24. Xy ғ. Соңғы үштен бірі мен xyi ғ. Бір. Жарт. Қазақ хандығы.

XY-XYI ғ. Деректемелеріндегі мәлімет Тарихи рашидиде келтірілген Қазақ хандығының Шығыс Дешті Қыпшақта емес, Батыс Жетісуда Шу мен Талас алқаптары іргесі қаланғаны туралы мағлұмат тікелей немесе жанама. Зайддин Васифи осы аймақты Қазақстан деп атады. Жаңадан пайда болған мемлекетті нығайту, мемлекет құрамына қазақтар мекендейтін аумақтарды қосып алу мақсатымен оның шекарасын кеңейту міндеттері, жер қорғау міндеті. 60-70жж. Әбілхайыр хан өлгеннен кейін Орталық және Оңт. Қаз. Қашып келген көшпелілер есебінен Жәнібек пен Керей едәуір күшейді. Олардың басты қарсыластары Әбілқайырдың мұрагерлері оның ұлы Шаих Хайдар хан және немерелері шайбандық сұлтандар болған. 1470 ж. қысына қазақ әміршілері Түркістанда едәуір ілгері басты. Жәнібек хан.үлкен ұлы Қаратау етегінде Созақты алды. Басқа ұлы Сауранды иеленді, енді Керей хан өзі Түркістанға жақындап келді. Шайбанидің мауреннахрға темір ұрпақтарына қол астына кетуге мәжбүр болды. Екі жылдан соң темір ұрпақтарынан әскери көмек алған Мұхаммед Шайбани Түркістанға келіп, бекіністерді басады. Сығанақ алады. Ноғай ұлысының басшысы одақтасуға ұмтылады, бірақ бұған Бұрындық басқарған қазақ әскерлерінің Батыс Жетісудан Түркістан шекарасына келіп кедергі жасайды. Бұрындық хан басқарған Қазақ хандығы XY ғасырдың 70-жылдарында Орталық Қазақстан даласында нақты саяси күшке айналды.

25. 16 ғ екінші жартысындағы Қазақ хандығы . Жауабы: Қасым хан қайтыс болған соң , Қазақ хандығында болған саяси дағдарыс ұзақ жылға созылды . Ішкі талас тартыстар мен сыртқы федалдық соғыстардың ауыртпалығы Қазқ хандығын біршама әлсіретті.

Осындай саяси жағынан ыдырай бастаған қазақ хандықтарын біріктіріп , оларды аймақтық жағынан ұлғайтуға , Қазақ хандығының халқаралық жағдайын нығайтуға Қасым ханның баласы Хақназар хан зор үлес қосты. Хақназар (1538-1580)

Х. Хан тағына отырысымен көршілес мемлекеттермен қарым-қатынасты күшейтіп, өз хандығының саяси белсенділігін арттыруға көп күш жұмсады. Х. Батыстағы ноғай ордасымен , оңтүстігінде Орта азия халықтарымен , солтүстігінде Сібір хандығымен , іргелес жатқан Шайбани әулиетімен сенімге негізделген қарым қатынас орнатуға қол жеткізді. Қазақ хандығына қарайтын көшпелі ру – тайпалардың Еділ мен Жайықты жағалай жайлап , Қызылқұм мен Сыр бойына жайыла қыстауы да осы кезде басталды.

Х хан тұсында Қазақ хандығының сыртқы жағдайында аса ірі тарихи оқиғалар болды. Ресей мемлекеті шығысқа қарай іргесін кеңейтті . Бұл тарихи саяси оқиға Еділ мен Жайық арасында ұлан-байтақ өңірді мекендеген Ноғай ордасын ыдырата бастады .

Соған байланысты ноғай ордасы ыдырап ол Қазақ хандығына қосылды.

Қаңылылар , қыпшақтар , тағы басқа көшпелі тайпалар Қазақ хандығына келіп қосылды

Шығай хан (1580-1582) . Ш хан билікті қолға алғаннан кейін. Бұхар хандығымен бірлесіп Баба сұлтанның көзін жойуға кіріседі.

Тәуекел хан 1582 – 1598 . Ол қазақ хандығының оңтүстік өңірлерін кеңейтуді ойластырды . Тәуекел хан өз ойын іске асыру үшін бірде саяси тапқырлық көрсетсе , әскери күшті ұтымды пайдаланды.