выступалі за тое, каб Беларусь увайшла ў склад РСФСР на правах аўтаноміі. Лідэры БНР, якія адстойвалі поўны суверэнітэт Беларусі, цяпер апынуліся ў эміграцыі і фактычна сышлі з паліт.сцэны. 24 снежня 1918 Пленум ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб абвяшчэнні ССРБ, ён даручыў Паўночна-Зах.абкаму разгарнуць падрыхтоўку па нац. дзярж. будаўніцтву на Беларусі. 30 снежня 1918 у Смаленску для абмеркавання пытыння аб утварэнні ССРБ і КПБ Паўночна-Заходні абласны камітэт РКП(б) склікаў VI Паўночна-Заходнюю абласную канферэнцыю РКП(б), якая прыняла рэзалюцыю аб абвяшчэнні ССРБ. У яе склад уключ. Смаленская, мінская, Гродз., Віц., Магіл. губерні. РКП(б) перайменавана ў КП(б)Б, якая і заставалася састаўной часткай РКП(б). ЦК КП(б)Б сумесна з кіраўніцтвам бел-іх камуніст-ых секцый вызначыла персанальны склад Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі на чале з Жылуновічам. 1 студзеня 1919 у Смаленску быў абнародаваны маніфест Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага савецкага ўрада, які абвясціў утварэнне ССРБ і асноўныя палажэнні дзярж.статуса рэспублікі. Уся ўлада перадавалася Саветам рабочых дэпутатаў; зямля, воды, нетры, фабрыкі абвяшчаліся ўласнасцю народа. Усе законы, пастановы як Рады так і акупацыйных улад абвяшч-ся несапраўднымі. 5 студзеня 1919 сталіцай ССРБ стаў Мінск, куды пераехаў і Часовы ўрвд. Задачу надання легітымнасці гэтым актам павінен быў вырашыць Усебел-кі з’езд Саветаў, на якім меркавалася прыняць Канстытуцыю рэспублікі, зацвердзіць герб і сцяг, выбраць ЦВК. Аднак у перыяд падрыхтоўкі з’езда, 16 студзеня 1919 ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб далучэнні да РСФСР Віц., Маг. І Смаленскай губерняў і аб’яднанні часткі ССРБ, што засталася, з Літоўскай ССР. Рашэнне было выклікана імкненнем захаваць РСФСР як дзяржаву і як правобраз будучай сусветнай Рэспублікі Саветаў. Беларусь – буферная рэспубліка і патрэбна пастолькі, паколькі мяжуе з інымі краінамі. Смал., Віц. І Маг. Губерні не мяжуюць з інш. краінамі, таму іх можна выключыць са складу Беларусі. 2-3 лют. 1919 у Мінску – Усебеларускі з’езд Саветаў – пастанова Прэзідыума УЦВК “Аб прызнанні незалежнасці ССРБ”. Тут жа было прынята рашэнне аб аб’яднанні ССРБ з Літоўскай ССР. Акрамя таго, з’езд прыняў Канстытуцыю ССРБ, якая поўнасцю адпавядала Канстытуцыі РСФСР 1918 і зыходзячы з прынцыпу “класавай дэмакратыі” дэкларавала права працоўнага і эксплуатуемага народа, вызначала структуру органаў улады і кіравання. Згодна з арт.6 Канстытуцыі, вышэйшым органам улады ў ССРБ аб’яўляўся Усебел.з’езд Саветаў,а ў перыяд паміж з’ездамі – Цэнтральны Выканаўчы Камітэт (ЦВК), які выбіраўся з’ездам. ЦВК з’ўляўся вышэйшым заканад., распарадчым і кантралюючым органам ССРБ. Функцыі ўрада ўскладаліся на Вялікі прэзідыум, які фарміраваўся ЦВК. У адрозненні ад Канстытуцыі РСФСР Канстытуцыя ССРБ не прадугледжвала стварэння СНК. Такая струтура была ўзята ад Зах-яй вобласці. Гэта гаворыць пра тое, што Беларусь па-ранейшаму жадалі разглядаць як адміністрацыйню адзінку РСФСР, 27 лютага 1919 адбылося аб’яднанне Літвы і Беларусі ў адзіную Літоўска-Беларускую ССР. Страшынёй ЦВК новай дзяржаўнай структуры са сталіцай у Вільні стаў Цыхоўскі, а СНК узначаліў Міцкявічус-Капсукас. Літ-Бел ССР аб’яднала Мінск., Гродз., Віленскую, Ковенскую і частку Сувалкаўскай губерні. У жніўні 1919 яе тэрыторыя поўнасцю была акупіравана польскімі войскамі. Фармальна ЛітБел праіснавала да ліпеня 1920, калі адбылося другое абвяшчэнне ССРБ.

52 Канстытуцыя ССРБ 1919г. 3 февраля 1919 была принята первая конституция БССР (К.), утвердили герб и флаг. К. состояла из Декларации прав рабочего и эксплуатируемого народа (Д.) и 3 разделов. В Д. утверждалось, что Бел. провозглашается республикой Советов рабочих, солдатских и крестьянских депутатов, которая ставит своей задачей установление социалистической организации общества и победу социализма во всех странах. Д. отменяла частную собственость на землю, леса, недра, воды, объявлялась всеобщая трудовая повинность, вооружение рабочих, создание социалистической Красной Армии (КА) рабочих и крестьян. 1 раздел К. – «общие положения»: основная задача ССРБ установление диктатуры городского и сельского пролетариата и беднейшего крестьянсва в виде сильной советской власти; верховная власть – съезд Советов, между ними – ЦИК. 2 р.К. – «конструкция советской власти»: утверждал структуру и компетенцию высших органов власти – она принадлежала съезду советов и ЦИКу. 3 р.К. – «о гербе и флаге»: герб – серп и молот в окружении колосьев и надписью «ССРБ» и «пролетарии всех стран объединяйтесь», флаг – красное полотнище, в левом углу «ССРБ».

53 Прычыны утварэння і ліквідавання ЛітБел. 17-21 февраля 1919 первый съезд советов Лит. на котором говорилось, что объединение Лит. и Бел. –это первый шаг на пути создания единой мировой социалистической республики, второй причиной объединения называлась общность экономических интересов (реальные причины объединения – недопустить независимость БНР и Литвы). 27 февраля 1919 совместное заседание ЦИК Лит. и Бел., на котором он был превращен в единый ЦИК ЛитБелССР, также был выбран глава ЦИК – Циховский, глава СНК – Мицкявичус-Капсукас, Президиум ЦИК – Циховский, Уншлихт, Далецкий, Иванов и др. 4-6 марта 1919 объединение комунистических партий Лит. и Бел. в единую. На съезде также была утверждена диктатура компартии, под партийным контролем оказывалась законодательная, исполнительная и судебная власть. ЛитБелССР с первых дней существования начала борьбу с независимой Литвой, которую поддержала Германия. Вместе с тем Польша пыталась захватить территорию Бел., Пилсудский обещал содействовать созданию независимой Бел. В результате ЛитБелССР не оправдала возложеных на нее задач, не смогла силой оружия установить советскую власть на территории Лит. и Бел. и защитить ее от Польск. агрессии. В мае-июне 1919 Совет обороны и правительство ЛитБел было ликвидировано, вся власть на неокупированой поляками территории перешла к Минскому губернскому РВК. ЛитБелССР создавалась не по воле народа, а по распоряжению ЦИК; когда в июне 1919 Сталин высказкл предложение о ликвидации – руководство ЛитБел согласилось, но высказалось против объявления этого, выступили за «формальное» сохроание ЛитБел в интересах политики РСФСР

54 Другое абвяшчэнне ССРБ. Дэкларацыя аб аб’яуленні незалежнасці ССРБ. К осени 1919 польские войска оккупировали значительную часть Бел. СНК РСФСР в январе 1920 предложило заключить мир на выгодных для П. условиях, но Полск. правительство требовало передать им всю Бел. в границах, которые существовали до 1772. 21 марта 1920 Пилсудский заключил тайное соглашение с Петлюрой о совместных действиях. В июле 1920 КА перешла в наступление и освободила Минск. 16 июля ЦК РКП(б) признал необходимым воссоздание БССР, 31 июля 1920 была утверждена Декларация (Д.) объявлявшая о создании независимой БССР. Д. отменила все законы и постановления оккупационной польской власти о восстановлении частной собственности, подтвердила основные положения о упорядочении народнохозяйственной жизни, устанавливалась хлебная монополия госорганов, крестьянам запрещалось продавать продукцию своих хозяйств, все сдавалось госуд. Д. лишала власти раду БНР. Устанавливались единые вооруженные силы с РСФСР (КА) и единый хозяйственный план, Д. объявляла полное равноправие бел., руск. и евр. языков на тер. БССР. До созыва съезда Советов вся власть в БССР принадлежала РВК. Заканчивалась Д. призывом ко всем объединяться вокруг БССР. 12 октября 1920 подписан предварительный мир с Польшей, который делил Бел. между П. и Рос. Это вызвало недовольство БНР, в Риге была созвана национально-патриотическая конференция (было решено не признавать условия мира, бороться за независимость БНР). В итоге на Случчине в ноябре-декабре начались вооруженные выступления, которые были подавлены только в марте 1921.

55 Другі з’езд Саветау Б. Дапауненні да Канстытуцыі. 13-17 декабря 1920 в Минске прошел 2 Всебелорусскй съезд Советов. Повестка дня: 1.отчет ВРК БССР; 2. текущий момент и Бел.; 3. о социалистическом землеустройстве; 4. о продовольственной политике Бел.; 5. Восстановление промышленности; 6. о народном образовании; 7. социальное обеспечение; 8. организация советской власти в Бел.; 9. выборы в ЦИК БССР; 10. текущие дела и др.вопросы. – основные вопросы касались восстановления народного хозяйства, госаппарата и социального обеспечение, промышленность и народное хозяйство было разрушено оккупантами. Съезд утвердил, что верховным органом власти является съезд Советов, в перерывах – ЦИК и Президиум, СНК руководил текущими вопросами, мог издавать декреты, инструкции, распоряжения, регулировать повседневную жизнь в стране. На съезде был принят ряд резолюций и обращений, сохранялась монополия на основные виды с/х продукции, запрещались рыночные отношения (карались как спекуляция), были определены задачи по восстановлению народного хозяйства и промышленности

56 Рыжскі дагавор 1921г. 12 июля 1920 г. в Москве был подписан договор между РСФСР и Литвой, которым признавалась независимость Литвы в этнографических границах. Без согласия белорусов и их представителей литовскими были объявлены не только бывшие Ковенская и Сувалковская, но и вся Виленская и Гродненская губернии с городами Вильно, Гродно, Щучин, Сморгонь, Ошмяны, Браславль. Подписание этого договора означало прекращение существования ЛитБел. Вначале ЦК РКП(б) создал Минский губревком под руководством А. Червякова. 31 июля 1920 г. в Минске состоялось повторное провозглашение независимой БССР. До созыва Всебелорусского съезда власть в свои руки взял Белорусский революционный комитет. После второго провозглашения Белорусская Республика существовала в границах шести уездов (Бобруйский, Борисовский, Игуменский, Мозырский, частично Минский и Слуцкий) бывшей Минской губернии. С переносом военных действий на территорию Польши, война превратилась в средство экспорта революции. 30 июля в Белостоке был создан Временный революционный комитет Польши (Польревком). Однако расчет на поддержку польским пролетариатом революционной волны не оправдался, наоборот, произошел мощный национально-патриотический подъем польского народа. 16 августа польские войска перешли в контрнаступление, и Красная Армия отступила от Варшавы до Минска. Однако как Польша, так и Советская Россия не имели сил продолжать войну. 12 октября 1920 г. был заключен договор о перемирии и предварительных условиях мира, в соответствии с которым военные действия прекращались. Правительство Пилсудского не отказалось от попыток присоединения территории Советской Беларуси к Польше, поэтому в конце октября организовало вторжение армии Булак-Булаховича на Мозырском направлении. Эта авантюра провалилась. В это время в Слуцком уезде, не без участия Польши и Наивысшей белорусской рады, произошло восстание. 15-16 ноября 1920 г. в Слуцке был созван съезд волостей и местечек, на котором присутствовало 127 делегатов. В связи с тем, что по условиям договора о перемирии польские войска отходили, а Красная Армия должна была вступить в город, съезд решил из числа военнообязанных организовать воинскую часть. На протяжении трех дней была сформирована бригада из двух полков. Съезд выразил протест против вступления в границы Слуцкого уезда Красной Армии, требовал оставить его в границах Польши. Когда Красная Армия 22 ноября стала приближаться к демаркационной линии Слуцка, бригада вслед за польской армией отошла за р. Мароч, где сложила оружие и была интернирована польскими властями. 18 марта 1921 г. был подписан Рижский мирный договор. Западная граница БССР с Польшей проходила с севера на юг: с южной стороны населенного пункта Ушачи, на восток от Посвилья на Докшицы, около Радашковичей, Несвижа, западнее Красной слободы, Старобина, восточней Микашевичей, западнее Турова. Территория, которая отошла к Польше, составляла 106тыс. км2 с населением свыше четырех млн. человек. Таким образом, во время советско-польской войны территория Беларуси оказалась предметом торга между Советской Россией и Польшей. Без согласия белорусского народа ее территория была разделена на две части, что задержало процесс национальной консолидации белорусов.

57 Дзяржауна-прававыя адносіны БССР і РСФСР (1919-1923). Пасля заканчаня грамадзянскай вайны і абвяшчэння Дэклараццыі аб незалежнасті БССР ад 31 ліпеня 1920 года БССР, якая знаходзілася у стане найцяжэйшай разрухі, прыступіла да мірнага будауніцтва. У цэнтры увагі вышэйшых органау улады і кіравання краіны было аднайленне амаль поунасцюразбуранай вайной народнай гаспадаркі. Цяжкае экаеамічнае становішча у рыспубліцы пагашалася незадавольнасцю сялян харчразверсткай. Мінавіта таму новы перыяд развіцця савецкай дзяржавы азначыуся пераходам да новай эканамічнай палітыкі (НЭПу). Замена харчразверсткі харчпадаткам садзейнічала значна хутчэйшаму аднауленню народнай гаспадаркі рэспублікі не толькі у галіне сельскай гаспадаркі, але і прамысловасці. У гэты перыяд актывізуецца дзейнасць вышэйшых органау улады БССР: Усебеларускага з езду Саветау, Цэнтральнага Выканаучага Камітэта і яго Прэзідыума, а таксама урада – Савета Народных Камісарау. Першы СНК, утвораны на сесіі ЦВК БССР 18 снежня 1920г. пад старшынствам А.Р.Чарвякова, прымае меры па стабілізацыі становішча у рэспубліцы, адбудове прамысловых прадпрыемствау, сельскай гаспадаркі, падрыхтоуцы неабходных кадрау, умацаванню савецкай улады на месцах, рэалізацыі праграмы пераходу да новай эканамічнай палітыкі. Урад надае увагу народнай адукацыі, ахове здароуя насельніцтва і іншым шматлікім пытанням савецкага будауніцтва. Ва умовах цесных узаемаадносінау з РСФСР кірауніцтва рэспублікі надае увагу пытанням, звязаным з суверэнітэтам і тэрытарыяльнай цэласнасцю БССР. Саюзны рабоча-сялянскі дагавор ад 16 студзеня 1921 года, заканадауча замацавау новы узровень узаемаадносінау БССР з РСФСР. У ім прызнаваліся незалежнасць кожнай рэспублікі і падкрэслівалася, што “ із самого факта прежней прінадлежнасті терріторіі ССРБ к бывшей Россійской іперіі для ССРБ не вытекает ні какіх обязательств по отношенію к кому бы то ні было”. У дагаворы адзначалася, што з мытай ваеннага і гападарчага саюза урада абедзвюх рэспублік аб”яуляюць аб аб”яднанні наступных наркаматау: 1) ваенных і марскіх спрау; 2) Вышэйшага Савета Народнай Гаспадаркі; 3) знешняга гандлю; 4) фінансау; 5) працы; 6) шляхоу зносінау; 7) пошты і тэлеграфа. Аб”яднаныя наркаматы уваходзілі у склад урада РСФСР, кірауніцтва імі здзяйснялі Усерасійскі з”езд Саветау і УЦВК, а у СНК БССР уваходзілі іх упаунаважаныя. Гэтая дамова сведчыла аб некаторым пашарэнні правоу БССР, бо у дагаворы яуна азначылася тэндэнцыя заканадаучай рэгламентацыі узаемаадносінау абедзвюх рэспублік. З дамовы вынікала, што з гэтага часу толькі па пытаннях, звязанных з дзейнасцю аб”яднаных наркаматау, пераважалі паунамоцтвы РСФСР, іншыя ж пытанні БССР мела права рашаць самастойна. Аб пашарэнні паунамацтвау рэспублікі сведчыу таксама дэкрэт ЦВК БССр ад 21 студзеня 1922г. У ім гаварылася, што усе дэкрэты і пастановы УЦВК РСФСР, яго Прэзідыума і СНК РСФСР, а роуна пастановы астатніх наркаматау РСФСР і іншых расійскіх цэнтральных устаноу. 21 сакавіка 1921 г. пастановай ЦВК БССР было прынята Палажэнне аб прадстауніцтве БССР пры урадзе РСФСР. Яно утваралася з мэтай каардынацыі дзейнасці і абагульнення практычнай работы органау і устаноу абедзвюх рэспублік. У жніуні 1921 г. БССР ствараеца наркамат замежных спрау БССР на міжнароднай арэне у 1921 г. прызнае шэраг дзяржау – Германія, Аустрыя, Турцыя, Брытанія, Італія. Сістэма мясцовых органау улады у Беларусі на пачатку 20-х гг. уключала у сябе павятовыя і валасныя органы савецкай улады – саветы і выканкамы. Спачатку іх дзейнасць рэгулявалася Палажэннем аб выканкамах, зацвярджаным Усерасійскім ЦВК 18 сакавіка 1920 г. На другой сесіі ЦВК БССР 5 лютага 1921 г. было зацверджана уласнае Палажэнне аб павятовых выканкамах БССР. У летку 1921г. ЦВК БССР э мэтай умацавання дзейнасці дзяржаунага апарата на мясцах стварыу у павятовых выкагкамах палітычныя камісіі на чале са старшынямі павятовых выкаекамау. У снежні 1921 г. ІІІ Усебеларускім з’езде Саветау было пынята Палажэнне аб валасных выканкамах і сельскіх Саветах.

58 Агульная характарыстыка развіцця права БССР у 20-ыя гг. Развіцце права у БССР у аднауленчы перыяд ішло у некалькіх накірунках: 1) на тэрыторыі БССР уводзіліся у дзеянне заканадаучыя акты РСФСР; 2) органы улады і кіравання БССР прымалі уласныя НПА; 3) у некаторых заканадаучых актах РСФСР меліся агаворкі, што яны дзейнічаюць і на тэрыторыі іншых савецкіх рэспублік. Улады Беларусі уводзілі у дзеянне на тэрыторыі рэспублікі заканадаучыя акты РФ. Гэта закон “Об основных частных імуўественных правах, прізнаваемых РСФСР, охраняемых её законамі і заўіўаемых судамі” (з 2 жніуня 1922), Грамадзянскі(з 1 сакавіка 1923), Грамадзянска-працэсуальны (з 1 верасня 1923), Крымінальны і Крымінальна-працэсуальны (з 1 ліпеня 1922) кодэксы РСФСР. У гэты перыяд прымаюцца таксама уласныя заканадаучыя акты, актывізуецца дзейнасць вышэйшых органау улады і кіравання БССР. Так, у красавіку 1921г. ЦВК БССР прыняу пастанову аб пераходзе харчпадатку і дазволе свабоднага абмену сельскагаспадарчай прадукцыі у трох паветах; у жніуні 1921 СНК БССР выдау пастанову “Аб правядзенні гандлю”, у адпаведнасці з якой усім грамадзянам рэспублікі, якім споунілася 16 гадоу, дазвалялася весці гандаль рычнай вытворчасці, за выключэннем прадметай дзяржаунай манаполіі, колькасць якіх была зведзена да мінімуму. 29 красавіка 1923 ЦВК БССР прыняу Зямельны кодэкс, які зыходзіу з асноуных заканадыучых актау РСФСР і БССР аб зямлі. Сяляне маглі выбіраць любую форму землекарыстання. У выключных выпадках дапускалася дапаможная наёмная праца. Кодэксам таксама рэгулялваліся пытанні землеуладкавання і парадку вырашэння зямельных спрэчак.зямельны кодэкс не ужывау паняцце абшчыннага землекарыстання і таму не дапускау урауняльных перадзелау зямлі. Зямля замацоувалася за сельскагаспадарчымі аб’яднаннямі, а пасля выдачы адпаведных дакументау – за асобнымі землекарыстальнікамі. Землекарыстанне нарміравалася. У сувязі з пашырэннем тэрыторыі БССР, Прэзідыумам ЦВК быу прыняты новы Зямельны кодэкс БССР(з 1 красавіка 1925). 1 жніуня1924 быу уведезены Лясны кодэкс БССР. У ім гаварылася пра лясны фонд БССР, аб’яулялася што усе лясы і зямельныя плошчы, прызначаныя для пашырэння лясных угоддзяу з’яуляюцца дзяржаунай уласнасцю. Гэты заканадаучы акт замацавау цэнтралізаванае кіраване лясамі, што мелі рэспубліканскае значэнне. Трэбы адзначыць, што у к.20-пач. 30-х гг. БССР набыла уласны заканадаучы вопыт. У сувязі з тым, што змяніліся умовы жыцця былі прыняты новыя і перагледжаны некаторыя ранейшыя законы, напрыклад прыняты Кодэкс аб працы, Кодэкс законау аб сям’і, апецы і інш.

59 Распрацоука, прыняцце і асноуныя рысы Канстытуцыі БССР 1927гг. VI Всебелорусский съезд Советов БССР, проходивший в марте 1924 г., поручил ЦИК БССР подготовить проект новой Конституции, к-ая бы соответствовала Конституции СССР и новому административно-территориальному устройству республики. Новая Конституция Белорусской ССР была принята 11 апреля 1927 г. Конституция провозглашала БССР гос-вом диктатуры пролетариата, вся власть в к-ой принадлежит Советам рабочих, крестьянских и красноармейских депутатов. Положения новой Конституции исходили из основных положений Декларации прав трудящегося и эксплуатируемого народа, принятых III Всероссийским съездом Советов, Манифеста Временного рабоче-крестьянского правительства БССР от 1 января 1919 г., основ Конституции БССР 1919 г. и Декларации о провозглашении независимости БССР от 1 августа 1920 г., а также учитывали Договор об образовании СССР и Конституцию СССР 1924 г. Носителем верховной власти объявлялся Всебелорусский съезд Советов, а в период между съездами - Центральный исполнительный комитет. Советы объявлялись политической основой государства. Право избирать и быть избранными в Советы получили все граждане республики независимо от расы, пола, национальности и образования, которым ко дню выборов исполнилось 18 лет, за исключением кулаков, торговцев, лиц, живущих на нетрудовые доходы, служителей религиозных культов и монахов, бывших служащих и агентов полиции, умалишенных и осужденных за корыстные и порочащие преступления. Таким образом, выборы в органы власти не были всеобщими. Они проводились на основе всеобщего для трудящихся, не вполне равного для рабочих и крестьян избирательного права (устанавливалось преимущество рабочего класса), так как для городского и сельского населения регламентировались различные нормы представительства на съездах Советов. Выборы на съезды Советов были многоступенчатыми и проводились открытым голосованием. Конституция закрепила факт вхождения БССР в состав Союза ССР с правом свободного выхода, определила суверенные права республики: самостоятельно принимать свою конституцию; вносить в нее соответствующие изменения; создавать высшие органы государственной власти; определять административно-территориальное устройство и др. Было закреплено равенство белорусского, русского, еврейского и польского языков, однако признавалось преимущество белорусского языка в сношениях с государственными, профессиональными и общественными организациями и учреждениями. Функции правительства были возложены на СНК, который через народные комиссариаты, исполнительные комитеты и Советы осуществлял общее управление республикой. Как и Конституция ССРБ 1919 г., Конституция 1927 г. закрепила право СНК на издание декретов и постановлений, обязательных на всей территории республики. СНК был ответственен перед Всебелорусским съездом Советов, ЦИКом БССР. Отраслевыми органами управления по-прежнему оставались народные комиссариаты. В Конституции давалось описание герба и флага БССР, говорилось о столице - городе Минске. За период десятилетнего действия Конституции (до 1937 г.) в нее были внесены изменения, касающиеся как административно-территориального деления, полномочий органов управления, так и прав и свобод граждан.

60 Судовы лад БССР у 1920-ыя гг. Пасля заканчэння Грамадзянскай вайны судовую систэму Беларуси складали народныя суды,асобныя ударныя сессии и дзяжурныя камеры народнага суда,дзяжурная камера пры надзвычайнай камисии,Савет народных суддзяу,рэвал. И вайсковыя трыбуналы,Калегия выш.судовага кантролюНКЮ(НАР.КАМИСАРЫЯТ ЮСТЫЦЫЙ)БССР.Да падсуднасци народных судоу адносилися усе крыминальныя и грам.справы.Асобныя ударныя сессии нар.суда разглядали тыя катэгорыя Крым.спрау,якия им перадавалися Рэутрыбуналам,а дзяжурныя камеры народных судоу прымали да вядзення справы аб дробных правапарушэннях,якия не патрабавали папярэдняга даследвання.Дзяжурная камера пры надзвычайнай камисии разглядала справы,якия были у вытворчасци гэтай камисии и па яких патрэбна было хуткае судовае разбирацельства.Савет народных суддзяу з’яуляуся касацыйнай инстанцыяй для народных судоу,их дзяжурных камер и асобных ударных сессий.На Беларуси функц.и надзвычайныя судовыя органы-Рэвалюцыйны и Касацыйны трыбуналы.Рэвал.трыбунал разглядау справы аб контррэвал .злачынствах,буйных спекуляцыях,бандытызме и инш.злачынствы.Нагляд за дзейнасцю Рэвал.тр.,разгляд касацыйных скаргау и пртэстау ажыццяуляу Касацыйны трыбунал пры ЦВК БССР.Яго старшынеу з’яуляуся народны камисар юстыцыи.Такая систэма судовых органау иснавала на Беларуси да 2-ой пал.1922г.У маи 1922 г праводзицца судовая рэформа на Беларуси.У вынику были скасаваны Рэвалюцыны трыбуналБССР,Савет нар.суддзяу и створаны Выш.суд рэспублики.а замест Касацыйнага тр.утвораны Выш.касацыйны суд.З 15 красавика1923г. на Беларуси уводзицца трохступенная систэма суд.органау;народны суд,Выш. И Вярхоуны суд БССР.1 жниуня 1924г.уводзицца новае Палажэнне аб судовым ладзе БССР(новы админ.-тэр.падзел рэспублики.З 1кастр.1925г.замест Выш.суда были утвораны акруговыя суды у Минску,Вицебску,Магилеве,Бабруйску и Мазыры.Яны выконвали функцыи,якия ранней уваходзили у кампетэнцыю Выш.суда.