Некаторыя сучасныя пункту гледжання на партызанскі рух у Беларусі

У апошнія гады нярэдка маюць месца спробы маральнай дыскрымінацыі, дэідэалагізацыі, абразы гонару і годнасьці вядомых усяму свету палітычных дзеячаў - удзельнікаў і арганізатараў антыфашысцкага супраціву, партызанскага руху ў Беларусі, ўкладу ваеначальнікаў, радавых салдат у вызваленне Беларусі, у цэлым ратнага і працоўнага подзвігу ўсяго беларускага народа. Да якіх толькі выдумкі ні звяртаюцца сённяшнія наваяўленыя «рэвізоры» партызанскага руху! Маўляў, падарвана чыгуначных шляхоў больш, чым іх было ў наяўнасці. Спытаем: «І што тут не так?» Бо партызаны выбухнулі, а немцы аднаўлялі адны і тыя жа шляху шматкроць; больш таго, гітлераўцы вымушаныя былі дастаўляць ў Беларусь шпалы і рэйкі з Польшчы, Балгарыі, Германіі, паколькі пасля партызанскай «работы» яны ператвараліся ў металалом. Ісьціна ў тым, што, як адзначана намі вышэй, не более 1/3 жывой сілы і баявой тэхнікі ворагу ўдавалася дастаўляць да сваёй лініі фронту праз Беларусь. Так, гітлераўскае кіраванне шляхоў паведамленні групы армій «Цэнтр» неаднаразова данос па інстанцыях: «Дзеянні партызан і днём і ўначы канчаткова зрываюць пастаўкі ўзбраення на перагонах Мінск - Жлобін - Гомель; Брэст - Лунінец - Гомель; Жлобін - Магілёў». [10, c .14] Толькі на другім этапе «рэйкавай вайны» («Канцэрт») восенню 1943 года для вядзення баявых дзеянняў супраць гітлераўцаў было прыцягнута 678 партызанскіх фармаванняў у складзе 120 тыс. байцоў. Было падарвана больш за 90 тыс. рэек, пушчаны пад адхон 1041 эшалон, пабіта 807 паравозаў, знішчана 72 чыгуначных маста, зьнішчаны 32 тыс. і параненыя 19 тыс. акупантаў. Усё гэта, вядома ж, спрыяла вырашэння асноўных задач Савецкага Вярхоўнага галоўнакамандавання, адной з якіх было і больш хуткае вызваленне Беларусі ад фашысцкай паскуддзя. [11, c.99] Спынімся яшчэ на адным «арыгінальным» меркаванні: Чаму беларускія партызаны былі такімі храбрымі ў бязбожнай, калгаснай, галаднаваты краіне? Гэта - вынік савецкай дрэсіроўкі сялянства голадам, знішчэннем і страхам ў 30-я гады, калі многім ўжо самой жыцця як апошняй уласнасці стала не шкада. Загнаны ў кут сялянства немцы заганялі яшчэ глыбей. Таму беларусы, маўляў, падобна зацкаваны сабаку ці ваўку, у адчаі накінуліся на іх, што і з'явілася крыніцай гераізму рэспублікі-партызанкі. Па-першае, прадваенны тэрмін «савецкай дрэсіроўкі», абмяжоўваўся адным, максімум - двума дзесяцігоддзямі, у той час як беларускае сялянства мае тысячагадовую гісторыю, на працягу якой не раз адстойвала свае землі, праяўляючы пры гэтым уласцівыя яго ментальнасці мужнасць і кемлівасць. Па-другое, лічыць, што беларускія партызаны справакавалі жорсткасць заваёўнікаў - значыць зграшыць супраць ісціны. Дастаткова ўспомніць бамбёжкі, накіраваныя на адыходзяць мірных жыхароў у першыя дні вайны - безабаронных бабулек, маці з дзецьмі ... Яны-то і «адгыркнуцца» не маглі; ўзносячы рукі да пану, прасілі абараніць і адпомсціць за іх пакуты ката. Па-трэцяе, калі б не было партызанскіх фармаванняў, страты беларускага мужчынскага насельніцтва прызыўнога ўзросту былі б больш значнымі (загінулі 44791 партызан), яшчэ больш моладзі было б вывезена ў Германію ў рабства. Партызаны ставілі задачу - выйграць бой, захоўваючы жыцця свае і насельніцтва. Па-чацвёртае, бандыцкай можа быць група марадзёраў, але не ўся партызанская рэспубліка, якая стала адзіным фронтам на барацьбу з ворагам. [10, c.14] Ісьціна ў тым, што менавіта радавыя жыхары Беларусі, усякі на свой лад, ўключыліся ў барацьбу з захопнікамі. Вяскоўцы памятаюць, як у першыя тыдні вайны доўгімі патокамі ў суправаджэнні нямецкіх салдат з аўчаркамі брылі праз беларускія вёскі калоны змучаных чырвонаармейцаў; часам на іх ахоўнікаў нападалі невялікія групы якія апынуліся ў лясах таварышаў па зброі - і дзесяткі ваеннапалонных беглі разам з імі. Але «супраць сілы не папрэш». І зноў, як гэта бывала ў гісторыі раней, спрацавала ментальнасць беларусаў: зразумеўшы, што ворага адолець можна будзе няхутка, яны сакрэтна ўсталявалі свае «маральныя крытэрыі паводзін», сутнасць якіх у наступным: вораг на чужой, а мы на сваёй тэрыторыі, і мы маем перавагі; калі ворага пакуль нельга перамагчы, яго трэба перахітрыць; ў адзіночку з такім ворагам не справіцца - трэба на яго наваліцца ўсёй дружнай гмахам; выжыць можна толькі дапамагаючы адзін аднаму; нельга пасароміць свой род, вёску, пасёлак, горад; ганебныя асабістага ганьба і здрады нічога не бывае; ні днём, ні ўначы вораг не павінен жыць спакойна; для яго страх, паніка - горш адкрытага бою; фашысцкая гадзіна будзе раздушана; вораг моцны, але перамога будзе за намі, бо Расея і ўвесь Саюз - з намі; з намі Бог, ён бачыць, што не мы, а на нас напалі, і наша справа - правае.[12,c.154] Яшчэ адзін з дискутируемых ў наш час пытанняў - гэта роля Камуністычнай партыі ў партызанскім руху. ЦК КП (б) Б, нягледзячы на складаны перыяд восені-зімы 1941 г., адсутнасць устойлівай сувязі з акупаванай Беларуссю, усё-такі не страціў кантроль за сітуацыяй. Ужо з вясны 1942 г. праз ўтварылася пралом у лініі фронту - «Віцебскія вароты» - кіраўніцтва рэспублікі мела сувязь з партызанскімі фарміраваннямі, падпольнымі партыйнымі арганізацыямі і фактычна накіроўвала народны супраціў. У 1943 г. ва ўсіх дзесяці абласцях акупаванай рэспублікі дзейнічалі падпольныя абкамы, 168 райкамаў, у партызанскіх фарміраваннях налічвалася больш за 1200 першасных партарганізацый. Кампартыя працягвала заставацца стрыжнем грамадства нават ва ўмовах фашысцкай акупацыі. Яна была той сілай, якая не дазволіла народнаму супраціву спаўзці на ўзровень «партызанкі» у горшым сэнсе гэтага слова, ператварыцца ў некантраляваную анархісцкая сілу, ўпэўненую ў сваёй беспакаранасці па прынцыпе «вайна ўсё спіша». Партыйныя камітэты нястомна змагаліся з негатыўнымі праявамі ў партызанскіх атрадах, строга пыталіся партызанскіх камандзіраў і байцоў за выпадкі парушэння дысцыпліны, баязлівасць і здрада. Як крайняя мера за марадзёрства і гвалт у адносінах да мірным жыхарам прымяняўся расстрэл. У той жа час партыйныя камітэты змагаліся супраць перавышэння камандзірамі сваёй улады, з незаконнымі расстрэламі партызан, мірных жыхароў, савецкіх разведчыкаў, што, на жаль, мела месца ў некаторых партызанскіх брыгадах. Важнейшай дзейнасцю Камуністычнай партыі на акупіраванай тэрыторыі была ідэалагічная праца. Усе тры гады акупаваная Беларусь з'яўлялася арэнай не толькі ўзброенага, але і ідэалагічнага супрацьстаяння дзвюх сістэм - фашысцкай і савецкай, камуністычнай. Барацьба вялася літаральна за кожнага чалавека. Нямецкай прапагандысцкай машыне, пазапаўнялі Беларусь сваімі выданнямі, а таксама нацыяналістычным калабарацыянісцкага арганізацыям, разгарнуўшыся сваю дзейнасць пад крылом акупантаў, удалося прыцягнуць на свой бок нейкую частку насельніцтва. Сцвярджаць, што калабарацыі ў Беларусі не было, дурное. Гэта з'ява, таксама як і супраціў, было і будзе ў любой вайне, калі захопліваецца чужая тэрыторыя. Асабліва моцнай ідэалагічнай адпрацоўцы падвяргалася моладзь Беларусі.