Заходняя Беларусь у складзе II Рэчы Паспалiтай.

Первый раздел Речи Посполитой несколько отрезвил польских сенаторов. Создается рада, которая состояла из короля, 18 сенаторов, 18 депутатов сейма. Были приняты решения по улучшению торговли и правового положения гаражан, развития промышленности. Но они не затронули основ государственного и общественного строя. 3 мая 1791 г. сейм принял Конституцию, существенным образом изменившую государственный строй. Вводилась наследственная монархия, укреплялась центральная власть, ликвидировались конфедерации, либерум вето, отменялась Люблинская уния, что вело в ликвидации государственности Великого княжества Литовского, создавалась самостоятельная православная епархия, подчинение напрямую константинопольскому патриарху. Политические права признавались за крупной и средней шляхтой, их лишалась беднейшая часть шляхты. Политические права получила верхушечная часть мещан. Положение крестьян не менялось, но в Конституции провозглашалась опека над ними со стороны государства. Конституция имела прогрессивное содержание. Сказалось влияние Великой французской революции. Инициаторы прогрессивных решений переоценили свои силы, не учли неблагоприятные внутренние и внешние факторы. Внутри страны Конституция 1791 г. имела много противников в магнатской среде и среди мелкой шляхты. Многие сеймовые решения вызывали острое недовольство России. 14 мая 1892 г. в местечке Торговицы была создана конфедерация в защиту католической религии и прежнего порядка управления страной. Вновь началась гражданская война, в которой король присоединился к конфедератам и выступил против конституции и прежних реформ. На помощь конфедератам пришла русская армия, которые с помощью иностранных штыков установили свою власть. В 1793 г. произошел второй раздел Речи Посполитой между Россией и Пруссией. К Пруссии отошли Данциг и Великая Польша, к России – центральная часть Беларуси с Минском и, частично, украинские земли.

Білет 55

Пачатак Вялікай Айчыннай вайны. Фашысцкі акупацыйны рэжым у Беларусі.

На тэрыторыі Беларусі наступала самая моцная з трох фашысцкіх груповак вермахта – група армій “Цэнтр”, меўшая сваёй канчатковай мэтай захоп Масквы. У першыя ж гадзіны вайны варожая авіяцыя нанесла ўдары па ваенных аб’ектах у заходняй прыгранічнай паласе. У крайне неспрыяльных умовах, несучы цяжкія страты, савецкія пагранічнікі, чырвонаармейцы аказвалі рашучае, самаахвярнае супраціўленне. Гераічна трымаўся гарнізон Брэсцкай крэпасці. Усімі сіламі войскі Чырвонай Арміі спрабавалі стрымаць наступленне агрэсара. Нягледзячы на катастрафічнае становішча, савецкія воіны ўпарта супраціўляліся, хаця былі выпадкі, і аб гэтым нельга замоўчваць, панікі, разгубленасці, бязладнага адыходу. У гэты час хаця і са спазненнем, але быў прыняты шэраг надзвычайных мер па мабілізацыі ўсіх сіл і сродкаў краіны на адпор ворагу. Тры дні ішлі цяжкія абарончыя баі на Бярэзіне. Значны ўдар быў нанесены гітлераўцам пад Оршай. Сур’ёзны контрудар нанеслі нашы войскі ў адной з буйнейшых танкавых бітваў. Каля тыдня цягнуліся баі за Віцебск. 23 дні (з 4 па 27 ліпеня) савецкія войскі стрымлівалі націск танкавай групы Гудэрыяна на дняпроўскіх рубяжах, у раёне Магілёва. Больш месяца ішлі баі за Гомель. Да пачатку верасня 1941 г. уся тэрыторыя Беларусі, нягледзячы на гераічнае супраціўленне часцей Чырвонай Арміі, была акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Фашысцкі акупацыйны рэжым у Беларусі. Тэрыторыя Беларусі, цалкам ці часткова, знаходзілася пад акупацыяй з чэрвеня 1941 г. да ліпеня 1944 г.Акупацыйны рэжым у Беларусі – гэта сістэма мер, накіраваных на ліквідацыю савецкага грамадска-дзяржаўнага ладу, рабаванне нацыянальных багаццяў і рэсурсаў, зняволенне і знішчэнне беларускага народа. У адпаведнасці з планам “Барбароса” акупанты знішчылі дзяржаўнасць беларускага народа і тэрытарыяльную цэласнасць рэспублікі. Фашысты зацвердзілі бела-чырвона-белы сцяг і герб “Пагоня” – сімвалы эмігранцкага ўрада БНР, які супрацоўнічаў з немцамі. Пры стварэнні фашысцкай акупацыйнай адміністрацыі і паліцэйскіх фарміраванняў немцы выкарыстоўвалі беларускіх нацыяналістаў. Уся паўната ўлады належала фашысцкай ваеннай і цывільнай акупацыйнай адміністрацыі. Генеральны план “Ост” вызначаў праграму каланізацыі захопленых тэрыторый, германізацыі, высялення і знішчэння народаў Усходняй Еўропы. У межах рэспублікі было арганізавана шмат лагераў смерці, гета. Канцлагеры, турмы, гета дзейнічалі практычна ў кожным раёне Беларусі. Палітыка каланізацыі і генацыду ўключала і гвалтоўны вываз савецкіх людзей на катаржныя работы ў Германію. За гады акупацыі Беларусі ў Германію было вывезена амаль усе тэхнічнае абсталявання. На гэтых прадпрыемствах рабочыя працавалі ў прымусовым парадку, праз абавязковую рэгістрацыю на біржах працы. Працоўны дзень доўжыўся 10–12 гадзін. Імкнучыся духоўна заняволіць народ, гітлераўцы разрабавалі ўсе навучальныя установы, Беларускі дзяржаўны гістарычны музей, Дзяржаўную карцінную галерэю, знішчылі тысячы помнікаў старажытнасці. Каб раскалоць адзінства беларускага народа, знайсці ў яго апору, гітлераўцы спрабавалі ствараць нацыяналістычныя арганізацыі. З дазволу акупантаў у чэрвені 1943 г. быў створаны Саюз беларускай моладзі (СБМ), які аб’ядноўваў каля 8 тыс. юнакоў і дзяўчат. У снежні 1943 г. была створана Беларуская цэнтральная рада (БЦР). Рада ставіла мэтай мабілізацыю ўсіх сіл беларускага народа для знішчэння бальшавізму. Падпарадкаваныя Радзе ці створаныя ёю мясцовыя арганізацыі і саюзы – Беларуская самапомач, Саюз беларускай моладзі, Беларускае культурнае аб’яднанне, Беларуская краёвая абарона (БКА) і іншыя. Спроба стварэння беларускай дзяржаўнасці з дапамогай акупантаў не мела рэальнасці. Такім чынам, у час вайны гітлераўцы імкнуліся шырока выкарыстоўваць у сваіх мэтах мясцовае насельніцтва, прымушаючы яго супрацоўнічаць з імі. Гэта з’ява ў 1953 г. атрымала назву калабарацыя. У склад белрускіх калабарацыяністаў уваходзілі палітычныя сілы, якія знаходзіліся ў апазіцыі да камуністычнай партыі і савецкай улады, а таксама тыя асобы, якія свядома пайшлі на службу да фашыстаў.

Білет 56

Усенародная барацьба беларускага народа з фашысцкімі захопнікамі.

З першых дзён вайны асноўная частка насельніцтва Беларусі стала на шлях барацьбы супраць акупантаў. Гэта была барацьба за свабоду і незалежнасць савецкай Радзімы. Жорсткасць акупацыйнага рэжыму толькі ўзмацняла нянавісць да нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У першыя дні Вялікай Айчыннай вайны быў сфарміраваны і ўступіў у барацьбу з ворагам Пінскі партызанскі атрад. На захопленай ворагам тэрыторыі стваралася сетка падпольных цэнтраў, арганізацый і груп. Гераічнай і трагічнай старонкай ў гісторыю барацьбы супраць нямецка-фашысцкіх акупантаў увайшло Мінскае падполле. У першыя месяцы вайны партызаны не мелі патрэбнай падрыхтоўкі, матэрыяльнага забеспячэння, узаемадзеяння з вайсковым камандаваннем і г.д. Расла колькасць і актыўнасць народных мсціўцаў. Удасканальвалася і аператыўнае кіраўніцтва падпольнымі арганізацыямі і партызанскімі фарміраваннямі. У рабоце сярод насельніцтва вялікае значэнне надавалася сродкам масавай інфармацыі і распаўсюджванню цэнтральных газет. У заходніх абласцях Беларусі барацьбу з акупантамі вялі антыфашысцкія камітэты. Партызанскі рух на Беларусі з’яўляўся ўсенародным. Магутны партызанскі рух і гераічная барацьба падпольшчыкаў умацоўвалі веру насельніцтва ў перамогу. Партызаны кантралявалі многія шашэйныя і амаль усе грунтавыя дарогі, грамілі штабы, склады і гарнізоны захопнікаў. Рэйды партызанскіх фарміраванняў займалі важнае месца ў разгортванні партызанскага руху ў заходніх абласцях Беларусі. Кіраўніцтва ўсёй дзейнасцю насельніцтва і партызан на тэрыторыі партызанскіх зон ажыццяўлялі падпольныя абкомы і райкомы партыі.

Партызаны, падпольшчыкі не здолелі б адны весці паспяховую барацьбу, калі б не дапамога большасці насельніцтва Беларусі. Большую частку партызан Беларусі складалі сяляне і рабочыя.

Білет 57

Аперацыя «Баграціён». Вынікі вайны для беларускага народа і яго ўклад у Перамогу над фашызмам.

Утром 23 июня 1944 г. началась операция по разгрому немецко-фа­шистских войск в Беларуси, получившая название «Багратион». На нача­ло операции фронт в Беларуси проходил по линии восточнее Полоцка, Витебска, Орши, Могилева, Жлобина и далее по реке Припять, образуя т.н. белорусский выступ протяженностью более 1100 км. Враг создал на белорусской земле глубокоэшелонированную (250-270 км) оборону. Ее удерживали 63 дивизии и 3 бригады, 1,2 млн. немецких солдат. На их вооружении было 9500 пушек и минометов, 900 танков и штурмовых пушек, 1350 самолетов. Наступление осуществляли 1-й, 2-й и 3-й Белорус­ские, 1-й Прибалтийский фронты Красной армии, 1-я армия Войска поль­ского и другие формирования. В этой операции на каждый немецкий танк приходилось почти шесть советских, на каждый немецкий самолет - поч­ти четыре советских, на каждый орудийный ствол вермахта - тоже по че­тыре советских, на каждого немецкого солдата - два советских бойца. Важная роль отводилась непосредственным боевым действиям белорус­ских партизан. Их участие в операции «Багратион» было предусмотрено Ставкой Верховного главнокомандования и согласовано с действиями фронтов. К этому времени в тылу немецкой группы армий «Центр» находилось 150 партизанских бригад и 49 отдельных отрядов, имевших опыт борьбы с врагом, хорошее вооружение. Красная армия наступала на Витебском, Оршанском и Могилевском направлениях. Мощный партизанский удар по коммуникациям и линиям связи захватчиков был сделан за три дня до наступления советских войск. Были взорваны 61 тыс. рельсов, железнодорожных мостов. В результате многие железнодорожные магистрали фашисты уже не смогли восстановить. Полностью, прекратилось движение на линиях Орша - Могилев, Молодечно - Полоцк, Брест - Барановичи и др. Ряд населенных пунктов, в том числе и районных центров еще до прихода советских войск были освобождены партизанами. Они перекрывали противнику пути отступления, срывали его организованный отход, уничтожали живую силу и технику. К 25 июня Красной армией была окружена, а затем и ликвидирована витебская группировка противника в составе 5 дивизий. 27 июня была освобождена Орша, 29 июня - разгромлена окруженная бобруйская группировка врага. Здесь фашисты потеряли 50 тыс. человек, около 24 тысяч солдат и офицеров сдались в плен. 1 июля войска 3-го Белорус­ского фронта освободили Борисов, вышли к Острошицкому Городку и завязали бои на северной и северо-восточной окраинах Минска. С восто­ка в город ворвался 2-й гвардейский танковый корпус генерала А. Бурдейного. Вместе с ним вошли подразделения 11-й гвардейской, 31-й и 3-й армий. 3 июля во второй половине дня столица БССР была полно­стью освобождена от врага. В Минском «котле» на востоке от города оказалась окруженной 105-тысячная вражеская группировка. Советские войска стремительно наступали на запад. 14 июля был ос­вобожден Пинск, 16 июля - Гродно, а 28 июля враг был выбит из Бреста. Территория Беларуси была полностью очищена от захватчиков. За му­жество и героизм, проявленные при освобождении Беларуси, 1500 генера­лов, офицеров и солдат получили звание Героя Советского Союза, орде­нами и медалями было награждено более 402 тыс. воинов. Белорусский народ оказывал активную помощь Красной армии. С на­чала освобождения Беларуси до января 1945 г. свыше 560 тыс. жителей БССР пополнили ее ряды. Кроме этого, в армейские части влилось 147 тыс. белорусских партизан. В 185 истребительных батальонах, соз­данных по решению ЦК КП(б)Б, в июне 1944 г. насчитывалось почти 17 тыс. бойцов, им помогали 7 тыс. групп содействия, в которые входило почти 43 тыс. человек. Только в июле они уничтожили 2 тыс. и взяли в плен 22 тыс. вражеских солдат и офицеров. К концу 1944 г. Красная армия почти полностью освободила террито­рию СССР. Государственная граница была восстановлена от Баренцева до Черного морей. Военные действия были перенесены в соседние евро­пейские страны. 8 мая 1945 г. в пригороде Берлина Карлсхорсте от имени немецкого командования был подписан акт о безоговорочной капитуля­ции Германии. Победа над фашистской Германией и ее союзниками была одержана совместными усилиями стран антигитлеровской коалиции. Но народы СССР и его Вооруженные силы сыграли решающую роль в борьбе, выне­сли на своих плечах основную тяжесть войны. Значительным был вклад белорусского народа в победу в Великой Отечественной войне. Более по­лутора миллионов белорусов воевали в рядах действующей армии, сотни тысяч работали в советском тылу. На территории БССР в годы войны активно действовали 213 партизанских бригад, в состав которых входило 997 отрядов. 258 отрядов являлись отдельными. В рядах партизан сража­лись свыше 373 тыс. человек. Активное участие в борьбе принимали все социальные слои. 17% общего числа партизан составляли рабочие, около 40% - колхозники, 20% - представители интеллигенции, 11% - бывшие военнослужащие и свыше 12% - учащиеся. 16% партизан составляли женщины. В партизанских отрядах сражались представители 70 народов и народностей СССР. Среди них было 71% белорусов, свыше 19% рус­ских, более 9% - украинцев, евреев, молдаван, уроженцев Казахстана, Средней Азии, Кавказа, Прибалтики. Бок о бок с ними сражались интер­националисты из более чем 10 европейских стран. За три года борьбы в тылу врага партизаны и подпольщики вывели из строя 500 тыс. фашистских солдат и офицеров, в том числе 47 генералов и других высших чинов, пустили под откос 11 тыс. вражеских эшелонов, подорвали 300 тыс. рельсов, уничтожили свыше 18 тыс. автомашин, 1355 танков и бронемашин, 305 самолетов, много другой техники и снаряже­ния. За мужество и отвагу более 140 тыс. белорусских парти­зан и подпольщиков были награждены орденами и медалями. 88 из них удостоены звания Героя Советского Союза. 25 уроженцев Беларуси по­вторили подвиг Н. Гастелло, 13 человек последовали примеру А. Матросова, закрыв собой амбразуры вражеских дотов. Три белоруса повторили подвиг летчика А. Маресьева, который, потеряв ступни обеих ног, остался в строю. За годы войны 7 жителей Беларуси повторили подвиг Ивана Сусанина. Четыре сына и две невестки Степана Пляца, жителя дер. Озерцы Толочинского района, были награждены 50 орденами и ме­далями, обе невестки - Руфина и Раиса - стали Героями Советского Сою­за. Шестерых своих сыновей отправил на борьбу с врагом быховский колхозник Аким Красовский. Двое из них погибли, а один стал марша­лом авиации. Анастасия Куприянова из Жодино послала в армию пяте­рых своих сыновей. Все они погибли в боях за Родину. Выдающимися военачальниками проявили себя 217 генералов и адми­ралов - уроженцев Беларуси. За героизм и мужество, проявленные в годы войны, более 300 тыс. уроженцев Беларуси были награждены орденами и медалями, 440 из них стали Героями Советского Союза, 65 - полными ка­валерами ордена Славы. Выходцы из Беларуси П. Головачев, С. Шутов, Е. Гусаковский, И. Якубовский были удостоены звания Героя Советского Союза дважды. Это свидетельство величайшей самоотверженности, му­жества, стойкости и верности долгу, проявленных большинством народа во время войны. Источник этого в том, что люди защищали родную зем­лю, свою Родину. Невосполнимые жертвы принес белорусский народ на алтарь Победы в Великой Отечественной войне. Каждый белорус знает, что за годы вой­ны фашисты уничтожили более трех миллионов человек. Уточняющиеся сведения о наших земляках, погибших на фронтах, в партизанах и подпо­лье, принявших смерть в результате фашистского геноцида против мир­ного населения, показывают, что людские потери Беларуси приближают­ся к цифре, свидетельствующей, что война унесла каждого третьего ее жителя. Американский наблюдатель, который через два года после окон­чания войны проехал Беларусь из конца в конец, отметил, что это «самый опустошенный край в мире».

Білет 58

Удзел БССР у заснаванні і дзейнасці ААН.

Успехи, достигнутые в предвоенные годы в экономическом и культур­ном развитии, героизм и мужество белорусского народа в годы Великой Отечественной войны, неизмеримые жертвы, положенные им на алтарь победы над фашизмом, обусловили повышение авторитета Беларуси на международной арене. В феврале 1944 г. были расширены права союзных республик в области внешней политики. За Беларусью, как и за другими республиками, законодательно закреплялось право вступать в непосредственные отношения с иностранными государствами, заключать с ними соглашения, обмениваться дипломатическими и консульскими предста­вительствами. Однако фактически в 1945-1990 гг. Беларусь действовала в русле внешней политики СССР. Все важнейшие вопросы отношений с за­рубежными странами или международными организациями решались в Москве. 4 марта 1944 г. был создан Наркомат иностранных дел БССР, сразу же начавший активную работу. В Люблине состоялись белорусско-польские переговоры, где обсуждались проблемы, возникшие в связи с изменением государственной границы, разделявшей Беларусь и Польшу. 9 сентября были достигнуты договоренности об эвакуации в Беларусь на основе Полной добровольности граждан белорусской, украинской и русской на­циональностей, проживавших в Польше. Полякам и евреям, которые до 17 сентября были гражданами Польши и проживали в западной части Беларуси, предоставлялось право выехать в Польшу. До 1947 г. из Беларуси выехало 120 тыс. поляков, 85 тыс. евреев и 469 тыс. белорусов. Согласно польским официальным данным, из Польши в Беларусь переехало около 30 тыс. белорусов. Международно-политический статус Беларуси значительно возрос в связи с тем, что в 1945 г. она вместе с рядом стран выступила в качестве государства - учредителя Организации Объединенных Наций, призван­ной бороться за укрепление всеобщего мира и международной безопасно­сти, налаживание сотрудничества и дружественных отношений между на­родами. Беларусь вышла на международную арену в качестве субъекта международного права, самостоятельного члена международных отно­шений. 30 августа 1945 г. Президиум Верховного Совета БССР ратифи­цировал Устав ООН. Делегации БССР с первых дней деятельности ООН принимали активное участие в работе сессий ее Генеральной Ассамблеи, последовательно защищали принципы устава этой международной орга­низации. В результате значительно вырос международный авторитет Бе­ларуси, расширились ее политические и культурные связи. В 1946 г. делегация Беларуси участвовала в работе Парижской мирной конференции. В феврале 1947 г. БССР подписала мирный договор с Болгарией, Италией, Румынией, Венгрией и Финляндией. Правительство республики заключи­ло соглашение с Администрацией помощи и восстановления Объединен­ных Наций, которая была создана международным сообществом для ока­зания помощи наиболее потерпевшим в войне странам. В соответствии с ним Беларусь получила до конца 1947 г. оборудования и товаров на 61 млн. долларов, в том числе для восстановления промышленности и сельского хозяйства - на 23,5 млн. долларов. В 1946 г. по инициативе БССР I сессия Генеральной Ассамблеи ООН приняла резолюцию о выдаче и наказании военных преступников. Позже при активном участии республики была принята Конвенция о неприме­нении срока давности к военным преступникам и участникам злодеяний против человечества, согласованы принципы международного сотрудни­чества применительно к их поиску, аресту, выдаче и наказанию. Делега­ции Беларуси участвовали в подготовке и подписании конвенций об улучшении судьбы жертв войны и об охране культурных ценностей в слу­чае вооруженного конфликта. Всего с 1944 г. по 1955 г. БССР подписала более 30 международных договоров, соглашений и конвенций по полити­ческим, правовым и другим вопросам. По инициативе СССР, Украины и Беларуси Генеральная Ассамблея ООН неоднократно рас­сматривала проблемы осуждения подготовки войны рядом западных стран, запрещения атомного оружия, заключения пятью великими держа­вами пакта об укреплении мира и др. Однако западные страны отклоняли эти предложения.

Білет 59

Перыяд дэмакратызацыi грамадска-палiтычнага жыцця. «Адліга» ў БССР.

У міжваенны перыяд (20–30-я гады) грамадска-палітычнае жыццё на Беларусі, як і ў Савецкай краіне ў цэлым, было поўным супярэчнасцей, цесна звязаным з сацыяльна-эканамічнымі працэсамі, што адбываліся ў гэтыя гады. У беларускім грамадстве ў першай палове 20-х гадоў магчыма вызначыць існаванне і барацьбу двух тэндэнцый. Адна з іх была накіравана на пэўную дэмакратызацыю ў палітычных адносінах, другая – на працяг палітыкі ваеннага камунізму. З’явілася беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў (эсэраў або БПС-Р). Адрозненне пазіцыі беларускіх эсэраў ад пазіцыі КП(б)Б заключалася ў пытаннях, звязаных з характарам улады і суверэнітэтам. З гэтага моманту пачалося адкрытае процістаянне дзвюх палітычных партый, якое скончылася не на карысць БПС-Р. У 1921 г. карныя органы арыштавалі 860 актыўных яе членаў.У канцы 1922 г. паскорыўся працэс аб’яднання савецкіх рэспублік, у якім актыўны ўдзел брала БССР. На І Усесаюзным з’ездзе Саветаў 30 снежня 1922 г. 25 прадстаўнікоў БССР разам з дэлегацыямі РСФСР, УССР і ЗСФСР падпісалі дэкларацыю і дагавор аб стварэнні СССР. Стварэнне СССР дало магчымасць аб’яднаць намаганні гістарычна звязаных паміж сабой народаў, спрыяць іх хуткаму эканамічнаму, сацыяльнаму і культурнаму развіццю. З другой паловы 20-х гадоў узмацнілася дырэктыўная сістэма кіравання не толькі эканомікай, але і іншымі сферамі грамадскага жыцця, узрасла роля партыйна-дзяржаўнага апарату. У пачатку 30-х гадоў у беларускім савецкім грамадстве былі ўсе рысы таталітарнага палітычнага рэжыму. Пераход да таталітарызму праяўляўся ў далейшым паніжэнні ролі і ўдзелу ў справах грамадства дэмакратычных, прадстаўнічых органаў, поўным іх падпарадкаванні партыйнаму апарату. Так у 30-я гады канчаткова сфарміраваліся палітычныя інстытуты беларускага грамадства, яго таталітарны палітычны рэжым.

Білет 60

Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі ў 60 – 80-х гг.

Нягледзячы на высокія паказчыкі росту прамысловай вытворчасці, з першай паловы 70-х гадоў паралельна існавалі і ўзмацняліся негатыўныя з’явы – адставанне тэмпаў паскарэння навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўкаранення ў вытворчасць дасягненняў навукі і тэхнікі. Павелічэнне дзяржаўных асігнаванняў на патрэбы сельскай гаспадаркі, а таксама выкарыстанне ўласных сродкаў дазволілі калгасам і саўгасам ажыццявіць шырокую праграму будаўніцтва вытворчых памяшканняў. Эканоміка Беларусі была часткай агульнагаспадарчага комплексу СССР. Вынікам развіцця эканомікі БССР да сярэдзіны 80-х гадоў з’явілася стварэнне буйнога тэрытарыяльна-галіновага прамысловага комплексу. Мы бачым, што ўвесь пасляваенны перыяд, у тым ліку і ў 70-я – першай палове 80-х гг., у рэспубліцы вялося інтэнсіўнае капітальнае будаўніцтва, нарошчваліся вытворчыя магутнасці. Аднак нельга не лічыцца з тым фактам, што ў эканамічным развіцці краіны і нашай рэспублікі ў першай палове 80-х гг. сталі відавочнымі негатыўныя з’явы. Гэта перш-наперш зніжэнне тэмпаў эканамічнага росту. Не ўдалося забяспечыць у поўнай меры выхад народнай гаспадаркі БССР, як і СССР у цэлым, на якасна новы навукова-тэхнічны і арганізацыйна-эканамічны ўзровень. Рэспубліка не дабілася рашучага зруху ў інтэнсіфікацыі вытворчасці. Не адбылося значнага паляпшэння якасці вырабленай прадукцыі. Значна ўскладнілася экалагічная сітуацыя ў выніку бурнага індустрыяльнага развіцця і недаацэнкі прыродаахоўных мер, недахопаў у ахове здароўя і г.д. Усё гэта выклікала сур’ёзную заклапочанасць у грамадстве. Мацней і мацней раздаваліся галасы аб неабходнасці перамен. З другой паловы 70-х гадоў канцэпцыя пабудовы камунізму атрымала працяг у канцэпцыі развітога сацыялістычнага грамадства. З сярэдзіны 50-х гадоў неаднаразова рабіліся спробы павялічыць ролю Саветаў у кіраванні дзяржавай і грамадствам. Аднак рэальная ўлада знаходзілася ў руках партыйных камітэтаў. І наогул ўсё грамадска-палітычнае жыццё было строга рэгламентавана і цэнтралізавана. Кіруючай сілай беларускага грамадства з’яўлялася Кампартыя Беларусі. Яе колькасць павялічылася з 48,2 тыс. камуністаў у 1946 г. да 688 тыс. у 1985 г. Важную ролю ў палітычнай структуры і жыцці грамадства ігралі грамадскія арганізацыі – гэта перш-наперш прафсаюзы. Усплеск грамадскай актыўнасці быў звязаны з абмеркаваннем і прыняццем Канстытуцыі СССР 1977 г. і Канстытуцыі БССР 1978 г. Іх вартасцю была арыентаванасць на абарону сацыяльных гарантый людзей.

Білет 61

Сутнасць палiтыкi «перабудовы» ў СССР. Асаблівасці яе правядзення ў БССР.

У сярэдзіне 80-х гадоў Савецкі Саюз апынуўся перад шэрагам праблем сацыяльна-эканамічнага, палітычнага і культурнага развіцця. Аднак тагачасная нерэфарміраваная эканоміка СССР аказалася недастаткова ўспрымальнай да новых ідэй, дасягненняў навукі і тэхнікі. Перабудову прадугледжвалася праводзіць у рамках сацыялістычнага выбару, сацыялістычных ідэалаў і каштоўнасцей. Для таго каб людзі паверылі ў безальтэрнатыўнасць перабудовы, ініцыятары яе ўпотай ад народа разглядалі яе як шлях капіталістычнай рэстаўрацыі ў краіне. Працэс фарміравання палітычнай апазіцыі пачынаўся з амаль непрыкметнай для кіраўніцтва Беларусі з’явы – значнага павелічэння ліку аматарскіх нефармальных аб’яднанняў і клубаў па інтарэсах. З другой паловы 1987 г. у дзейнасці клубаў і арганізацый усё больш і больш пачынаюць праяўляцца цэнтралізацыя і палітызацыя. У 1989 г. ствараецца штаб палітычнай апазіцыі – Беларускі народны фронт. Яго праграма, статут і іншыя дакументы мелі адкрыта антысавецкую і антыкамуністычную накіраванасць. Апазіцыя робіць спробу абвяржэння тагачаснай канцэпцыі гісторыі Беларусі. Шматлікія мітынгі і маніфестацыі пракаціліся па гарадах Беларусі вясной 1991 г. Інертнасць і абыякавасць, баязлівасць і здрадніцтва многіх кіраўнікоў Беларусі, мясцовых партыйных і дзяржаўных органаў, сілавых структур вялі да гібелі савецкай улады, да капіталістычнай рэстаўрацыі. Значная частка палітычна актыўнага насельніцтва падтрымала апазіцыю, другая частка раўнадушна заняла нейтральную пазіцыю. КПБ паступова адхілялася ад кіраўніцтва грамадствам. Набліжалася развязка. Яна наступіла ў жніўні 1991 г.

Білет 62