Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12

а. Жиырылғыш вакуоль б. Мальпигиев түтікшелері (сосудтары)

в. Зәр шығару органдары жоқ г. Бүйрек д. Жасыл бездер

24. Хордалы жануарларда шартсыз-рефлекторлы іс-қимылдарды, төмендегі нерв (жүйке) жүйелерінің қай бөліктері қамтамасыз етеді?

а. Мидың сол жақ жарты шары б. Мидың оң жақ жарты шары в. Мишық г. Ми бағанасы

д. Жұлын (спиной мозг)

25. Қарағай ағашы мен қырықжапырақ арасындағы ең басты айырмашылықты көрсетіңіз?

а. өткізгіш ұлпалардың болуы б. Тамыр, сабақ және жапырақтардың болуы

в. Фотосинтезге қабілетінің жоғары болуы г. Мекен ету ареалының кең болуы д. Тозаң түтігінің пайда болуы

26. Өсімдіктердің өсу барысында тұқымының (дән) эндоспермінде төмендегі ферменттерді қайсысының белсенділігі өте жоғары болады? 4 балл

а. ДНҚ-полимераза б. РНК-полимераза в. Амилаза г. Фосфорилаза д. Целлюлаза

27. Төмендегі ерекшеліктердің қайсысы қуаңшылық аудандардағы өсімдіктерге тән? 4 балл

а. Лепестік саңылаулары (устьицалары) кен, ірі жапырақты б. Жапырақтары балауыз өңезді (восковый налет), ірі жапырақты

в. Жапырақтары майда (кіші), лепестік саңылаулар (устьицалары) саны көп г. Жапырақтары майда (кіші) және балауыз өңезді (восковый налет)

д. Жапырақтарында лепестік саңылаулары (устьицалары) көп және балауыз өңезді (восковый налет).

28. Трансляциялануға, яғни белок синтезіне дайын РНК 360 нуклеотидтен тұрады. Осы РНК негізінде пайда болған белок, қанша аминқышқылынан тұрады?

а.шамамен 360 б.шамамен 1080 в.тура 120 г.120-дан аз

11

29. ДНҚ молекуласының Ц – Т – Г – А тізбегінен синтезделген РНК молекуласының тізбегі:

а. Г-А-Ц-Т б. Ц-А-Ц-Т в. Г-А-Ц-У г. Г-Г-Ц-Т д. Г-А-Ц-А

30. Митоздың анафазасында хроматид саны (n) мен ДНҚ мөлшері (с) неге тең?

а. 2n және 2с б. 2n және 4с в. 4n және 4с г. 4n және 2с д. 1n және 1с

ІІ. Тестік тапсырмалар

1.Қылқанжапырақтыларға жататын өсімдіктердің жапырақтары:

а) жануарларға қорек болуынан қорғайды б) фитоцидтердің қоршаған ортаға жақсы бөлінуін қамтамасыз етеді

в) қыс мезгілінде ылғалды сақтауды қамтамасыз етеді г) фотосинтезге қажет СО2 газын жақсы сіңіруін қамтамасыз етеді

2.Жапырақтардың жүйкелену типі бойынша, өсімдіктерді қай деңгейге дейін анықтауға болдаы?

а) қай түрге жататынын б) қай туысқа жататынын

в) қай тұқымдасқа жататынын г) қай класқа жататынын д) қай патшалыққа жататынын

3.Төмендегілердің қайсысы қарқынды тыныс алады?

а) құрғақ өсімді дәні б) өсімдіктің өсіп жатқан дәні в) өсімдік тамыры г) өсімдік жапырағы

4.Организмнің ішкі ортасы:

а) қан және ішкі мүшелер б) ішкі мүшелер, бұлшықет және қаңқа

в) қан, клеткааралық сұйықтық және лимфа г) клеткааралық сұйықтық және лимфа

12

5.Қорғаныс белоктарын (антиденелер) төмендегі клеткалардың қайсысы синтездейді?

а) лейкоциттердің барлық түрі б) тек лимфоциттер в) тек моноциттер

6.Химотрипсин және трипсин ферменттері қай жерде синтезделеді?

а) бауырда б) көкбауырда

в) қалқанша безінде г) ұйқы безінде

7.Салмағы 4 г жануар, 2 см2 оттегін 10 минутта пайдаланды. Бір минут барысында жануар, денесінің бір грамм салмағына қанша см3 оттегін жұмсайды?

а) 0,01 б) 0,05 в) 0,1 г) 1,0

8.Төмендегі мүшелердің қайсысы ішкі секреция мүшелеріне жатпайды?

а) гипофиз б) бауыр в) ұйқы безі

г) қалқанша безі

9.Биогенетикалық заңды тұжырымдағандар:

а) Мечников және Ковалевский б) Бэр және Мюллер в) Мюллер және Геккел

г) Геккел және Мечников

10.Қандай экосистема өнімділігі жоғары?

а) тундра	в) аралас орман	д) жайлау
б) шөл аймақ	г) балшық

11. Қай топтағы жануарларда азотты заттардың сонғы өнімі аммияк түрінде шығарылады?

1) қосмекенділер дернәсілдері

2) скорпиондар

3)сүйекті балықтар

4)шеміршекті балықтар

5)құстар

Дұрыс жауаптарды таңбала:

А – 1, 2, 3	С – 1, 3	Е – 3, 4
В – 2, 4, 5,	Д – 2, 5

13

12. Аминқышқылдарының бүйір топтары, олардың салыстырмалы түрдегі ерігіштігін (судағы) анықтайды. Төменде пентапептидтер (яғни, бес аминқышқылдарынан тұратын) көрсетілген. Қайсысының

ерігіштігі төмен?
а) вал-вал-вал-вал-вал	б) гли-гли-гли-гли-гли
в) асп-асп-асп-асп-асп	г) глу-глу-глу-глу-глу

13. Даражарнақты мен қосжарнақты өсімдіктер арасында жалпы ортақ белгілер көп. Төменде көрсетілген ерекшеліктердің қайсысы тек даражарнақтыларға тән?

1)жапырақтары тор жүйкелі

2)жапырақтары қатар жүйкелі

3)гүлсерігі бестармақты

4)гүлсерігі үш тармақты

5)тамыр жүйесі шашақты Дұрыс жауаптарды таңбала:

А– 1, 3, 5 В – 2, 4, 5 С – 2, 3, 5 Д – 2, 5 Е – 1, 5

14.Бала қағанақ қабықшасынан (плацента) ажыраған кезде, ол бірінші рет өқпемен тыныс алады. Төмендегі факторлардың қайсысы осыған себеп болады?

а) қандағы СО2 мөлшерінің артуы б) қандағы О2 мөлшерінің артуы в) дене температурасының өзгеруі

д) қандағы глюкоза мөлшерінің артуы

15.Төмендегі факторладың қайсысы лептесік саңылауының ашылуын қамтамасыз етеді?

1) ауаның ылғалдылығы

2) ауаның температурасы

3) топырақтағы судың тапшылығы

4) лептесік клеткаларында крахмал мөлшерінің артуы

5) қарқынды фотосинтез Дұрыс жауаптарды таңбала

А– 1, 2

В – 2, 4 С – 3, 5 Д – 2, 5 Е – 3, 4

14

16. Неге цианобактериялар мен қызыл балдырлар жарықтың түсу деңгейі төмен орталарда көп кездеседі?

1) өйткені, көбею дәрежесі жоғары организмдер оларды (көлемі кіші болғандықтан) жарығы төмен ортаға ығыстырады

2)өйткені, олардың барлығы жарыққа өте сезімтал

3)өйткені, олар қосымша антенді пигменттері арқасында жарықты өте

үнемді пайдалана алады Дұрыс жауаптарды таңбала:

А – барлығы дұрыс В – тек 1 дұрыс С – тек 2 дұрыс Д – тек 3 дұрыс

Е– тек 2 және 3 дұрыс

17.Төмендегі организмдердің қай тобында бірінші рет қабырғалы тыныс алу пайда болды?

а) сүтқоектілер б) қосмекенділер в) рептилиялар г) құстар д) балықтар

18.Төмендегілердің қайсысы омыртқасыз организмдерде инфекциядан қорғанудың басты механизмі болып табылады?

1) фагацитоз

2) антиденелердің синтезі

3) дененің температурасының жоғарлауы

4) қан клеткалары мөлшерінің көбеюі Дұрыс жауаптарды таңбала:

А – 1	С – 2, 3	Е – 4
В – 2	Д – 1, 3

19. Жабық тұқымды өсімдіктер клеткасының қай жерінде қоректік заттар жинақталады?

а) митохондрияда б) лейкопластарда в) хлоропластарда

г) пластидтердің барлық түрінде

20. Жерүсті өсімдіктердің эволюциядағы басты бағыты:

а) спорофит және гаметофит фазаларының тез алшақтайды б) гаплоидты сатысының морфологиялық тұрғыдан қарапайымдануы в) жыныссыз көбею сатысының морфологиялық тұрғыдан қарапайымдануы г) гаметофиттің морфологиялық тұрғыдан гүлденуі

15

21. Өсімдік жемісінің пісіп-жетілуінің төмендегі факторлардың қайсысы қамтамасыз етеді?

а) ауксин б) гибберелин

в) цитокинин г) интерферон д) этилен

22. Адамның эпителий ұлпасы:

а) тек дененің сыртқы жабыны б) иек ішкі мүшелерінің ішкі қуыстарын сжауып тұрады в) асқорыту бездерін құрайды г) а+б+в

23. Оттегі жетіспеген жағдайда бұлшықет клеткасында

а) СО2-нің мөлшерінің төмендеуіне РН-тың мәні жоғарлайды б) сүт қышқылының мөлшерінің төмендеуіне байланысты РН-тің мәні жоғарлайды

в) СО2-нің мөлшерінің жоғарлауына байланысты РН-тің мәні төмендейді г) сүт қышқылының мөлшерінің жоғарлауына байланысты РН-тің мәні төмендейді

24. Адамның иммунодефицит вирусы таңдамалы түрде нені жояды?

а) ұйқы безі клеткаларын б) жиілік майы клеткаларын в) лимфоциттерді

г) ішек эпителий клеткаларын

25. Адреналинді қанға енгізгенде, қандағы глюкозаның мөлшері:

а) өзгермейді б) жоғарлайды в) төмендейді

26. Алкогольды ішкен адамның суықта тонып, мұздауы ықтимал өйткені:

а) қантамырлары кеңею нәтижесі, организмнің жылуды көп жоғалтуына алып келеді б) қантамырлары тез тартылады, нәтижесінде қан айналымы нашарлайды

в) адамның тері рецепторларының сезімталдығы нашарлайды, нәтижесінде адам мұздағанын сезбейді

27. Аш немесе қысқы ұйқы кезінде (мыс: қоңыр аю) энергия көздері ретінде қор заттарды қандай тәртіпте жұмсайды?

а) майлар>белоктар>көмірсулар б) майлар>көмірсулар>белоктар в) көмірсулар>майлар>белоктар г) белоктар>көмірсулар>майлар

16

28. Мочевина негізінен қай жерде синтезделеді?

а) бауырда б) бұлшықетте в) бүйректе г) қанда

29. Төмендегі факторлардың қайсысы мутаген емес?

а) гамма-сәулесі б) ультракүлгін сәулесі в) сірке қышқылы г) азот қышқылы д) акридин бояуы

30. Төмендегі процестердің қайсысында, эволюция барысында жаңа белгінің пайда болуы ықтималдығы жоғары?

а) белгіні анықтайтын генде, нүктелік мутациялардың жинақталуы б) геннің дупликациялануы және нүктелік мутацияның оның бір көшірмесінде жинақталуы в) реттегіш гендегі мутация

г) фенотиптік деңгейде пайда болған өзгергіштіктің генотипте сақталуы

ІІІ. Тестік тапсырмалар

1.Әдетте, өсімдіктер энергияға бай қор зат ретінде нені сақтайды?

а-гликоген б-глюкоза в-крахмал г-май

2.Крокодилдің жүрек қарыншасында қан:

а-көктамырлық қан б-салатамырлық қан

в-оң қарыншада көктамырлық қан,сол қарыншада салатамырлық қан г-аралас қан

3.Бунақденелілердің қанаты ненің арқа жағында орналасқан:

а-көкірек пен құрсақтың б-көкіректің в-баскөкіректің г-баскөкірек пен құрсақтың

4.Баклажан қандай тұқымдасқа жатады:

а-бұршақ тұқымдас б- раушангүлтұқымдас в- алқатұқымдас г-кресттұқымдас

17

5.Асқазанда ыдырай бастайды:

а-көмірсулар б-белоктар және көмірсулар в-май және белоктар

г-белоктар, майлар, көмірсулар

6.Иірім түтік құлақтың қай бөліміне кіреді?

а-сыртқы б-ортаңғы в-ішкі

г- ішкі және ортаңғы

7.С витаминнің жетіспеушілігінен туатын ауру:

а-цинга б-соқырлық в-бери-бери г-рахит

8.Төмендегі оргонеллалардың қайсысы жануар және өсімдік клеткаларына ортақ болып келеді?

а-пластидтер, митохондриялар б-вакуольдер және лейкопластар в-митохондриялар г-Гольджи аппараты, хлоропластар

9.Балықтың жүрегі арқылы қандай қан тасымалданады?

а-аралас б-венозды в-атериальды

г-венозды және артериальды

10.Қосмекенділердің мойын омыртқасында:

а-Үш мойын омырқасы бар б-Екі мойын омыртқасы бар в-Бір мойын омыртқасы бар г-Төрт мойын омыртқасы бар

11.Балықтардың қандай жүзбеқанаттары жұп болып келеді?

а-құйрық жүзбеқанаттары б-арқа және көкірек жүзбеқанаттары

в-көкірек және құрсақ жүзбеқанаттары г-аналь жүзбеқанаттары

12.Өсімдіктерде жемістің пісіп-жетілуін жетілдіреді:

а-ауксин; б-гиббеллерин; в-этилен; г-цитокинин;

18

13.Қандай жалпақ құрттың дамуы дернәсіл сатысынсыз жүзеге асады ?

а-Планария б-Сиыр цепені в-Эхинококк г-Бауыр сорғышы

14.Көкек зығыры

а-Біржылдық өсімдік б-Екіжылдық өсімдік в-Үшжылдық өсімдік г-Көпжылдық өсімді .

15.Төмендегі қасиеттердің қайсысы, жалпақ құрттар класын сипаттауда негізгіболып келеді?

а-эктодерманың болуы б-эндодерманың болуы в-целомның болуы

г-паренхима түріндегі мезодерманың болуы д-екінші реттік қуыстың болуы

16.Даражарнақтыларда қандай қор жинақтаушы мүше кездеспейді?

а-пиязшық б-тамыржеміс в-түйнек г-тамыршық

17.Тамырдың қай аймағында клеткалардың митоздық бөлінуі жүреді?

а-Сору аймағы б-Өткізу аймағы в-Бөліну аймғы г-Өсу аймағы

18.Тері анализаторларының орталық бөлімі қайда орналасқан?

а-Шүйде аймағында б-Маңдай айма0000ғында в-Төбе аймағында

19.Балықтардың қайсысында зәр шығару жүйесі көбею мүшелерімен байланыссыз:

а-барлық балықтарда; б-тек сүйекті балықтарда;

в-тек шеміршекті балықтарда; г-саусақ қанатты балықтарда;

19

20.Физиологиялық ертіндідегі тұздардың мөлшері ( %)

а-0,2; б-0,5; в-0,9; г-1,9;

21.Бунақденелілердегі мұртшалардың саны

а-бір жұп б-екі жұп в-үш жұп г-екі және үш

22.Қарағайдың жапырақ клеткаларында хромосома-24,ал тұқым эндосперм клеткаларында хромосома саны

а-12 б-24 в-36 г-48

23.Иттерде сабалақ құлақ (А),тік құлаққа (а) қарағанда доминатты.. Екі итті шағылыстыру нәтижесінде 12 сабалақ құлақты және 4 тік құлықты ұрпақ пайда болды..Ата-аналарының генотипін табыңыздар

а-ААхАА б-АахАА в-Аахаа г-АахАа

24.Хлоропласттарда Н+иондарының градиенті не үшін пайдаланады ?

а-АТФ синтезі үшін б-НАДФН+синтезі үшін в-су фотолизі жүзеге асуы үшін

г-СО2-нің сіңуі нәтижесіндегі рН-тың өзгеруін тежеу үшін.

25.Фотосинтездің жарық фасасында пайда болады

а-оттегі,АТФ және НАДФН б-оттегі және көмірсулар в-оттегі және АТФ г-су, АТФ және НАДФН

26.Ата-аналардың бірінші жұбының қан тобы ІІ және ІІІ, ал екінші ата-ана жұбында-І\/ және ІІІ.

Нәрестенің қан тобы- І.Аталған жұптардың қайсысы осы нәрестенің ата-анасы болуы мүмкін?

а-Екеуіде болуы мүмкін б-Екеуінің де болуы мүмкін емес в-Тек бірінші жұп болуы мүмкін г-Тек екінші жұп болуы мүмкін

20