- •Мазмұны
- •Содержание
- •12. Лабораторная работа № 8 ”Маховое колесо”……..…………….………133
- •19. Литература……………...………………………………………………161
- •Механикада өлшеу әдiстерi
- •1. Өлшеу қателіктері
- •Стьюдент коэффициенттерінің кестесі.
- •Өлшеу қателіктерін есептеп үйрену
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Заттардың тығыздығын анықтау (ұзындықты, массаны өлшеу)
- •1 Кесте
- •Бақылау сұрақтары:
- •Серпімділік модулін анықтау Жұмыстың мақсаты: Созылу және сығылу деформациясы кезінде кернеу мен деформация арасындағы тәуелділікті алу үшін болаттың Юнг модулін анықтау.
- •1. Юнг модулін созу әдісімен анықтау.
- •2. Өлшеу нәтижелерін өңдеу
- •Бақылау сұрақтары:
- •Қатты денелердің серпімді қасиеттері
- •2. Түзу сызықты қозғалыс
- •Зертханалық жұмыс № 4 Оқтың ұшу жылдамдығын анықтау
- •Оқтың ұшу жылдамдығын кинематикалық тәсілмен өлшеу
- •Қондырғы
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Назар аударыңыздар!
- •2. Баллистикалық маятник көмегімен оқтың ұшу жылдамдығын өлшеу
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Бақылау сұрақтары
- •Еркін түсу заңдары
- •Бақылау сұрақтары
- •Тәжірибені орындау тәртібі
- •Бірқалыпты қозғалысты зерттеу және лездік жылдамдықты анықтау
- •Бірқалыпты үдемелі қозғалысты зерттеу
- •Бірқалыпты үдемелі қозғалысты тексеру
- •Ньютонның іі заңын тексеру
- •Бақылау сұрақтары
- •Динамиканың негізгі заңдары. Обербек маятнигінің көмегімен қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі заңын тексеру
- •Бақылау сұрақтары
- •Маховиктік дөңгелек
- •16 Сурет
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Бақылау сұрақтары
- •Гироскоп прецессиясы
- •Жұмыстың орындалу тәртібі
- •Бақылау сұрақтары
- •4.Тербелмелі қозғалыс
- •Маятниктер тербелісі
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Аудармалы маятник көмегімен еркін түсу үдеуін анықтау (Бессель әдісі)
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Маятник тербелісінің амплитудасымен байланысқан қатені бағалау
- •Бақылау сұрақтары
- •Маятниктер байланысы. Резонанс
- •Еріксіз тербелістер. Резонанс
- •Байланысқан маятниктер
- •Бақылау сұрақтары
- •Бұралма тербелістер әдісімен әр түрлі денелердің инерция моменттерін анықтау
- •Трифилярлық ілгіш арқылы инерция моментін анықтау
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Бақылау сұрақтары.
- •Өшетін тербелістерді зерттеу. Логарифмдік өшу декрементін анықтау
- •Өлшеулер жүргізу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Введение Методы измерения в механике
- •1. Погрешности измерений
- •Правила построения и обработки графиков
- •Лабораторная работа № 1 Погрешности измерений
- •Измерения
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа №2 Определение плотности вещества (измерение длины, массы)
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 3 Определение модуля упругости
- •1. Определение модуля Юнга методом растяжения
- •Вычислить доверительный интервал измерения модуля Юнга
- •2. Определение модуля упругости методом изгиба
- •Контрольные вопросы
- •Упругие свойства твердых тел
- •Прямолинейное движение
- •Лабораторная работа № 4 Определение скорости полета пули (равномерное движение)
- •Измерения
- •Внимание! Остерегайтесь прикосновения рукой к движущимся деталям!
- •2. Измерение скорости полета пули с помощью баллистического маятника.
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 5 Законы свободного падения
- •Лабораторная работа № 6 Изучение законов кинематики и динамики поступательного движения на машине Атвуда
- •Контрольные вопросы
- •3. Вращательное движение твёрдого тела
- •Лабораторная работа № 7 Проверка основного закона динамики вращательного движения твёрдого тела с помощью маятника Обербека
- •Контрольные вопросы:
- •Лабораторная работа № 8 Маховое колесо
- •Окончательно
- •Измерения
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 9 Прецессия гироскопа
- •Измерения
- •Контрольные вопросы
- •4. Колебательное движение
- •Лабораторная работа №10 Колебания маятников
- •Определение ускорение свободного падения с помощью оборотного маятника (метод Бесселя)
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 11 Связанные маятники. Резонанс
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа №12 Определение моментов инерции различных тел методом крутильных колебании
- •Контрольные вопросы
- •Лабораторная работа № 13 Изучение затухающих колебаний. Определение логарифм этического декремента затухания.
- •Контрольные вопросы
- •Әдебиеттер
- •Литература
- •Техникалық редактор Жүнісбеков а.М.
- •Технический редактор Жунусбеков а.М.
Заттардың тығыздығын анықтау (ұзындықты, массаны өлшеу)
Жұмыстың мақсаты: Дененің сызықтық өлшемдерін, көлемі мен массасын өлшеген кездегі қолданылатын басты тәсілдермен танысу.
Қажетті құрал-жабдықтар: Штангенциркуль, микрометр, таразы, стакан, әр түрлі пішіндегі қатты денелер, тазартылған су, май, глицерин.
Тығыздық деп дененің масса бірлігінің көлемге қатынасын айтамыз. Жалпы жағдайда, әр түрлі нүктелердегі тығыздық әр түрлі және массаның көлемге қатынасының туындысы арқылы анықталады.
Біртекті дененің тығыздығы массаның көлемге қатынасы арқылы табылады.
Сонымен, тығыздықты анықтау үшін дененің көлемі мен массасын өлшеу керек.
Дұрыс пішінді геометриялық денелердің көлемін өлшеу – дененің сызықтық өлшемдерін – ұзындығын, ені мен биіктігін өлшеу арқылы жүзеге асады.
Жаттығу №1. Дұрыс пішінді дененің тығыздығын өлшеу
1. Микрометрді және штангенциркульді қолдану әдістерімен танысу.
2. Штангенциркульмен берілген қатты дененің қалыңдығын xi ұзындығы yi мен енін zi 10 рет өлшеу керек.
3. Дененің m массасын анықтаңыз.
4. Стьюдент коэфициентін tр, n-1 кестесі бойынша өлшеу сандары (n-1) мен берілген сенім ықтималы Р үшін табу керек.
№ п/п |
уi, мм |
<у>, мм |
Dуi, мм |
(Dуi)2
|
S<у> |
Ру |
tp, n-1 |
eу |
qу, мм |
Dу, мм |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
№ п/п |
zi, мм |
<z>, мм |
Dzi, мм |
(Dzi)2
|
S<z> |
Рz |
tp, n-1 |
ez |
qz, мм |
Dz, мм |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
№ п/п |
xi, мм |
<x>, мм |
Dxi, мм |
(Dxi)2
|
S<x> |
Рх |
tp, n-1 |
ex |
qx, мм |
Dх, мм |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5. Берілген сенім ықтималы Р арқылы тура өлшеудің нәтижелерінің сенім аралықтарын есептеу керек.
6. Орташа мәндері бойынша, заттың тығыздығын <> есептеңіз және зат дайындалған материалдың тығыздығын анықтамалық кестеден табыңыз.
7. Салыстармалық қателік пен сенім аралығын анықтаңыз.
8.Өлшеудің соңғы нәтижесін жазыңыз.
Жаттығу № 2
Гидростатикалық өлшеу әдісімен дене тығыздығын анықтау
Дұрыс геометриялық емес дененің сызықтық өлшемдерінен көлемді табу мүмкін емес. Бұл жағдайда Архимед заңына сүйеніп, гидростатикалық өлшеу әдісі қолданылады.
Егер ауада денені өлшеу кезінде әр түрлі салмақты кірлер массасы М болса, онда Архимед заңына сәйкес таразының тепе-теңдік шарты:
мұндағы, – дене тығыздығы, g – еркін түсу үдеуі, Р-ауадағы дене салмағы, V-дене көлемі, М -ауа тығыздығы, Д-әр түрлі салмақты кірлер материалының тығыздығы, -ауа тығыздығы.
Денені суға батырғандағы тепе-теңдік шартын ұқсас етіп былай жазуға болады:
мұндағы, P1 – судағы дене салмағы, М1- суда өлшеген кездегі кірлер массасы.
Осы қатынастардан шығатыны:
Алынған нәтиже тек қатты денелердің тығыздығын ғана анықтап қоймай, сонымен бірге қатты дененің тығыздығы белгілі болғандағы сұйықтың тығыздығын да анықтайды.
t0 C температура мен h мм. сынап бағ. қысымындағы ауа тығыздығы былайша анықталады:
немесе абсолют температурасы Т= К және қысымы Р (Паскаль) болғандағы ауа тығыздығын төмендегі өрнекпен анықтауға болады.
Судың әр түрлі температурадағы және қалыпты атмосфералық қысымдағы тығыздығы