Күн жүйесінің құрылысы және құрамы.

Жұмыстың мақсаты: Жер бетіндегі тіршілікке Күннің әсерін білу. Бұрынғы және қазіргі ғалымдардың Күн жайлы болжамдары.

Жұмыстың орындалуы:

Тапсырма 1. Күн жүйесіне кіретін сегіз ғаламшардың салыстырмалы түрдегі көлемін

рет -ретімен дәптерге түсір.

1 Сурет

Тапсырма 2. Суреттерді пайдалана отырып а) Түн мен күннің, жыл мезгілдерінің;

б) Күн мен түннің ұзақтығын, жердің жылдық айналымында Солтүстік және Оңтүстік жарты шардағы Күн биіктігінің өзгеруін; Солтүстік және Оңтүстік тропик сызықтары мен Солтүстік және Оңтүстік поляр шеңберлерін жүргізудің;

г) ыстық, қоңыржай және суық белдеулерінің орналасу себептерін анықта.

Төмендегі 1 кестеде көрсетілген ендіктер үшін ең қысқа күннің ұзақтығын есепте.

1кесте

	Солтүстік ендік
	0	10	20	30	40	50	60
Ең ұзақ күн сағат	12 сағат	12 сағ 35 мин	13 сағ 13 мин	13 сағ 56 мин	14 сағ 51 мин	16 сағ 4 мин	24 сағ

Осы кестенің мәліметтерін пайдалана отырып Солтүстік жарты шардың әр түрлі ендіктері үшін ең қысқа және ең ұзақ күндердің ұзақтығын көрсететін сызық сыз.

Әдістемелік нұсқау:

Графиктер мен суреттерді лабораториялық жұмыс дәптеріне қара қарындашпен түсірген жөн.

График сызу үшін мынадай ұсыныс енгізілген: күн ұзақтығы абцисса өсі бойынша масштабы 1 см-2 сағат, ал ординат өсі бойынша жердің ендігі, масштабы 1 см-100 с.е.

Бақылау сұрақтар

1. Қандай аспан денелері Күн жүйесін құрайды

2. Күн сәулесінің жер бетіне әртүрлі түсу себебі?

3. Күн мен түннің теңесуі қай мезгілде байқалады?

Керекті құралдар:

Дүниежүзінің физикалық картасы

Дүниежүзі атласы

Дүниежүзі кескін картасы

Лабораториялық жұмысқа арналған дәптер.

Нег. Әдебиеттер:

1. Коршемщин В.И. И др. Основы Экологии. М.,1997.

2. Дульнев Г.Н. Введение в Синергенетику. СП б., 1998

3. Вернадский В.И. Философские мысли натураместа.

4. Реймерс Н.Ф. Словарь – Справочник. М., 1990.

№4 Зертханалық жұмыс.

Жұмыстың тақырыбы

Физика ғылымында қарастырылатын әрекеттесулердің түрлері.

Жұмыстың мақсаты: Кез келген физикалық дененің құрамында белгілі бір мөлшердегі заттар және олардың өзіндік салмағы болады. Студенттерге соны түсіндіру.

Жұмыстың орындалуы:

Тапсырма 1. Лабораториялық жұмысқа арналған дәптерге Физика ғылымында әрекеттесулердің қандай түрлері қарастырылады?

Тапсырма 2. Шыны ыдысқа су құямыз, жұқа парақтың үстіне инені қойып судың бетіне түсіреміз. Біраз уақыттан кейін қағаз суланады да суға батып кетеді. Ал ине су бетінде қалады. Себебін анықта.

Тапсырма 3. Пластмасса шөлмек алып оны жоғарыдан төмен қарай үш жерін тесіп, жабысқыш лентамен желімдеп ішіне су құйындар. Үш тесікті бірден ашып, қайсысынан су көп ағатының байқаңдар. Себебін ата.

Әдістемілік нұсқау:

Квант, үшінші жаратылыстық ғылыми төңкеріс, салыстырмалылықтың арнайы теориясының ережелерінен шығатын қорытындылар: ұзындықтың қысқаруы, уақыттың кідіруі, массаның артуы.

Бақылау сұрақтар:

1. Физикалық дене деген не?

2. Атом және молекула?

3. Диффузия деген не.

Керекті құралдар:

Лабораториялық жұмысқа арналған дәптер.

Скотч, ине, стакан, пластмаса шөлмек, қағаз.

№5 Зертханалық жұмыс.

Жұмыстың тақырыбы