2.5 Факторингтік операциялар есебі

Факторинг, басқаша айтқанда, қаржылық агент болып табылады және ол үшінші тұлға ретінде қарызды өндіріп беруші ретінде қызмет етеді.

Ондай қаржылық агент болып банктерде басқа да несиелік, коммерциялық ұйымдар бола алады, бірақ олар аталған қызметті жүзеге асыру үшін лицензия болуы керек. Бірақ кез келген кәсіпорын немесе ұйым факторинг қызметімен щұғылданбастан бұрын екі жақтың да несие қабілеттілігін тексереді және көрсеткен қызметі үшін, өз құқын берген кәсіпорын автоматты түрде төлеуге тиіс. Бұл арада өзінің дебиторлық қарызды талап ету құқын берген кәсіпорын мен факторинг компаниясы келісім–шартқа отырады. Ондай келісімшарт ашық та, жабық та (конфиденциалды) болуы мүмкін.

Осы келісім–шартта, клиентке өзінің құқын қайтып беру мәселесі де айтылады, яғни регресс құқығы да қарастырылады. Факторингалық қызметтің құны көрсететін қызметтің түріне, қаржылық жағдайына және т.б факторларына тәуелді болып келеді. Мысалы, Племзавод «Куликовка»ЖШС «Мирас» АҚ 326250 тері илеп беретіндігі жөнінде келісім шартқа отырған. Енді осы иленген теріден толық төлемін алу үшін Племзавод «Куликовка»ЖШС факторингтік компаниясымен, яғни «Ардагер» АҚ-мен келісім шартқа отырады.

Келісім шарттың жағдайы бойынша факторингтік компания «Ардагер» АҚ (қаржылық агент) Племзавод «Куликовка»ЖШС «Мирас» АҚ-на тауарды жөнелткеннен үш күннің ішінде Племзавод «Куликовка»ЖШС-нің есеп айырысу шотына ақшаны аударуы тиіс. Шын мәнінде, «Мирас» АҚ жасалған келісім–шарттың 80% құнын бірден аударған, ал қалған келісім–шарттың құнынан (20%) марапаттау сомасы ұсталып, содан қалған сомасы аударылған. Келісім–шартқа сәйкес марапаттау сомасы, несие мөлшерлемесі сияқты 38% жылдық мөлшерлемесінің деңгейінде ұсталған. Қаражаттың айналымдық мерзімі 18 күнді құраған.

Факторинг келісім–шарты бойынша марапаттау сомасы 1,9% [(38%*18 күн )\ 360 күн] құраған және сол сомасы төлеуге қабылданған. Енді осы бойнша шоттар корреспонденциясын жасап көрейік:

Кесте 5 - Факторинг келісім–шарт бойынша шоттар корреспонденциясы

Қатар №	Шаруашылық операциялар мазмұны	Сомасы, теңге	Шоттар корреспонденциясы
			Дебет	Кредит
	Жабдықтаушы-кәсіпорында (Племзавод «Куликовка»ЖШС)
1.	Келісім–шарттың шарты бойынша Племзавод «Куликовка»ЖШС, «Мирас» АҚ тауар жөнелтті: Жөнелтілген тауардың өзіндік құнына; Келісім–шарттың құнына ҚҚС (12%)	196875 281250 45000	7110 2110 2110	1330 6020 3130
5- кестенің жалғасы
2.	Қаржылық агенттен («Ардагер» АҚ) жөнелтілген тауардың 80% алынды.	261000	1040	3360
3.	Қаржылық агентке көрсеткен қызметі үшін, марапаттау сомасы шығысқа жатқызылды.	6199	7330	3360
4.	Қалған 20% қаржылық агенттен алынды, бірақ осы сомадан марапаттау сомасы шегерілді 59051теңге (326250 *20% -6199)	59051	1040	3360
5.	Қарыздары зачет жасалды	326350	3360	2110
	Қарыз-кәсіпорында («Мирас» АҚ)
1.	Племзавод «Куликовка»ЖШС жөнелтілген тауарлар «Мирас» АҚ келіп түсті: Тауар құнына ҚҚС(12%)	281250 45000	1330 1420	3310 3310
2.	Қаржылық агенттің талап еткен сомасы, алынған тауар үшін төленді	326250	1630	1040
3.	Қарыздары зачет жасалды	326250	3310	1630
	Қаржылық агентте («Ардагер» АҚ)
1.	Факторингі келісім шарты бойынша «Ардагер» АҚ қарыз сомасының 80% аударды	261000	1630	1040
2.	Факторингі бойынша марапаттау сомасы есептелінді [6199 теңге (326250*1,9%)]	6199	2170	6110
3.	«Мирас» АҚ талап етілген қарыз сомасы алынды	326250	1040	3360
4.	Факторингі келісім шартының жағдайы бойынша Племзавод «Куликовка»ЖШС-ке 20% қалған сомасы аударылды (бірақ бұл жерде марапаттау сомасы шегерілді)	59051	1630	1040
5.	Қарыздарға есеп жасалынды	326250	3360	2170, 1630