Математика. Часть 1
.pdfМодуль 5. НЕОПРЕДЕЛЕННЫЙ ИНТЕГРАЛ § 1. Неопределенный интеграл и его свойства
Опр. Первообразной функцией для функции f (x) на промежутке Х называется такая функция F(x) , производная которой равна данной функции, т.е.
F ′(x) = f (x) для любых x X .
Например, sin x есть первообразная функции cos x для любого
действительного х, так как (sin x)′ = cos x , |
ln x |
есть первообразная |
||||||
|
1 |
|
|
|
′ |
1 |
|
|
функция x |
на промежутке (0, + ∞) , т. к. (ln x) = x . |
|
|
|||||
Если F(x) и Φ(x) – |
две первообразные для одной и той же |
|||||||
функции f (x) , то Φ(x) = F(x) +C , где С – постоянная. |
|
|
||||||
Опр. Совокупность всех первообразных F(x) +C функции f (x) |
||||||||
называется |
неопределенным |
интегралом |
от |
функции |
f (x) |
и |
||
обозначается |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
∫ f (x)dx = F(x) +C . |
|
|
|
||
Функция |
f (x) называется подынтегральной функцией, а |
f (x)dx |
||||||
подынтегральным выражением. |
|
|
|
|
||||
|
|
Свойства неопределенного интеграла |
|
|
||||
1. |
(∫ f (x)dx)′ = f (x) или d(∫ f (x)dx) = f (x)dx . |
|
|
|||||
2. |
∫ f ′(x)dx = f (x) +C |
или |
∫df (x) = f (x) +C . |
|
|
|
||
3. |
∫cf (x)dx = c∫ f (x)dx |
(с = const). |
|
|
|
|
||
4. |
∫[f1(x) + f2 (x)]dx = ∫ f1(x)dx + ∫ f2 (x)dx . |
|
|
|
|
|||
5. |
Если |
F(x) – первообразная функции |
f (x) , а u = u(x) |
– |
дифференцируемая функция, то ∫ f (u)du = F(u) +C .
Таблица неопределенных интегралов
1. |
∫du = u + C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. |
∫0 du = C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
∫uαdu = |
uα + 1 |
|
+C ( α ≠ −1), |
|
∫ |
du |
= − |
1 |
+ C , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
α +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. |
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
∫ |
du |
= ln |
|
u |
|
|
+ C |
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
du = 2 u + C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
∫a |
u |
du = |
|
|
au |
|
|
+ C , |
|
|
∫eu du = eu + C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5. |
|
ln a |
|
6. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
( a >0,a ≠1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
7. |
∫sin udu = −cos u + C |
|
8. |
∫cos udu = sin u + C |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9. |
∫ |
|
|
du |
|
|
= tg u + C |
|
10 |
∫ |
|
du |
|
|
|
|
= −ctg u + C |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
u |
|
|
2 |
u |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
11. |
∫ |
|
|
du |
|
|
|
|
= |
|
1 |
|
|
|
arctg |
u |
|
|
+ C |
12. |
∫ |
|
du |
|
|
|
|
= |
1 |
|
ln |
|
|
|
u + a |
|
+ C |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a |
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
a |
a |
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
u − a |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
+ u |
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− u |
|
|
|
|
|
2a |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
13. |
∫ |
|
|
du |
|
|
|
|
= |
|
|
1 |
|
|
|
ln |
|
u − a |
|
+ C |
14. |
∫ |
|
|
du |
|
|
|
|
|
|
= arcsin |
u |
+ C |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
u |
2 |
|
|
2 |
|
|
2a |
u + a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
− a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a 2 |
− u 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
15. |
∫ |
|
|
2du |
2 |
=lnu+ u2 +a2 |
+C |
16. |
∫ |
|
du |
|
|
|
|
|
=lnu+ u2 −a2 |
|
+C |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
u |
|
+a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u2 −a2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
∫ |
|
du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
du |
|
|
= ln |
|
|
|
u |
+ |
π |
|
|
+ C |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
17. |
|
|
|
|
|
|
= ln | tg |
|
|
|
|
|
| +C |
|
18. |
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
sinu |
2 |
|
|
|
|
cos u |
|
4 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
19. |
∫tg udu = −ln |
|
cos u |
|
+ C |
20. |
∫ctg udu = ln |
|
sin u |
|
|
+ C |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
81 |
82 |
Пример 5.1. Найти ∫(x − x )2 dx .
Решение. Возведем подынтегральную функцию в квадрат и разобъем интеграл на сумму трех табличных интегралов:
∫(x − x )2 dx = ∫(x2 − 2x x + x)dx = ∫x 2 dx − 2∫x3 / 2 dx + ∫xdx =
= |
x3 |
− 2 |
x5 / 2 |
+ |
x2 |
+ C = |
x3 |
− 4 |
x5 / 2 |
+ |
x2 |
+ C . |
||||||||
|
3 |
|
5 / 2 |
2 |
3 |
5 |
2 |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример 5.2. Найти ∫ |
|
dx |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Решение. ∫ |
|
|
dx |
|
= ∫ |
|
|
dx |
2 = |
1 |
arctg |
x + C . |
|
|||||||
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
+ 3 |
|
|
x2 + ( 3) |
3 |
|
3 |
|
|
|
§ 2. Замена переменной в неопределенном интеграле (Метод подстановки)
При вычислении неопределенных интегралов методом замены переменной применяют два типа подстановок: либо u = ϕ(x) , либо x = ψ(t) , где ϕ(x) и ψ(t) — некоторые функции.
После подстановки полученный интеграл может оказаться проще исходного.
Частным случаем метода замены переменной является метод подведения под знак дифференциала, основанный на формуле
|
|
|
′ |
|
|
|
|
|
|
|
|
ϕ (x)dx = dϕ(x) . |
|
||||
Например, |
1 |
dx = d ln x , |
xdx = d |
x2 |
= |
1 |
dx2 |
и т.п. |
|
||||||||
|
|
2 |
||||||
|
x |
2 |
|
|
|
Пример 5.3. Найти ∫sin(2x +1)dx . |
|
|
|
|
|
|
|||||||
Решение. Сделаем замену переменной |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
u −1 |
u |
−1 ′ |
|
|
1 |
|
|||||
2x +1 = u x = |
|
|
, dx = |
|
|
|
|
du , dx = |
|
du . |
|||
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
2 |
|
||||
Тогда |
∫sin(2x +1)dx = ∫sin u |
1 |
du = |
1 |
∫sin udu = |
|
|||||||
|
2 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
= − 12 cos u + C = = − 12 cos(2x +1) + C .
Можно этот интеграл находить иначе, предварительно преобразовав выражение под знаком дифференциала:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
1 |
|
|
d(2x) = |
1 |
|
d(2x +1) , |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
так как дифференциал от постоянной dc = |
|
|
′ |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
с dx = 0 . Значит, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
∫sin(2x +1)dx = ∫sin(2x +1) |
1 |
d(2x +1) = |
|
2x +1 = u |
|
= |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
∫sin udu = − |
|
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|
1 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
= |
|
|
cos u + C = − |
cos(2x +1) + C . |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
2 |
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример 5.4. Найти ∫ |
|
dx |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
x ln x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
′ |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|||||||
Поскольку |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
то |
|
подводя x под знак |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x = (ln x) |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
дифференциала dx , получаем |
1 |
dx = d(ln x) . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тогда ∫ |
|
dx |
|
= ∫ |
d(ln x) |
. |
|
Обозначив |
|
|
ln x |
= u , получим табличный |
||||||||||||||||||||||||||
x ln x |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
ln x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
интеграл вида |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
∫ |
du |
|
= ln |
|
u |
|
+ C = ln |
|
ln x |
|
+ C . |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
83 |
84 |
Пример 5.5. Найти ∫ |
|
xdx |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||
x |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
+ |
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Введем x под знак дифференциала. Тогда |
|
||||||||||||
|
xdx = xdx = d x |
2 |
|
1 dx2 |
|
|
1 |
dx2 |
|
|
|||
∫ |
= |
= ∫ |
|
2 |
= x2 |
= u = |
|||||||
|
|
|
|||||||||||
|
x 4 + 9 |
|
|
2 |
|
2 |
|
(x2 )2 + 32 |
|
|
|||
= 1 ∫ |
du |
= 1 ln | u + u 2 + 32 |
| +C = |
1 ln | x2 |
+ x4 |
+ 9 | +C . |
|||||||
2 |
u 2 + 32 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
§ 3. Интегрирование по частям
Если u(x) и v(x) - непрерывно дифференцируемые функции,
тогда |
d(uv) = udv + vdu . |
Интегрируя |
обе |
|
части |
полученного |
||||||||||
равенства |
и |
|
|
учитывая, |
что ∫d(uv) = uv , |
|
получим |
формулу |
||||||||
интегрирования по частям в неопределенном интеграле: |
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
∫udv = uv − ∫vdu . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Среди интегралов, берущихся по частям, выделяют три |
|||||||||||||||
основных класса интегралов: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
du = nxn −1dx . |
|
|||||
∫xn cos x dx , здесь полагают u = xn |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arcsin x |
|
|
|
n |
|
|
|
x |
n + 1 |
|
||||
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
2. |
∫ x |
arccos x |
dx , здесь полагают |
dv = x |
|
dx |
v = |
|
|
|
. |
|||||
|
n + |
1 |
||||||||||||||
|
|
arctgx |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arcctgx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
3. |
∫ |
e x cos x dx , полагают либо |
u = ex , |
либо |
dv = e x dx и |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дважды интегрируют по частям.
Замечание. Иногда формулу интегрирования по частям применяют несколько раз подряд.
Пример 5.6. Найти ∫(x + 2x)e−8x dx.
Решение. Применим формулу интегрирования по частям, полагая
|
|
|
|
|
|
u = x + 2 du = (x + 2)′dx = dx |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
dv = e−8x dx v = ∫e-8x dx = − |
1 |
∫e-8x d(- 8x)= − |
1 |
e−8x . |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
8 |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
∫(x + 2x)e−8x dx = − |
1 |
e−8x (x + 2)+ |
1 |
∫e−8x dx = |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
1 |
|
−8x |
(x + 2)+ |
1 |
|
1 |
−8x |
|
|
|
1 |
|
−8x |
(x + 2)− |
1 |
|
−8x |
|
|||||
− |
|
e |
|
|
− |
|
e |
|
|
+ C = − |
|
e |
|
|
|
|
e |
|
+ C |
|||||
8 |
|
8 |
|
|
|
8 |
|
|
64 |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 5.7. Найти ∫x 2 cos 2xdx.
Решение. Применим формулу интегрирования по частям, полагая u = x2 du = 2xdx , dv = cos 2xdx v = ∫cos 2xdx = 12 sin 2x .
Тогда
∫x2 cos 2xdx = 12 x2 sin 2x − ∫12 sin 2x 2xdx = 12 x2 sin 2x − ∫x sin 2xdx
Кпоследнему интегралу снова применим формулу интегрирования
|
|
|
|
|
|
|
|
|
по частям, полагая |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|||||||
|
|
u = x du = dx , dv =sin 2xdx v = − |
cos 2x . |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Окончательно получаем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
∫ |
2 |
|
|
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
∫ |
|
|
1 |
|
|
|
|
x cos 2xdx |
= |
|
|
x sin 2x |
|
|
|
|
x cos 2x − |
|
− |
|
|
|
|
= |
||||||||
|
|
2 |
− − |
2 |
|
2 |
cos 2x dx |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
= |
|
1 |
x2 |
sin 2x + |
|
1 |
x cos 2x − |
1 |
sin 2x + C . |
|
|
|||||||||||
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
85 |
86 |
Пример 5.8. Найти ∫x2 ln xdx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Решение. ∫x2 ln xdx = |
|
u = ln x |
du = |
1 |
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x3 |
= |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
dv = x2 dx |
|
v = |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
= ln x |
x3 |
− ∫ |
x3 |
|
1 |
dx = |
|
1 |
x3 ln x − |
|
1 |
∫x 2 dx = |
1 |
x3 |
ln x − |
1 |
|
x3 |
+ C = |
|||||
|
|
|
3 |
3 |
3 |
3 |
|
|||||||||||||||||
3 |
3 |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
=13 x3 (ln x − 13) + C .
§4. Интегрирование выражений, содержащих квадратный трехчлен
Интегралы вида
∫ |
ax |
2 |
dx |
, ∫ |
dx |
, ∫ |
ax |
2mx + n |
dx, ∫ |
mx + n |
dx |
|
|
+ bx + c |
|
ax 2 + bx + c |
|
+ bx + c |
|
ax 2 + bx + c |
|
сводятся к табличным после предварительного выделения полного квадрата в квадратном трехчлене с последующей заменой переменной.
Пример 5.9. Найти ∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 6x + 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Решение. Выделим в знаменателе полный квадрат |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x 2 + 6x + 5 = (x 2 + 2 3x + 32 ) − 32 + 5 = (x + 3)2 − 4 . |
|
||||||||||||||||||||||
Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
∫ |
|
|
dx |
|
|
|
|
x +3 =u |
|
|
|
∫ |
|
du |
|
|
1 |
|
u −2 |
|
1 |
|
x +3−2 |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
= |
x =u −3 |
|
= |
|
= |
ln |
+C = |
ln |
+C = |
|||||||||||||||
(x +3) |
2 |
−4 |
|
u |
2 |
−4 |
2 |
2 |
u +2 |
4 |
x +3+2 |
||||||||||||||||||
|
|
|
dx = du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
1 |
|
x +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
= |
|
|
|
|
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
ln |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
4 |
x + 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 5.10. Найти ∫ |
|
(x −1)dx |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9x2 −12x + |
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
∫ |
|
|
|
(x −1)dx |
|
= |
|
9x2 −12x +5 =(3x)2 − 2 2 3x |
+ 4 − 4 + 5 = |
|
= |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9x2 −12x +5 |
|
=(3x − 2)2 +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
(x −1)dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x − 2 =u, |
|
|
|
|
|
|
|
|
u + |
2 |
|
−1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u + 2 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
du = |
|
1 |
|
∫ |
−1 |
du = |
||||||||||||||||||||||
= ∫ |
|
|
|
= |
x |
= |
|
, dx = |
|
du |
= ∫ |
|
3 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
+1 |
|
9 |
|
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
9x |
−12x +5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
u |
|
3 |
|
|
|
|
u |
+1 |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|||||||||||
= |
∫ |
|
du − |
|
∫ |
|
|
|
= |
|
∫ |
d(u +1) |
− |
arctgu = |
|
|
ln(u 2 +1) − |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9 |
|
2 |
|
|
u |
2 |
|
9 |
2 |
2 |
|
|
18 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
u +1 |
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
+1 |
|
|
|
|
|
u |
+1 |
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
− |
|
1 |
arctgu + C = |
|
1 |
|
ln(9x2 |
|
−12x + 5) − |
|
1 |
arctg(3x − 2) + C. |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9 |
18 |
|
9 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
§ 5. Интегрирование дробно-рациональных функций |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Рациональной функцией называют дробь вида |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
P (x) |
|
|
a |
m |
xm |
+K+ a x + a |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Q |
n |
(x) |
|
b |
n |
xn |
+K+ b x + b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
где Pm (x) , |
Qn (x) |
– многочлены степеней m и n соответственно. |
Если m ≥ n , то дробь называется неправильной, а если m < n –
правильной.
Если дробь неправильная, то выделяют целую часть. Для этого числитель делят "уголком" на знаменатель.
Например, дробь |
2x3 |
+ 3 |
|
является неправильной, так как в |
x2 + x + |
|
|||
|
1 |
числителе стоит многочлен третьей степени, а в знаменателе – второй. Разделим числитель на знаменатель:
− |
2x3 |
+ 3 |
|
x2 + x +1 |
|
|
|||||
2x3 |
+ 2x2 + 2x |
|
2x − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
−− 2x2 − 2x + 3 − 2x2 − 2x − 2
5
87 |
88 |
При делении на каждом шаге мы знаменатель x2 + x +1 умножили на такую степень x , чтобы при вычитании полученного после этого многочлена старшие степени уничтожались (сначала мы умножили на 2x , затем на ( −2 )).
Следовательно, неправильную дробь можно представить в виде:
2x3 + 3 |
|
= 2x − 2 |
+ |
|
5 |
|
. |
x2 + x + |
|
x 2 |
+ x +1 |
||||
1 |
|
|
Из алгебры известно, что всякую правильную рациональную дробь можно разложить на сумму простейших рациональных дро-
бей вида: |
|
|
A |
; |
|
Bx + C |
, |
|
|
||
|
|
(x − a)n |
|
(x2 + px + q)l |
|
|
|
||||
где k , l |
– |
натуральные числа, |
A , B , C , a , |
p , q |
|
– постоянные, |
|||||
причем |
p 2 |
− 4q < 0 (квадратный |
трехчлен |
x2 + px + q не имеет |
|||||||
действительных корней). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Интегрирование правильной рациональной дроби |
|
Pm (x) |
( m < n ) |
||||||||
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Qn (x) |
производят по следующей схеме:
1) Раскладывают знаменатель на неприводимые множители (линейные и квадратичные)
Qn (x) = (x − a)k K (x2 + px + q)l .
2) Представляем правильную рациональную дробь в виде суммы простейших рациональных дробей с неопределенными коэффициентами:
Pm (x) |
= |
|
|
Pm (x) |
|
= |
A1 |
+ |
A2 |
+K+ |
Ak |
+K |
||||
Qn (x) |
(x − a)k K (x2 + px + q)l |
x − a |
(x − a)2 |
(x − a)k |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
+ |
B1 x + C1 |
+ |
B2 x + C2 |
+K+ |
|
Bl x + Cl |
|
. |
|
|
||||||
(x2 + px + q) |
(x 2 + px + q)2 |
(x 2 + px + q)l |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Т.е. каждому множителю (x − a)k |
в знаменателе соответствует |
||||||||||
сумма |
k |
дробей вида |
|
Ai |
( i =1, 2, K, |
k ), |
а каждому |
||||
|
(x − a)i |
|
|||||||||
множителю (x2 + px + q)l |
– сумма l |
дробей вида: |
|
|
|
||||||
|
|
|
Bj x +C j |
=1 , 2, K, l ). |
|
|
|
||||
|
|
|
|
, ( j |
|
|
|
||||
|
|
|
(x2 + px + q) j |
|
|
|
|||||
3) Находим неопределенные коэффициенты разложения. |
|
|
|||||||||
Для определения коэффициентов Ai ( i =1, 2, |
K, |
k ), |
Bj , C j |
||||||||
( j =1 , |
2, |
K, l ) правую часть разложения приводят |
к |
общему |
знаменателю и приравнивают числитель полученной дроби к Pm (x) . Затем,
а) либо приравнивают коэффициенты при одинаковых степенях x (метод неопределенных коэффициентов);
б) либо придают x частные значения, в первую очередь значения корней знаменателя (метод частных значений);
в) либо комбинируют оба указанных приема.
4) Вычисляем интегралы. В общем случае интеграл от рациональной функции всегда может быть выражен через элементарные функции: степенную, ln x и arctg x .
Пример 5.11. Найти ∫ |
|
x2 |
+ 3 |
dx . |
|||
x |
3 |
− |
9x |
||||
|
|
|
|
||||
Решение. Дробь |
x2 |
+ 3 |
|
является правильной. Разложим |
|||
x3 |
|
− 9x |
|
||||
|
|
|
|
знаменатель дроби на простые множители:
x3 − 9x = x(x2 − 9) = x(x − 3)(x + 3) .
Разложение подынтегральной функции на сумму простейших дробей имеет вид:
89 |
90 |
x2 + 3 |
= |
A |
+ |
B |
+ |
C |
. |
|
x(x − 3)(x + 3) |
x |
x − 3 |
x + 3 |
|||||
|
|
|
|
Приведя правую часть к общему знаменателю и приравнивая числители, получим
x 2 + 3 = A(x − 3)(x + 3) + Bx(x + 3) + Cx(x − 3).
Для определения коэффициентов A, B, C применяем метод частных значений. Будем полагать в последнем равенстве х равным корням знаменателя:
|
|
|
|
|
|
x = 0 |
|
|
|
|
3 = −9A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x = 3 |
|
|
|
12 =18B |
|
|
|
|
|
A = − |
|
, B = |
|
, C = |
. |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
3 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x = −3 |
|
|
|
12 =18C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
Поэтому |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
x |
2 |
+ 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
dx |
|
2 |
|
|
d(x − 3) |
|
||||||||
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
∫ |
|
|
dx = ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
∫ |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
dx = − |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
+ |
||||||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
x − 9x |
|
|
|
|
|
|
x x − 3 x + 3 |
|
|
3 x |
|
3 |
|
|
x − 3 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
2 |
∫ |
d(x + 3) |
= − |
|
1 |
ln | x | + |
2 |
ln | x − 3 | + |
|
2 |
ln | x + 3 | +C. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
3 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
3 |
|
x + 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Пример 5.12. Найти ∫ |
|
x5 − x2 − 2 |
|
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
2 |
(x |
2 |
+1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Решение. Дробь |
|
|
x5 − x2 − 2 |
|
|
|
является неправильной. Выделим |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x2 (x2 +1) |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
целую часть: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
x5 − x2 − 2 |
|
|
|
|
|
x4 + x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x5 + x3 |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− x3 |
− x 2 − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Следовательно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
x5 − x2 − 2 |
|
x3 + x |
2 + 2 |
|
x2 |
|
x3 + x2 + 2 |
|
|||||||||||
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− ∫ |
|
|
|
|
|
dx . |
x |
2 |
(x |
2 |
+1) |
dx = ∫ x − |
x |
2 |
(x |
2 |
+1) |
dx = |
2 |
x |
2 |
(x |
2 |
+1) |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Вычислим последний интеграл. Разложение на простейшие элементарные дроби будет иметь вид:
x3 + x |
2 + 2 |
= |
A |
+ |
B |
+ |
Cx + D |
. |
||
x2 (x2 |
+1) |
x |
x2 |
x2 |
+1 |
|||||
|
|
|
|
Приводя правую часть к общему знаменателю и приравнивая числители, получаем
x3 + x2 + 2 = Ax(x 2 +1) + B(x2 +1) + (Cx + D)x2 .
Применим метод неопределенных коэффициентов, т.е. будем приравнивать коэффициенты при одинаковых степенях x :
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 |
|
|
1 = A +C , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
1 = B + D , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
0 = A , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x0 |
|
|
2 = B , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
откуда находим A = 0 , |
|
B = 2 , C =1 , |
|
D = −1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
Значит, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
x5 − x |
2 − 2 |
|
|
|
x2 |
|
|
2 |
x −1 |
|
|
x2 |
|
|
|
dx |
|
|
|
xdx |
|
|
|||||||||||||||||||||
∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
= |
|
|
|
|
− ∫ |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
− |
2∫ |
|
|
− ∫ |
|
|
|
|
|
+ |
||||||||
x |
2 |
(x |
2 |
+1) |
|
2 |
|
|
2 |
x |
2 |
|
|
|
2 |
|
x |
2 |
|
x |
2 |
+ |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
+ ∫ |
|
dx |
|
|
= |
|
x2 |
|
− 2(− |
1 |
) |
− |
|
1 |
∫ |
d(x2 +1) |
+ arctg x |
= |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x |
2 |
+ |
|
|
2 |
|
x |
2 |
x |
2 |
+ |
1 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
x2 |
+ |
2 |
|
− |
|
1 |
ln(x2 |
+1) + arctg x + C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
91 |
92 |
§6. Интегрирование тригонометрических функций
I. Рассмотрим интегралы вида: ∫sin m x cosn xdx .
1. Если хотя бы одно из чисел m или n – нечетное положительное, то от нечетной степени отделяем один множитель и вносим его под знак дифференциала. Оставшуюся четную степень выражаем через дополнительную функцию с помощью формул
sin 2 x =1 − cos2 x, |
cos2 x =1 − sin 2 x. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Пример 5.13. Найти ∫sin 2 x cos5 xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Решение. ∫sin 2 x cos5 xdx = ∫sin 2 x cos4 x cosxdx = |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
= ∫sin 2 x(cos2 x)2 d(sin x) = ∫sin 2 x(1 − sin 2 x)2 d(sin x) = |
|
|
sin x = t |
|
|
= |
||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||
= ∫t 2 (1 − t 2 )2 dt |
= ∫t 2 (1 − 2t |
2 + t 4 )dt =∫(t 2 − 2t 4 + t 6 )dt = |
t 3 |
− 2 |
t 5 |
|
+ |
|||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
5 |
|
|
|
|
||||
+ |
t 7 |
+ C = |
1 |
sin |
3 |
x − |
2 |
sin |
5 |
x + |
1 |
sin |
7 |
x + C. |
|
|
|
|
|
|
||||
7 |
|
3 |
|
5 |
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Если оба числа m и n четные неотрицательные, то
применяем формулы понижения степени |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
cos2 x = |
1 + cos 2x |
, sin 2 x = |
|
1 − cos 2x |
, |
sin x cos x = |
1 |
sin 2x . |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Пример 5.14. Найти ∫sin 2 x cos2 xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Решение. ∫sin2 x cos2 xdx = ∫(sin x cos x)2 dx = |
|
|
||||||||||||||||||||||
= ∫( |
1 |
sin 2x)2 dx = |
1 |
∫sin |
2 2xdx = |
1 |
∫ |
1 − cos 4x |
dx = |
1 |
(∫dx − ∫cos 4xdx) = |
|||||||||||||
|
4 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
2 |
|
|
|
8 |
|
|
|
||||||||
|
|
= |
1 |
(x − |
1 |
∫cos 4xd4x) = |
1 |
x − |
1 |
sin 4x + C. |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
32 |
|
|
|||||||||||||||||
8 |
|
4 |
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
II. Интегралы вида
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫tg m xdx, |
|
|
|
|
∫ctg m xdx, |
(m = 2, 3, K) , |
|||||||||||||||||
вычисляются соответственно с помощью подстановок: |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tgx = t, |
|
|
|
ctgx = t. |
|
|
|
|
|||||||||||
Пример 5.15. Найти ∫tg 4 xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tgx = t |
|
|
|
|
|
|
t 4 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Решение. ∫tg 4 xdx = |
|
x = arctgt |
= ∫ |
|
|
dt = |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
1 |
2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
dt |
|
|
|
|
+ t |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
= t |
4 |
|
|
|
|
t |
2 |
+1 |
= |
∫ |
(t 2 −1 + |
|
|
1 |
|
)dt =∫t 2 dt − ∫dt + ∫ |
|
1 |
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
4 |
+ t |
2 |
|
|
|
|
t |
2 |
|
t |
2 |
||||||||||||||||||||||
t |
|
|
|
t 2 −1 |
|
|
|
|
|
|
+1 |
|
|
|
|
|
|
+1 |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− t |
2 |
|
|
|
|
|
|
= |
t |
3 |
|
− t + arctgt + C = |
|
1 |
tg3 x − tgx + x + C. |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
− t 2 |
−1 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
III. При вычислении интегралов |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
∫sin ax sin bxdx , |
|
∫cos ax cos bxdx , |
|
∫sin ax cos bxdx |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
применяют формулы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin αsin β = |
|
1 |
|
[cos(α −β) − cos(α + β)], |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos αcos β = 12 [cos(α −β) + cos(α + β)],
sin αcosβ = 12 [sin(α −β) + sin(α + β)].
93 |
94 |
IV. В общем случае интегралы вида ∫R(sin x, cos x)dx , где R –
рациональная функция, приводятся к интегралам от рациональной функции новой переменной t с помощью универсальной
подстановки tg 2x = t , при этом
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x = |
|
|
2t |
|
, cos x = |
1 |
− t 2 |
|
, |
dx = |
|
2dt |
|
. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t 2 |
1 |
+ t 2 |
|
|
1 + t 2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
Пример 5.16. Найти |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
2 |
+ 3sin x + 2 cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg(x / 2) = t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Решение. ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
= |
|
sin x = 2t /(1 + t 2 ) |
|
|
|
|
|
= |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
2 + 3sin x + 2 cos x |
|
cos x = (1 − t |
2 |
) /(1 |
+ t |
2 |
) |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = 2dt /(1 + t 2 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
1 |
|
d(3t + 2) |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|||||||||||||||
∫ |
|
|
1 + t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
= |
∫ |
= |
|
ln |
3 tg |
+ 2 |
+ C. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
2t |
|
|
|
|
1 |
− t |
2 |
|
|
3t + 2 |
|
3 |
|
|
3t + 2 |
|
|
|
3 |
|
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
2 + 3 |
|
|
|
+ 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
+ t 2 |
1 |
+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
§ 7. Интегрирование иррациональных функций |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Интегралы вида |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
n1 |
(ax |
+ b) |
m1 |
, |
n2 |
(ax + b) |
m2 |
,K, |
ns |
(ax + b) |
ms |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
R x, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx , |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
где R – рациональная функция, m1 , n1 , m2 , n2 ,K, ms , ns – целые числа, сводятся к интегралам от рациональных функций с помощью подстановки
ax + b =t k ,
где k – наименьшее общее кратное показателей корней n1 n2 ,K, ns , т. е. k = НОК(n1, n2 ,K, ns ) .
Пример 5.17. Найти ∫ |
(4 |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|||||||
2x + 3 −1) 2x + 3 . |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
НОК(2,4) = 4 |
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
2x + 3 = t 4 |
|
|
2t 3dt |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x = t 4 − 3 |
|
|
|
|||||
Решение. ∫ (4 2x + 3 −1) |
2x + 3 |
= |
|
= ∫ |
(t −1)t 2 |
= |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = 2t 3dt |
|
|
|
|
|
|
|
tdt |
|
|
|
(t |
−1) +1 |
|
|
|
d(t − |
1) |
|
|||||
2∫ |
|
|
|
|
= 2∫ |
|
|
|
dt |
=2 ∫dt + |
∫ |
|
|
= |
|
||
t −1 |
|
t −1 |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t −1 |
|
|||||||
= 2(t + ln |
|
t −1 |
|
)+ C = 2(4 2x + 3 + ln 4 2x − 3 −1)+ C . |
|
||||||||||||
|
|
|
ЗАДАЧИ ДЛЯ УПРАВЛЯЕМОЙ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ
2. Найти интегралы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
1) |
∫ x3 − 2x + |
x +1dx ; |
2) ∫cos(5x − 2)dx ; |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
3) |
|
|
|
|
|
|
2 + |
|
|
|
|
|
|
4) ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 − x |
|
|
x |
2 |
− 4 |
dx ; |
3x |
+ 4 |
; |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
5) |
∫ |
|
|
xdx |
|
; |
|
|
|
|
|
|
6) ∫ |
ln x dx |
; |
|
|
|||||||
x |
2 |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
||||
7) |
∫ |
|
|
|
dx |
|
; |
|
|
|
8) ∫(2x + 3) cos xdx ; |
|||||||||||||
x |
2 |
+ 6x + 8 |
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
9) |
∫(2x +1) ln x dx ; |
|
|
10) ∫cos4 |
x sin 3 xdx ; |
|||||||||||||||||||
11) ∫sin 2 3xdx ; |
|
|
|
|
12) ∫cos4 |
|
x |
dx ; |
||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
13) ∫sin 3x cos xdx ; |
|
|
14) |
∫ |
1 |
+ |
dx |
; |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x +1 |
||||||
15) ∫ |
|
|
|
dx |
|
; |
|
|
|
16) |
∫ |
|
|
4x − 9 |
|
dx . |
||||||||
3 + 2 cos x |
|
|
|
|
x(x − 3) |
2 |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
95 |
96 |
КОНТРОЛЬНЫЙ ТЕСТ ПО МОДУЛЮ №5
10. Если F(x) = x5 является первообразной некоторой функции f (x) ,
то какая из предложенных функций также является первообразной f (x) ?
а) Ф(х) = |
х |
6 |
; |
б) Ф(х) = х |
5 |
−10 ; |
|
в) Ф(х) = |
х |
4 |
|
г) |
Ф(х) = |
|
х5 |
. |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
5 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
20. Записать результат интегрирования ∫ |
|
|
dx |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 25 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
30. Интеграл ∫cos 4xdx равен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
а) sin 4x + C ; |
|
б) |
1 |
sin 4x + C ; |
|
в) |
− |
1 |
sin 4x + C ; |
|
г) sin 4x . |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
4 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. Дробь |
|
|
x2 |
|
называется |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
x − |
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
а) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б) неправильной; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
правильной; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
в) |
приведенной; |
|
|
|
г) неприведенной. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
5. |
Записать замену для нахождения интеграла ∫ |
5 + |
3dx |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6. |
С помощью какой замены можно найти интеграл |
|
|
1 |
|
? |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
cos x + 4 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
а) x = tgt ; |
|
|
|
б) t = tgx ; |
|
|
в) t = tg |
|
x |
; |
|
|
|
г) |
t = tg |
|
x |
. |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
4 |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
7*. Для нахождения интеграла |
|
∫(х +10)sin 3xdx |
применяется |
|||||||||||||||||||||||||||||||
формула интегрирования по частям ∫udv = uv − ∫vdu , где |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
а) u = x +10, dv = sin 3xdx ; |
|
|
|
б) |
u = sin 3xdx, dv = x +10 ; |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
в) |
u = (x +10)sin 3x, dv = dx ; |
|
|
|
г) |
u = (x +10)dx, dv =sin 3x . |
|
|||||||||||||||||||||||||||
8*. Замена х =t 6 применяется для нахождения интеграла |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
а) ∫ |
х5 |
|
dx ; |
|
|
б) ∫cos 5xdx ; |
в) |
∫ |
10 |
х |
|
|
dx ; |
|
|
г) ∫ |
|
5 |
|
|
|
|
|
dx . |
||||||||||
х + |
6 |
|
|
12 х |
|
|
|
|
|
3 |
х + |
|
х |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ х |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
97 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Модуль 6. ОПРЕДЕЛЕННЫЙ ИНТЕГРАЛ |
|
|
|||||||||
|
|
§ 1. Определенный интеграл и его свойства |
|
|
|||||||||
Пусть функция f (x) |
– определена на отрезке [a,b]. Разобьем |
||||||||||||
[a,b] |
произвольным |
образом |
|
на |
n |
частей |
точками |
||||||
a = x0 < x1 < x2 <K< xn = b . |
На каждом из полученных элементар- |
||||||||||||
ных отрезков длиной |
xi |
= xi − xi−1 |
произвольным образом выберем |
||||||||||
точку ξi (i =1, 2,K, n) |
и составим сумму |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
Sn = f (ξ1 ) x1 + f (ξ2 ) x2 +K+ |
f (ξn ) xn = ∑ f (ξi ) xi . |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i=1 |
|
|
|
Эта сумма называется интегральной суммой для функции f (x) |
|||||||||||||
на отрезке [a,b]. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
А |
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
a ξ1 x1 |
|
|
xi-1 ξi |
xi |
|
ξn |
b |
x |
|
||
|
|
|
|
|
Рис. 6.1. |
|
|
|
|
|
|||
Если существует конечный предел последовательности |
|||||||||||||
интегральных сумм |
Sn |
при стремлении к нулю наибольшей из |
|||||||||||
длин |
xi , |
не зависящий ни от способа разбиения отрезка [a,b] |
на |
||||||||||
частичные |
отрезки |
[хi−1 , xi ], |
ни |
от выбора точек ξi , то он |
|||||||||
называется |
определенным |
интегралом |
от |
функции |
f (x) |
в |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
пределах от a до b и обозначается символом ∫ |
f (x)dx . |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
Таким образом, ∫ f (x)dx = |
lim |
|
∑ f (ξi ) xi . |
|
|
|
|||||||
|
|
a |
|
|
max xi →0i =1 |
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
98 |
|
|
|
|
|
|
|
Непрерывная на отрезке [a,b] функция f (x) интегрируема на этом отрезке.
Теорема. Если функция y = f (x) непрерывна на отрезке
[a;b], то она интегрируема на [a;b], т. е. предел интегральной суммы существует и не зависит от способа разбиения отрезка [a;b] на час-
тичные отрезки xi и выбора на них точек ξi .
Если y = f (x) ≥ 0 при x [a;b] , то геометрически определенный интеграл выражает площадь фигуры, ограниченной графиком функции y = f (x) , осью Оx и двумя прямыми x = a , x = b .Эта фигура называется криволинейной трапецией. В общем случае, когда функция y = f (x) на отрезке [a;b] принимает значения разных знаков, определенный интеграл выражает разность площадей криволинейных трапеций, расположенных над осью Оx и под ней, так как площадям криволинейных трапеций, расположенных под осью Оx , присваивается знак «-». Например, для функции, график которой изображен на рисунке, имеем
y
S3
S1
а |
0 |
b |
x |
|
|||
|
|
S2 |
|
Рис. 6.2.
b
∫ f (x)dx = S1 − S2 + S3
a
Свойства определенного интеграла:
ba
1.∫ f (x)dx = −∫ f (x)dx .
ab
|
a |
|
|
|
2. |
∫ f (x)dx = 0 . |
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
b |
b |
|
|
3. |
∫cf (x)dx = c∫ f (x)dx (с = const). |
|||
|
a |
a |
|
|
|
b |
|
b |
b |
4. |
∫(f1(x) + f2 (x))dx |
= ∫ f1(x)dx + ∫ f2 (x)dx . |
||
|
a |
|
a |
a |
|
b |
c |
b |
|
5. |
∫ f (x)dx = ∫ f (x)dx + ∫ f (x)dx |
для любого действительного с. |
||
|
a |
a |
c |
|
6. |
Если функции |
f (x) , ϕ(x) |
интегрируемы на отрезке [а,b], где |
|
a<b, и |
f (x) ≤ ϕ(x) |
для всех x [а,b], то |
bb
∫f (x)dx ≤ ∫ϕ(x)dx .
aa
7.Если функция f (x) непрерывна на отрезке [а,b], тогда найдется
хотя бы одна точка c [a,b] , что
b
∫ f (x)dx =f (c)(b − a) .
a
§ 2. Методы вычисления определенного интеграла
Если F(x) – одна из первообразных непрерывной на [a,b] функции f (x) , то справедлива следующая формула Ньютона-
Лейбница:
b
∫ f (x)dx = F(x) ba = F(b) − F(a) .
a
99 |
100 |