- •Мазмұны
- •Содержание
- •12. Лабораторная работа № 8 ”Маховое колесо”……..…………….………133
- •19. Литература……………...………………………………………………161
- •Механикада өлшеу әдiстерi
- •1. Өлшеу қателіктері
- •Стьюдент коэффициенттерінің кестесі.
- •Өлшеу қателіктерін есептеп үйрену
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Заттардың тығыздығын анықтау (ұзындықты, массаны өлшеу)
- •1 Кесте
- •Бақылау сұрақтары:
- •Серпімділік модулін анықтау Жұмыстың мақсаты: Созылу және сығылу деформациясы кезінде кернеу мен деформация арасындағы тәуелділікті алу үшін болаттың Юнг модулін анықтау.
- •1. Юнг модулін созу әдісімен анықтау.
- •2. Өлшеу нәтижелерін өңдеу
- •Бақылау сұрақтары:
- •Қатты денелердің серпімді қасиеттері
- •2. Түзу сызықты қозғалыс
- •Зертханалық жұмыс № 4 Оқтың ұшу жылдамдығын анықтау
- •Оқтың ұшу жылдамдығын кинематикалық тәсілмен өлшеу
- •Қондырғы
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Назар аударыңыздар!
- •2. Баллистикалық маятник көмегімен оқтың ұшу жылдамдығын өлшеу
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Бақылау сұрақтары
- •Еркін түсу заңдары
- •Бақылау сұрақтары
- •Тәжірибені орындау тәртібі
- •Бірқалыпты қозғалысты зерттеу және лездік жылдамдықты анықтау
- •Бірқалыпты үдемелі қозғалысты зерттеу
- •Бірқалыпты үдемелі қозғалысты тексеру
- •Ньютонның іі заңын тексеру
- •Бақылау сұрақтары
- •Динамиканың негізгі заңдары. Обербек маятнигінің көмегімен қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі заңын тексеру
- •Бақылау сұрақтары
- •Маховиктік дөңгелек
- •16 Сурет
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Бақылау сұрақтары
- •Гироскоп прецессиясы
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Бақылау сұрақтары
- •4.Тербелмелі қозғалыс
- •Маятниктер тербелісі
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Аудармалы маятник көмегімен еркін түсу үдеуін анықтау (Бессель әдісі)
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Маятник тербелісінің амплитудасымен байланысқан қатені бағалау
- •Бақылау сұрақтары
- •Маятниктер байланысы. Резонанс
- •Еріксіз тербелістер. Резонанс
- •Байланысқан маятниктер
- •Бақылау сұрақтары
- •Бұралма тербелістер әдісімен әр түрлі денелердің инерция моменттерін анықтау
- •Трифилярлық ілгіш арқылы инерция моментін анықтау
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Бақылау сұрақтары.
- •Өшетін тербелістерді зерттеу. Логарифмдік өшу декрементін анықтау
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Введение Методы измерения в механике
- •1. Погрешности измерений
- •Правила построения и обработки графиков
- •Лабораторная работа № 1 Погрешности измерений
- •Измерения
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа №2 Определение плотности вещества (измерение длины, массы)
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 3 Определение модуля упругости
- •1. Определение модуля Юнга методом растяжения
- •Вычислить доверительный интервал измерения модуля Юнга
- •2. Определение модуля упругости методом изгиба
- •Контрольные вопросы
- •Упругие свойства твердых тел
- •Прямолинейное движение
- •Лабораторная работа № 4 Определение скорости полета пули (равномерное движение)
- •Измерения
- •Внимание! Остерегайтесь прикосновения рукой к движущимся деталям!
- •2. Измерение скорости полета пули с помощью баллистического маятника.
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 5 Законы свободного падения
- •Лабораторная работа № 6 Изучение законов кинематики и динамики поступательного движения на машине Атвуда
- •Контрольные вопросы
- •3. Вращательное движение твёрдого тела
- •Лабораторная работа № 7 Проверка основного закона динамики вращательного движения твёрдого тела с помощью маятника Обербека
- •Контрольные вопросы:
- •Лабораторная работа № 8 Маховое колесо
- •Окончательно
- •Измерения
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 9 Прецессия гироскопа
- •Измерения
- •Контрольные вопросы
- •4. Колебательное движение
- •Лабораторная работа №10 Колебания маятников
- •Определение ускорение свободного падения с помощью оборотного маятника (метод Бесселя)
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 11 Связанные маятники. Резонанс
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа №12 Определение моментов инерции различных тел методом крутильных колебании
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 13 Изучение затухающих колебаний. Определение логарифм этического декремента затухания.
- •Контрольные вопросы
- •Әдебиеттер
- •Литература
- •Техникалық редактор Жүнісбеков а.М.
- •Технический редактор Жунусбеков а.М.
Жұмыстың орындалу тәртібі
Дөңгелек валының және жіптің диаметрін өлшеңіз. Олардың қосындысын d табыңыз.
Жүкті бірдей h1 биіктікке көтере отырып, бірнеше рет жүктің түсу t1 уақыты мен h2 көтерілу биіктігін өлшеңіз. Нәтижелерді кестеге толтырыңыз.
1 КЕСТЕ
№ n.n |
m |
d |
h1 |
T1 |
< t1> |
h2 |
< h2> |
<Mүйк> |
< I > |
1 2 3 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тікелей өлшеу қателерін бағалаңыз.
Соңғы нәтижелерді мына түрде жазыңыз:
I=<I>± Si
Mүйк=< Mүйк>± Sm
Бақылау сұрақтары
Алынған нәтижелерді талқылау.
Күш моменті, инерция моменті және бұрыштық үдеу дегеніміз не?
Айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі заңын жазыңыз.
Есептеу формулаларын келтіріңіз.
Подшипниктегі және жіптегі энергияның жойылуларын салыстырыңыз.
Қателіктерді не тудырады? Оларды кеміту әдісін айтыңыз.
№ 9. Зертханалық жұмыс
Гироскоп прецессиясы
Жұмыстың мақсаты: сыртқы күштер әсерінен болатын гироскоп қозғалысының ерекшеліктерін оқып білу.
Керекті құрал-жабдықтар : ELWRO қондырғысы.
Гироскоп деп симметрия осі айналасында үлкен бұрыштық жылдамдықпен айналатын қатты денені айтады. Бұл жағдайда қозғалыс мөлшері векторлар моменті мен лездік бұрыштық жылдамдығы векторының бағыты симметрия осі бағытымен сәйкес келеді, сондықтан қозғалыс мөлшері моменті векторының қозғалысы туралы гироскоптың симметрия осінің қозғалысына қарап айтуға болады.
Гироскоп үш өзара перпендикуляр осьтер айналасында еркін айнала алатындай бекітіледі. Оның ауырлық күші осьтердің қиылысу нүктесінде орналасады және гироскоптың кез келген бұрылысында өзгеріссіз қалады. Сонымен гироскоптың ауырлық күші бекітілген болып шығады, ал барлық қозғалыс ауырлық күші ортасына қатысты қозғалысқа келтіріледі.
Гироскоптың сыртқы күштер әсерінен болатын қозғалыс моменттері төмендегі теңдеумен сипатталады.
,
мұндағы - осьтердің қиылысуындағы нүктеге қатысты сыртқы күштердің моменті; L- гироскоптың қозғалыс мөлшерінің моменті, I – гироскоптың инерция моменті. Осыдан гироскоптың айналыс осі сыртқы күштер әсерінен сыртқы күштер моменті әсерінің бағытына бұрылады, яғни, прецессияланады. Прецессия жылдамдығы:
Прецессия жылдамдығы гироскоп айналысының бұрыштық жылдамдығын, оның инерция моментін және сыртқы күштер моментін байланыстырады. Сондықтан, олардың екеуін өлшеп, үшіншісін табуға болады. Мысалы сыртқы күштер моменті:
,
ал инерция моменті:
;
ELWRO қондырғысы (17-сурет) гироскопты асинхронды двигательдің роторы түрінде көрсетеді. Инерция моментін арттыру үшін ротор валына ауыр болат диск кигізілген. Гироскоптың айналыс жылдамдығы минутына 1200 айналысқа дейін жетеді. Электродвигатель ротор осіне перпендикуляр горизонталь ось айналысында үлкен емес аралықта бұрыла алатын тік вилкаға бекітілген. Алвилканың өзі детік ось айналасында айналаалады.
Сурет 17
Сонымен,ротордыңүш осінің кез келгенінің айналасында немесе кеңістікте кез келген бағытында айналуы мүмкін.
Қондырғының электрондық сызба құрамына ретке келтіру жүйесі және ротордың айналысжылдамдығынөлшеу енеді. Роторға, әр 5осайын саңылаулары бар диск бекітілген. Диск саңылауы арқылы есептеуіш қондырғы санаушы импульс тогын беретін датчиктің фотодиоды жарықтандырылады.Дискінің айналу жылдамдығы осы импульстарды санау жылдамдығы ретінде өлшенеді және тілшелі индикаторға шығарылады. Тік осьпен осы осьтің бұрылу бұрышын өлшеуші диск байланысқан. Бұрылу бұрышының шамасы сандық индикаторға шығарылады. Сызбаға 10-3с дәлдіктегі өлшеуіші енеді.
Бұрыштар мен уақытты өлшеу сызбасы автоматты қосылады және ажыратылады. «Сброс» батырмасын басқанда айналыс және уақыт есептеуіштерінің нөлдік күйі орнайды да, сызбаны қосуға болады деген рұқсат белгісі беріледі.
Қосылу айналыс санауыштары импульстарымен жүргізіледі. Сонымен, есептеу уақытының басталуы тік осьтің бұрылу бұрышының шкаласымен сәйкестендіріледі. «Стоп» батырмасын басқанда уақыт есептеуішін өшіруге рұқсат беруші импульс пайда болады. Өздігінен өшу айналыс санауышымен іске қосылады.