22. Аудиттегі Мәнділік

Аудит дегеніміз ол – кәсіпорынның табыстық есебін тексеріп, онда көрсетілген шаруашылық-табыстық көрсеткіштерінің дұрыстығын анықтап,сонымен қатар, бухгалтерлік есебін, қаржысын салық заңдарын, банк және әлеуметтік есеп прцесін келісім-шарт бойынша кәсіпкер ретінде тексеріп, арнайы төлем ақылы қызмет көрсету.Аудит жүргізуші жоғары дәрежедегі, өз мамандығын жақсы меңгерген, сарапшы, білгір адам болуы қажет. Аудит барысында ол өзіне қажет фактілерді жинап талдау жасайды, бір тұжырымға келтіріп, қорытынды жасауына пайдалана алатын болуы қажет. Аудиттің мәнділігі – Тексеру мен бақылау. Аудитор, бірінші кезекте тексерілетін кәсіпорынға ақыл-кеңес беруші, көмекшісі, анықталған кемшіліктерді қалай жоюды үйретіп және коммерциялық қызметін жақсарту үшін не істеу керектігін айтушы тұлға. Өзінің орындауға керекті кеңесін, тілектерін ресми түрде емес, барынша биязы түрде жеткізеді. Әрине, кәсіпорындардың аудитордың ұсыныстарын есепке алуы да алмауы да мүмкін.

Ірi компания бүгiнгi күнгесi және елдiң әр түрлi өлкелерiндегi филиалдарының дамыған желiсi бар кәсiпорындары, тиiстi жерiндеде тексерушi қаржы есеп беруiн тексерудi және жинағы кәсiпорынның қызметiнiң талдауы өткiзуге талап етiлуге өте. Тексерушi сонымен бiрге қаржы тексеруiмен ғана емес, онымен шұғылданады басқару және ұйымның экономикалық саясатының әр түрлi сұрақтарының шешiмiнде қатысады. Кәсiби аналитиктер фирмаға және көлемдi өкiлеттiктерге биiк мәртебелердi көбiнесе алады, серiктестiктiң директорлар Кеңесiнiң құрамына кiрi тiптi кейде алады.

Тексерушiнiң жұмысы есептеу нәтижелерiнiң тексерудiң жанындасына зейiндiлiк және адалдық, табандылық және жауапкершiлiк талап етедi. Алуы керек жақсы аналитикалық ойлау, өз жұмысындағы тексерушi болуы керек. Әдеттегiдей, тексерушi жiп-жиi бiр серiктестiктiң елдiң әр түрлi өлкелерi бойынша жиюсыз әртүрлi филиалдарында жұмыс iстеуге дәл келетiн сондықтан болуы керек.

Тексерушiлер абсолюттi дәлдiкпен есеп берудi ақиқаттық орнатуы керек, бiрақ бұл барлық маңызды тұрғылар туралы iстеуi керек. Сондықтан тексерудi жоспардың құрастыруында тағайындалып, болуы мүмкiн бе? барлық маңызды тұрғылар бойынша бұл жиынтықты туралы жиынтықтың 100% объекттерi, немесе қажеттi аудиторлық дәлелдердiң жиыны және пiкiрдiң құрастыруына сендiруге керек объекттердiң санын кiшiрек тексеруге жеткiлiктi болады.

23. Аудиторлық тәуекел түрлері.

Аудиторлық тәуекелдік кәсіпорынның қаржылық есеп беруіне қатысты дұрыс емес пікірдің қалыптасуында болып табылады.Аудитті жүргізудің жалпы қабылданған әдістері, пайдаланушының күтуі және бизнесті жургізу практикасы аудитордың процедураны "қаржылық есеп беру бойынша пікірі шындықка сәйкес келмейді" деген минималды тәуекелмен білдіретіндей жоспарлауы мен орындауын талап етеді.

Аудитор өзінің жұмысы барысында бұл тәуекелдерді зерттеп, оларды бағалап және сол бағалауды құжаттауы тиіс. Тәуекелді бағалау кезінде аудитор кем дегенде келесі үш деңгейдегі тәуекелді анықтауға тиіс:

• жоғары тәуекел;

• орта тәуекел;

• төмен тәуекел.

Егер аудитор өзі үшін аудиторлық тәуекелдіктің кіші деңгейін анықтаса, бүл оның қаржылық есеп беруде елеулі қателіктер жоқ деген үлкен сенімділікке ұмтылатындығын көрсетеді. Нольдік тәуекелдік пен жүз пайыздық тәуекел - абсолютті сенімсіздік пен абсолютті сенімділікті білдірер еді.

'Тәуекелдікті бағалау және ішкі бақылау" ХАС-ында тәуекелдікке анықтама берілген. "Аудиторлық тәуекелдік - қаржылық есеп беру елеулі бұрмаланған жағдайда, аудитор сәйкес келмейтін аудиторлық қорытынды береді дегенді білдіреді". Аудиторлық тәуекелдіктің үш компоненті бар:

• ішкі шаруашылық тәуекел;

• бақылау құралдарының тәуекелі;

• анықталмай қалу тәуекелі (риск необнаружения).

Ішкі шаруашылық тәуекел деп (таза тәуекел) берліген бухгалтерлік есепте, баланс бабында, шаруашылық операцияларының біртипті тобында, экономикалық субъектінің есептілігінде болуы мүмкін ауытқуларды бұл ауытқулар ішкі тексеру жүйесімен анықталғанға дейін аудитордың субъективті түрде анықтауы танылады.

Бақылау құралдарының тәуекелі деп кәсіпорында бар және үнемі қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесі мен ішкі бақылау жүйесі құралдарының уақытылы қателерді таба және дұрыстай немесе алдан ала алмай қалуының мүмкіндігін аудитордың субъективті түрде анықтауы мен алдын алуы аталады.

Анықталынбай қалу тәуекелі деп аудитормен тексеріс кезінде қолданылатын аудиторлық процедуралар бар қателерді анықтай алмауын аудитордың субъективті түрде анықтауы танылады.