Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12

Бейімделу қасиеттері

Бунақденелілер арқылы

Жел арқылы тозаңдану

тозаңдану

Гүлінде тәтті шырынының болуы

+

Күлтежапырақшаларының ашық реңді

+

болуы

Гүлдерінің ашық реңді болмауы және

+

оларда тәтті шырынның

жоқтығы

Гүлдерінде үлпілдеген аналық ауызы

+

болады

Гүлдерінің жұпар иісті болуы

+

Гүлдерінің иісі болмайды

+

Есеп №11.

1 __Б___

2 __В____

3 __А____ 4 _Д_____ 5 _Г______

Есеп №12.

Нейрондар қызметі

Сезім нейрондары

Қокдырмалы

Қимыл

нейрондар

нейрондары

Тітіркенуді нерв импульстарына

+

түрлендіреді

Сезім және ішкі мүшелерден келген нерв

+

импульстарын миға жеткізеді

Нерв импульстарының бас мидағы бір

+

нейроннан екінші нйронға жеткізілуін

іске асырады

Нерв импульстарын бұлшықеттерге,

+

бездерге және атқарушы мүшелерге

жеткізеді

Есеп №13.

Сипаттамасы

Бір ыңғай салалы

Көлденең жолақты

Қан тамырларының ортаңғы қабатын құрайды

+

Көп ядролы клеткалардан тұрады

+

Көз қарашығының көлемінің өзгеруін

+

қамтамасыз етеді

Қаңқа бұлшықеттерін құрайды

+

Көлденең жолақты сызығы болады

+

Өте баяу жиырылады

+

Есеп №14.

Жауабы:____43200_______

Есеп №15.

Жауабы:__570_________

Есеп №16.

Жауабы:____24________

Есеп №17.

В

Е

А

Д

Б

Г

Есеп №18.

Құрылыстық және функциональдық ерекшеліктері

ДНҚ

РНҚ

Спиральды, екі полинуклеоотид тізбектерінен тұрады

+

Бір полинуклеоотид тізбегінен тұрады

+

Тұқым қуалайтын ақпаратты ядродан рибосомаға тасымалдайды

+

121

Тұқым қуалайтын ақпараттың қоймасы болып табылады

+

АТГЦ нуклеотидтерінен тұрады

+

АУГЦ нуклеотидтерінен тұрады

+

Есеп №19

А : 1,

4, 5;

Есеп №20

Жауабы : анасынан

Б: 2, 3, 6;

Есеп №21 Жауабы:

ІV.Тапсырма

Клетка құрылымы

Эукариот

Прокариот

клеткасы

Өсімдік

Жануарлар

клеткасы

клеткасы

Плазматикалық мембрана

+

+

Клетка қабықшасы муреин

+

және белок тізбегінен тұрады

Эндоплазматикалық тор жүйесі

+

+

Гольджи аппараты

+

+

Лизосома

+

+

80S рибосома

+

Митохондрия

+

+

Пластидтер

+

Тубулинді микротүтікшелер

+

+

+

Пили

+

Мезосомы

+

Фотосинтетикалық мембрана

+

Ядро

+

+

Нуклеоид

+

Плазмида

+

+

+

Есеп 2.

Клетка топтары

Жабын

Негізгі

Механикалық

Өткізг.

ұлпа

ұлпа

ұлпа

ұлпа

Талшықтар

+

Сүзгілі түтіктері

+

+

Өң (ЭПИДЕРМА)

+

Пияз қабыршағының клеткалары

+

Хлорофильді клетка

+

Түтіктер

+

Жеміс жұмсағының клеткалары

+

Тін (перидерма)

+

Есеп 3.

А

Б

В

Г

Д

L

J

R

2

1, 11

3

4

10,

5

6

7,

8

9

Есеп №4.

Өкілдері

Қалпақшалы

Паразит

Зең саңырауқұлақ

Бүршіктенуші

саңырауқұлақ

саңырауқұлақ

саңырауқұлақ

Мукор

+

Түлкіжем

+

Қастауыш

+

Ашытқы

+

Қайыңқұлақ

+

122

Есеп 5.

Белгілері	Құйрықтылар отряды	Құйрықсыздар
		отряды
Артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан ұзындау болады		+
Дене пішіні қысқалау		+
Дене пішіні ұзындау	+
Аяқтарының көмегімен және денесінің толқын тәрізді	+
қимылымен қозғалады
Аяқтары қысқа немесе редуцироланған	+
Ортаңғы құлақ қуысы және дабыл жарғағы болмайды	+
Сырттай ұрықтану		+
Метаморфозбен дамиды	+	+
Ортаңғы құлақ қуысы және дабыл жарғағы болады		+

Есеп 7.

1

2

3

4

5

6

7

б

Б

а

а

б

б

а

Есеп 8

Белгілер

Қосжарнақтылар

Даражарнақтылар

Тұқым жарнағының саны

б

А

А) біреу

Б) екеу

Тамыр жүйесі:

А

б

А) кіндікті

Б) шашақты

Камбиі болмайды

+

Жай және қынапты жапырақтар

+

Доғалы және параллельді жүйкелену

+

Есеп №11

Салыстыру категориялары

Кіші қанайналым шеңбері

Үлкен қан-айналым

шеңбері

Көктамырдағы қан – артериалды

+

Қызылтамырдағы қан – венозды

+

Қанайналым шеңбері – сол жақ

+

қарыншадан басталады.

Газалмасу өкпе альвеолаларында өтеді

+

Қылтамырлардың барлық ұлпалар мен

+

мүшелерде орналасуы

Қанайналым шеңбер сол жақ құлақшада

+

бітеді

Есеп 12.

Құрылыс ерекшеліктері

Қан тамырларының

түрлері

А) Қабырғалары оңай созылмалы және аз мөлшерде

1. Қызылтамыр

бұлшықет талшықтары бар

___в__________

Б) Қабырғалары бір қабатты клеткалардан құралған

2. Көктамыр

В) Қабырғалары созылмалы және көп мөлшерде бұлшықет

123

____г, а_________				талшықтары бар
3. Қылтамырлар				Г) Қабырғасының ішкі жағының үстінде қақпақшалары болады.
	б
Есеп 14.
		Витаминдер		Биологиялық маңыздылығы
			А) Дәнекер ұлпаның дамуына және оның өсуіне қажет. Родопсин
		а	пигментінің құрамына кіреді.
		Витамин А	Б) Заталмасу процесіне, сау терінің түзілуіне, тамырлардың
		_____г_______	нығаюына қатысады.
		Витамин В1	В) Кальцийлік және фосфорлық алмасуға қатысады.
		______д______	Сүйектің және тістің түзілуіне қажет.
		Витамин В2	Г) Көмірсутектердің зат алмасуына, ұлпалық тыныс алуға және
		______в______	тітіркенуді нерв жүйесіне жеткізуге қатысады.
		Витамин Д	Д) Орталық нерв жүйесіне, белоктың және көмірсулардың алмасуына
		______б______	қатысады. Жарық пен түстің (цвет) қабылдануын қамтамасыз етеді.
		Витамин С

V.Тапсырма

Есеп №1

U1.Паразиттер --------------------

U2.Сапрофиттер ----------------------

U3.Сапрофиттер, паразиттер А,В,С -------------------------

U4.Симбионттар-------------------------

U5.Симбионттар, сапрофиттер, паразиттер М,Д-------------------

2. F1.Жоқ------------------------

F2.Целлюлоза		В
F3.Пектин, хитин---------------
F4.Хитин		А,С,М,Д;
3Н1. Изогамия
Н2.	Гетерогамия
Н3.	Зигогомия С
Н4.	Автогамия
Н5.	Оогамия А,В,М,Д
Н6.	Гаметангиогамия А
Н7.	Соматогамия А
Н8	анықталмаған
4. 1. Мукор		С

2.Пеницилл М

3.Ағашқұлақ М

4.Фитофтора В

5.Картоп пәлесі (синхитрий) А

6.Тамыр шірітпелері (корневые гнили, фузариум) Д

Есеп №2.

	Балдырлар	Мүктер	Папортниктер	Жалаңаштұқымдылар
Өсімдіктер	12,2,8	1,3,14	10	7,11,13,4
Мүшелері	И,з,г,р	В,д,н,е,п,г,з,о	Д,г,п,з,д,ж,н,л,м,о,р	Д,ж,н,г,с,у,з,к,м,о,т,ф

Есеп №3. (3.5 ұпай)

Жапырақ	Жапырақ	Жапырақ	Жапырақ	Жапырақ негізі
бөлімдерінің	сағағы	негізінде пайда	тақтасы
қызметтері		болған
		қосжапырақша
Жапырақты	+			+
сабақпен
байланыстырады
				124

Жас жапырақты

+

және қолтық

бүршігін қорғайды

Фотосинтез

+

+

Газалмасу

+

Транспирация

+

Жапырақты сабаққа

+

+

бекітеді

Жапырақ тақтасын

+

жарыққа

бағыттайды

Есеп №4 (7 ұпай) Суретте жапырақтың көлденең кесіндісі берілген. Суреттегі деректер негізінде

кестені толтыр.

Ұлпалар

Жабын ұлпа

Негізгі ұлпа

Өткізгіш ұлпа

Тірек ұлпа

құрамына

кіретін

жасушалар

Өткізгіш

шоқтың

талшықтары

Тін

Сүрек

Борпылдақ

жасушалар қабаты

Төменгі

қабат

жасушалары

Жоғарғы қабат

жасушалары

Есеп №5

Мүшелер және олардың бөліктері

Мүшелер қызметтері

Бүйректер

Е

А) Екінші реттік несеп түзіледі

Несепағар

Б) Бүйректен несепті шығарады

Қуық

В) Сүзілу арқылы бірінші реттік несеп түзіледі

Бүрек астаушысы

Г

Г) Екінші реттік несеп жинақталады

Шумлянский қабықшасы (капсуласы) А,В

Бүйрек өзекшелері

Б

Д) Екінші реттік несеп организімнен

шығарылады

Несеп шығару каналы Д

Е) Организмнің ішкі ортасының

салыстырмалы тұрақтылығын сақтайды және

тіршілік әрекетінің соңғы өнімдерін сыртқа

шығарады.

Есеп №6

Қаңқа сүйектері	Сүйек типтері		Байланысу түрлері
Мойын омыртқалары, білезік	N		N
сүйектері
Төбе сүйектері
Жоғарғы жақ сүйектері, самай	Г		L
сүйектері
Жауырын	Б		N
Қабырға	Ж		N
Саусақ сүйектері, алақан	В		F
сүйектері
Тоқпан жілік, шынтақ	З		Г
Жамбас	Б		L
Есеп №7.
Бас ми бөлімдерінің аттары
Сопақша ми		Д

125

Ми көпіршесі

Г

Мишық

В

рталық ми

А

Таламус

И

Гипаталамус

Е,Б,З

Үлкен ми сыңарлары

Ж

Есеп №9.

1. Гинго

А,,,Д

2. Қарағай

А,Д

3. Саговник

А,Д

4. Магнолия

Б,Д

Есеп №10.

1

2

3

4

5

6

7

8

Кесінділер отряды

+

+

+

+

Хамелеон отряды

+

+

+

+

Жыландар отряды

+

+

+

Крокодилдер отряды

+

+

+

+

+

Тасбақалар отряды

+

+

+

+

Есеп №12 (5 ұпай).

Кестедегі ферменттердің қызметтерін дұрыс анықтаңыз.

А. Оксидоредуктазалар 2

Б. Трансферазалар

3

В. Гидролазалар

1

Г. Лиазалар

4

Д. Изомеразалар

5

VІ.Тапсырма

ЕСЕП 1

Тәжірибелер

Азоттық негіздер мөлшері (моль/литрге шаққанда)

нөмірі

Аденин

Гуанин

Тимин

Цитозин

Урацил

1

29,6

20,9

29,3

20,75

0

2

29,3

20,5

29,5

20,70

0,001

3

29,0

20,7

29,1

20,65

0

Орта

29,0

20,6

29,3

20,7

шамалары

№1 есеп

Д. 0,1миллимоль\1 литрге шаққанда

А. Қостізбекті сақиналы ДНҚ

Ж.-

5миллиграм z-ақуызы

Б.29,1%

-

10

5

молекула

В. 1,287 миллиметр

Г. 3156 ақуыз түрі

№2 есеп

№3 есеп

А. Пробирка№4

А. Ашу процесі

Б. Пробирка №

Б. Этонол 10 моль\1 литрге

№4 есеп

А. А-ға дейін

К-дан кейін

126

№5 есеп
Б. Теңіз жағалауы 17%		№6 есеп
Арал 1	0%	А.түсіақ		формасы-домалақ
Арал 2	100%	Б. №4
В. Теңіз жағалауы		В.№3	АаВв * аавв
		№4	АаВв	* ааВв
		№5	АаВв	* Аавв
		Г.№5 тәжірибе

	VІІ.Тапсырма
ЕСЕП № 1
Жауабы: А жүйке жүйесі
ЕСЕП №2
түзілістер		Біртіндеп түзілу реттері (1-6 сандарымен
		көрсетіңіз)
Микроспораның түзілуі		3
Аталықтың қалыптасуы		1
Тозаңдану		4
Зиготаның түзілуі		5
Митоз		6
Мейоз		2

ЕСЕП № 3

сипаттамалар

Көкек зығыры

Сфагнум немесе шымтезек

Сабағы бұтақталмаған

+

Екі үйлі өсімдік

+

Ризоидтары бар

+

Суды сақтаушы жасушалары бар

+

Ризоидтары жоқ

+

ЕСЕП № 4.

1а

2а

3б

4б

5 а

6 б

ЕСЕП № 5.

Сирақ-4 ; Сан-3; Жамбас-1; Табан-5; Ұршық-2;

5.2 Бунақденелілер аяқтарының ерекшеліктері

А-Д; Б-Ж; В-Б ;

Г-Г; Д-А;

5.3 Бунақденелілер өкілдері:

1-а

2-г

3-ж

4-б

5-д

5.4

Аяқтарының қызметі

Бунақденелілер

Аяқтар құрылысының ерекшеліктері

өкілдері

А. Қазу

Г-2

Г

В. Қорегін ұстап алу

Ж-3

В

С. Секіру

Б-4

Б

Д. Жүгіру

А-1

Д

Е. Жүзу

Д-5

А

ЕСЕП № 6.)

Белгілер

Ішек

Жұмыр

Жалпақ

Буын аяқтылар

Буылтық

қуыстылар

құрттар

құрттар

құрттар

2-ұрық жапырақ-

+

шасынан тұрады

3-ұрық жапырақ-

+

+

шасынан тұрады

Нағыз целом

+

+

+

Толық

емес,

+

тұйық ішекті

Бунақсыз

+

+

+

Метамерлі бунақ

+

+

+

127

Псевдоцелом

+

+

Толық

+

ішекті(метомери)

ЕСЕП № 7.

Тәтті-а; Ащы-б; Қышқыл-в; Тұзды-г

ЕСЕП № 8.

Энтодерма

Мезодерма

Эктодерма

2,9,6

7,10,11,12,8

1,4,5,3

ЕСЕП № 9.

Қаңқа сүйектері

Сүйек түрлері

Байланысу түрлері

Мойын

омыртқалары,

білезік

В

N

сүйектері

Төбе сүйектері

Г

L

Жоғары жақ, самай сүйектері

Г

L

Жаурын

Г

N

Қабырғалар

Ж

N

Саусақ және алақан сүйектері

К

F

Тоқпан және кәрі жілік

З

F

Жамбас

г

L

ЕСЕП№10.

1

2

3

4

5

6

в

а

б

г

д

е

ЕСЕП № 11.

Құрылымдық

элементтерінің

Құрылысы мен қызметтері

номері

8

А. Жарық сәулесін сындырады

9

Б. Сақиналы бұлшық еттермен қоршалған нұрлы қабықшадағы

жарық өтетін саңылау

1

В. Дәнекер ұлпасынан тұратын, тығыз орналасқан сыртқы қабықша

4

Г. Жарықты қабылдайды және жарық рецепторлары болып

табылады

2

Д.

Көзді қоректендіру

8

Ж. Екі жақты дөңесті, созылмалы мөлдір, кірпік бұлшық еттерімен

қоршалған.

10

З. Көзге түс беретін пигменті бар

3

И. Көз алмасын толтырып тұрады

5

К. Көз рецепторларынан қозуды қабылдап,оны бас миының көру

аймағына өткізетінжүйке.

ЕСЕП № 12. -4балл

Жауабы: 57,12нм

нуклеотид 168

ЕСЕП № 13. -4балл

Жауабы:6,37

ЕСЕП № 14. -4балл

Жауабы: 19,2%

ХІ.Тапсырма

ЕСЕП № 1

1.

А жүйке жүйесі

ЕСЕП №2

түзілістер

Біртіндеп түзілу реттері (1-6 сандарымен

көрсетіңіз)

Микроспораның түзілуі

3

Аталықтың қалыптасуы

1

Тозаңдану

4

Зиготаның түзілуі

5

Митоз

6

Мейоз

2

ЕСЕП № 3

128

сипаттамалар		Көкек зығыры			Сфагнум немесе шымтезек
Сабағы бұтақталмаған		+
Екі үйлі өсімдік		+
Ризоидтары бар		+
Суды сақтаушы жасушалары бар					+
Ризоидтары жоқ					+
ЕСЕП № 4.
1	2		3			4	5		6
а	а		б			б	а		б
ЕСЕП № 5.
5.1
Сирақ 4			Жамбас 1				Ұршық		2
Сан 3			Табан 5

5.2А. Қылтаны немесе талшығы бар жалпақ аяқтар -д

Б.Ұзын жіңішке жамбасты келген , санының ішкі жағында мықты өсіндісі бар аяқтар -ж

В.Бұлшықетті болып келген саны бар ұзын аяқтар -б Г. Өсінділері бар жалпақ қысқа аяқтар -г

Д. Барлық аяқтарының өлшемі мен пішіндері бірдей болып келеді -а

5.3Бунақденелілер өкілдері:

1.Бырылдақ қоңыз -а

2.Бұзаубас -г

3.Дәуіт -ж

4.Көкқасқа шегіртке -б

5. Су қоңызы -д

5.4

Аяқтарының қызметі				Бунақденелілер			Аяқтар құрылысының ерекшеліктері
				өкілдері
А. Қазу				Г-2			Г
В. Қорегін ұстап алу				Ж-3			В
С. Секіру				Б-4			Б
Д. Жүгіру				А-1			Д
Е. Жүзу				Д-5			А
ЕСЕП № 6.
Белгілер			Ішек		Жұмыр	Жалпақ			Буын	Буылтық
			қуыстылар		құрттар	құрттар			аяқтылар	құрттар
2ұрық жапырақ-		+
шасынан тұрады
3ұрық	жапырақ-					+				+
шасынан тұрады
Нағыз целом					+				+	+
Толық	емес,		+
тұйық ішекті
Бунақсыз			+		+	+
Метамерлі бунақ						+			+	+
Псевдоцелом			+			+
Толық					+
ішекті(метомерия)
ЕСЕП № 7.
Тәтті—а					Ащы -б
Қышқыл –в					Тұзды -г
7.	ЕСЕП № 8.
Энтодерма				Мезодерма					Эктодерма
2,9,6				7,10,11,12,8					1,4,5,3
ЕСЕП № 9.

129

Қаңқа сүйектері

Сүйек түрлері

Байланысу түрлері

Мойын

омыртқалары,

білезік

В

N

сүйектері

Төбе сүйектері

Г

L

Жоғары жақ, самай сүйектері

Г

L

Жаурын

Г

N

Қабырғалар

Ж

N

Саусақ және алақан сүйектері

К

F

Тоқпан және кәрі жілік

З

F

Жамбас

г

L

ЕСЕП № 10.

1

2

3

4

5

6

в

а

б

г

д

е

ЕСЕП № 11.

Құрылымдық

элементтерінің

Құрылысы мен қызметтері

номері

8

А. Жарық сәулесін сындырады

9

Б. Сақиналы бұлшық еттермен қоршалған нұрлы қабықшадағы

жарық өтетін саңылау

1

В. Дәнекер ұлпасынан тұратын, тығыз орналасқан сыртқы қабықша

4

Г. Жарықты қабылдайды және жарық рецепторлары болып

табылады

2

Д. Көзді қоректендіру

8

Ж. Екі жақты дөңесті, созылмалы мөлдір, кірпік бұлшық еттерімен

қоршалған.

10

З. Көзге түс беретін пигменті бар

3

И. Көз алмасын толтырып тұрады

5

К. Көз рецепторларынан қозуды қабылдап,оны бас миының көру

аймағына өткізетінжүйке.

ЕСЕП № 12.

Жауабы: -57,12—нм.------

нуклеотид 168---нуклеотид----------

ЕСЕП № 13

Жауабы: ----6,37-------------------------

ЕСЕП № 14.

Жауабы: -----19,2-%

Тапсырма Х. Есеп № 1. Таблицаны толтырыңдар:17 балл(0.5 балдан)

өмір сүру формасы

гүл формуласы

өкілдері

жемісі

а. шөптесін

б1.Р2+2А3G 1

в1.шие

г1.тұқымша

а1. ағаш

б2.*Са(5)Со(5) АnG1

в2.бақ-бақ

г2.жидек

а2. бұта

б3.Са(5)Со(5) А(5)G1

в3.бидай

г3.қауашақ

б4.Са4Со4А4-2G1

в4.сарымсақ

г4.дәнек

б5.Са(5)Со1+2+(2)А(9)-1 G1

в5.картоп

г5.бұршаққап

б6.РS3+3А3+3G1

в6.бұршақ

г6.бұршаққын

б7.*Са5+5Со5АnG1

в7.капуста

г7.көпжаңғақты

г8.сүйекті жеміс

тұқымдастар

өмір сүру формасы

гүл формуласы

жемісі

өкілдері

Крестгүлділер

А

Б4

Г6

В7

Раушангүлділер

А2

Б2

Г8

В1

Бұршақтұқымдас

А

Б5

Г5

В6

Алқатұқымдас

А

Б3

Г2

В5

Күрделігүлділер

А

Б7

Г1

В2

Лалагүлділер

А

Б6

Г3

В4

Астықтұқымдас

А

Б1

Г4

В3

130