Музыка I тэатр

Першыя носьб!ты музычнага прафес1янал!зму на тэрыторы! Беларус! — вандроуныя акцёры: музык!, скамарох!. Сярод ix у старажытнасщ был! гусляры (rycejibHid), гудочнда (гуди), дуда-ры, дудачн1к1, выканауцы на бубнах. 3 XVI—^XVII стст. з'яуляюц-ца скрыпачы (скрыпк!, смык!) i цымбалюты. Яны удзельшчал! f княжацк!х застоллях i ваенных паходах, у вяселлях, калядах, ру-саллях, суправаджал! батлеечн1кау, irpani танцы на святах. Паста-янныя ганенн! з боку царквы i улад (напрыклад, пастанова Вшенскага сойма 1656—1666 гг. аб абкладам hi скамарохау падаткам}) i разв{ццё прафес1Йных формау тэатральнага мастацт­ва паступова вял! да зшкнення скамарошаства як прафеси. Да народна-прафес!Йных музыкантау належал! таксама вандроуныя старцы, як!я слявал! пад акампанемент л!ры духоуныя вершы, псалмы, г!старычныя пест.

Схаражыхная праваслауная царкоуная музыка беларусау, руск!х, укра!нцау узяла фармальныя, вонкавыя прыкметы ад в!зантыйск1х царкоуных спевау, стварыла свой арыпнальны па форме i зместу знаменны распеу. Яго ладавую аснову складала "осьмагласие" (cic-тэма з васьш ладоу), якая канчаткова сфарм1равалася у канцы XVI — пачатку XVII ст. У другой палове XVI ст. на Беларус! па-

479

шырылгёя гоцэтэсшля шметгалосныя епевы (спяванне па партэсах — партиях, зашсаных пяцшшейнай нотнай е!етэмай).

Буйным! асяродкам! царкоунай i свецкай музычнай культу­ры у XVI—ХУЛ стст. становяцца брацтвы. У брацюх школах моладзь атрым л!вала музычную адукацыю, пры ix стваралюя хоры» як!я удзельшчал! у паказах школьнага тэатра.

Побач са школьным тэатрам з XVI ст, пашыраецца беларуск! народны лялечны тэатр батлейка, як! аргашзоувауся вандроуным! шкалярам!, мяшчанам!, сялянам!. У яго рэпертуар уваходзш! рэ-лтйныя п'ееы ("Цар 1рад"), а тансама жанравыя сцэнк!, пабудава-ныя на фольклорным матэрыяле i насычаныя сацыяльнай сатырай. Яны высмеивал! паноу, карчмаро^ i т.д., процшастауляючы im ста-ноучых герояу з народа. Снэнай елужыла двухпавярховая скрынка, што нагадвала царкву або хатку. Наказы рабипся на абодвух павер-хах. Батлеечн!к1 вадзш дра^ляныя ляльк! на шпянях па проразях у падлозе паверхау. У паказах удзельшчал! да 40 персанажау. Батле-ечныя спектакл! суправадашл!ся музыкай — папулярным! кан­татам!, народным! песням! ! танцам!, як!я выконвалюя !нстру-ментальным! ансамблям!, што звычайна складал!ся са скрыпача, цымбал!ста i бубнача.

У канцы XVI — пачатку XVII ст. узн!каюць школьныя тэатры пры езу!цк!х навучальных установах. На плошчах i вул!цах гарадоу !м! ладзяцца тэатрал!заваныя м!стэры!, заюпканыя пашырыць кола прыхшьшкау катал!цкага веравучэння. Разв!ццё шструментальнай музык! звязана таксама з каталщкш! набажэнствам!.

У другой палове XVI ст. зроблены першыя спробы нотадрука-вання на Беларуси Берасцейск! канцыял-збортк "Песн! хвал бос-к!х", выдадзены у 1558 г. у Бярэсщ Я. Зарэмбам, i Нясв!жск! спеун!к 1563 г. М. Кавячынскага, як! угрымл!вае 40 псаямоу i НО песень з нотам!.

3 другой паловы XVI ст. у побыт уваходзяць канты — бытавыя харавыя песн!-г!мны на свецкую (уласна канты) i рэл!гШную (псал­мы) тэматыку. Псалмы i канты набыл! папулярнасць у гарадск!м i сялянск!м асяроддз!, увайшл! у вясельны абрад.

Так!м чынам, беларуская культура XVI — першай паловы XVII ст. складаная i своеасабл!вая. У ей змагагнся самыя разнас-

480

тайныя, нярэдка супрацьлеглыя тэидэнцьн, адначасова ужыва-л!ся i узаемадзейшчал! найноушыя i застарэлыя, перадавыя I кансерватыуныя щэ1, плыш, стыл!. Адсюль i яе стракатасць, адсутнасць гарматчнага адзшства. Тэта было абумоулена скла-данасцю i супярэчинвасцю грамадскага жыцця Беларус! у той перыяд Г1старычиага развщця, а таксама тым, што на беларуск1х землях сутыкал1ся, перакрыжоувал1ся i с1нтэзавал1ся два магут-ныя культурна-1дэйныя етрумяш — катал 1цкага Захаду i правас-лаунага Усходу. Першыя napacnci новага ва умовах панавання феадальнай вдэалог!!, сярэднявечнага тыпу культуры лраб!валюя марудна, з цяжкасцю, хаця для ix ужо был! створаны пэуныя сацыяльна-Нетарычныя умовы.

16 Зак 82 481

ЛЕКЦЫЯ 30

ГАРАДСК1Я ПАУСТАНШ КАНЦА XVI - ПЕРШ АИ ТРЭЩ XVII ст.

• "Каляндарны бунт " у Паяацку.

• Выступлент супраць городской адмшстрацы1 у Магыёве i Ма- зыры.

• Антыун1яцк1я хвалявант..