44ХХғ.Б. Қаз-ң әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайы.

ХХ ғ б.Қазақ өлкесі 6 облыстан тұрды: ТҮРКІСТАН ГЕН.ГУБ /орт.Ташкент/ - Сырдария, Жетісу обл. ДАЛА ГЕН.ГУБ /орт.Омбы/ - Ақмола, Семей, Оралд,Торғай облысы. Халық өсімі Столыпиннің аграрлық реформасынан кейін қоныс аударушылардың жаппай келуінен арта түсті. ХХ ғ б Қазақ өлкесінде құрылған «Қоныстандыру қоры» қазақтардың жерін тартып алып, қоныстанушыларға берумен айналысты. Қаладағы ірі әлеуметтік топ-сауда буржуазиясы, одан кеін жұмысшылар мен қызметкерлер. ХІХ ғс-ХХ ғ б өлкеде 19 жаңа қала болды.Ақмола обл.ұсақ қалалар саны-20. 1897ж тұңғыш халық санағы бойынша:Оралда-36446,Верныйда-22744,Семейде-20216,Қостанайда-14175 адам тұрған.

1905-1907 ж революцияның алғышарты-патша үкіметінің аграрлық саясаты. 1853-1905 ж 4 млн дес.жер, 1906-07ж 17 млн дес.жер тартып алынды. Отарлық ұлт аудандарының ұйқыдан оянуына негіз болған оқиға 1905 ж 9қаңтарда Петербургте болған «Қанды жексенбі». Интернационалдық бой көрсетудің ең бастысы-1905ж желтоқсанда 12 күнге созылған Успен кенішінде 360 жұмысшы қатысқан ереуіл. Шығу себебі: жалақының тапшылығы,жұмыс істеу жағдайының ауырлығы,т.б. 1905ж 16-26 қараша- Семейдегі Пошта-телеграф қызм-ң ереуілін басу үшін олбыс губ.Қарқаралыдан әскери күш шақыртты. 6-7 қарашада Верныйда, 21-нде Жаркент горнипзонында әскери қарсылықтар болы. Революцияның жеңілу себептері:қазақ жұмысш-ң аздығы, қазақ ауылдарының басты оқиға орындарынан алыста болуы, рев.күресті ұйымдастыруда ұлттық-демокт-қтоптардың тәжірибесінің жеткілдіксіздігі,жұмысшылар мен шаруалар одағының болмауы.

45. Қ/да 1916 ж. Ұлт азаттық көтеріліс.

Патшалық Ресейдің ХХ-ғасырдың басында Орта Азияның Шығыс аудандарын отарлауы өте күшті қарқынмен жүргізілгі. Тек 1907-1912ж. империяның Еуропалық бөліктерінен бұл жаққа 2млн 400мың Адам келіп қоныстанды. әсіресе, Қазақстанда отарлау кең ауқымда жүргізілді. Қазақтардың жерлерінде патша өкіметі шаруаларды қоныстандыру үшін қорын жасап, 1916ж дейін олардың 45млн десятина ең шұрайлы жерлерін тартып алды, сөйтіп жергілікті халықтар таулар мен далаларға ығысуға мәжбүр болды. Бұл жерлерде не су, не мал жаятын жеткілікті шабындық болмады. 1914ж патшалық Ресей дүниежүзілік соғысқа тартылды. Бұл 1-дүниежүзілік империялистік соғыс барлық халықтарға, соның ішінде Қазақстанға да аса ауыр зардаптарын тигізді. Жергілікті халықтан алынатын салық 3-4 есе көбейді. Дүниежүзілік империялистік соғыс елде өнеркәсіптің қирауына, ауыл шаруашылығының тоқырауына, халық арасындағы аштыққа алып келді. Соғыс ауыртпалығы Қазақстанға жұмысшылармен шаруалар қозғалысының өсуіне түрткі болды. Соғысқа қарсы, қымбатшылыққа және етек алып келе жатқан аштыққа қарсы қалалармен ауылдарда қала кедейлері мен майданға кеткен солдаттардың әйелдері ереуілге шықты. Сөйтіп, қоғамдағы қанаушы және өаналушы таптар арасындағы қарама-қарсылық, бір-біріне өарсы шығу жалпы бұқаралық сипат алды. Кәсіпорын иелерінің, жергілікті буржуазия мен феодалдардың зорлық-зомбылығы 1916ж. 25 маусымда патша өкіметінің «Бұратана халықты мемлекеттік қорғаныстық жұмыстарына пайдалану тәртібі туралы ереже» қабылдауына байланысты тіпті күшейе түсті.

.46, ХХ ғү бас кез. Мәдениет.

Сталиннің үстемдік етуі нәтижесінде Қазақстандағы мәдениет салалары Коммунистік партияның саясатынка сәйкес жұмыс істеуге тиіс болды. Әсіресе бұл халыққа білім беру саласында ерекше көрініс тапты. Тоталитарлық жүйенің күшеюі халыққа жоғары білім беру саласында да өз әсерін тигізді. Қазақстанның жоғары оқу орындары мен техникумдары халық шаруашылығының кадр жөніндегі қажетін қанағаттандыра алмады. Тоталитарлық жүйенің үстемдік ету жылдарында Қазақстанның көркем өнер мәдениеті әлденеше реет өрлеу мен құлдырау кезеңін басынан кешірді. Егер Қазан төңкерісінің жеңісі тұсында қазақ халқының әдебиеті мен сазгерлік мәдениетінің жеткілікті бай даму тарихы болса, бейнелеу, театр және кино өнері жаңадан құрылу шағында немесе мүлде жоқ еді. Түрік тілдес шығыс халықтары сан ғасырлар бойы араб графикасының негізінде қалыптасқан алфавитті пайдаланып келгені белгілі. 1928 жылы араб әрпі латын әрпімен, ал 1940 жылы кириллицамен күштеп алмастырылды. Мұның кесірінен бір ұрпақтың өмірі барысында қазақ, өзбек, түрікмен, башқұрт, татар, қырғыздардың басым бөлігі араб жазуымен жарық көрген ата- баба мұрасын, рухани байлығын игеріп, пайдалануға қабілетсіз болып шықты.