1-LEKCIYA
.docx
1-LEKCIYA. ALGORITMLER, OLARDÍŃ QÁSIYETLERI HÁM AŃLATÍW USÍLLARÍ. PROGRAMMALASTÍRÍWǴA KIRISIW. KOMPILYATOR TÚRLERI. IDENTIFIKATOR HÁM OLARDIŃ TÚRLERI.
Insan ómiri dawamında úlken hám kishi wazıypalardı yaki máselelerdi sheshedi óz aldına maqset etip qoyadı. Ádette, Ol óz maqsetine erisiwi ushın orınlawı kerek bolǵan ámel yaki jumısların turmıs tájiriybesi yamasa ózlestirilgen bilimine tiykarlanıp belgili bir tártipke keltiredi.
Algoritm degende qandayda bir máseleni sheshiw ushın buyrıqlardıń tártiplesken izbe-izligi túsiniledi. Algoritmniń ádette tiykarǵı 5 qásiyeti bar.
1. Túsiniklilik. Algoritm orınlawshısına túsinikli bolıw ushın orınlawshınıń imkaniyatların biliwi tiyis.
2. Anıqlıq. Algoritmdegi barlıq ámeller, kórsetpeler yamasa buyrıqlar bir mánisli hám anıq bolıwı kerek.
3. Diskretlilik (úziliklilik, bóleklilik). Algoritmde máseleni sheshiw procesin óz aldına bólek alınǵan ápiwayı kórsetpeler izbe-izligin adımba-adım orınlawdan ibarat bolıwı kerek.
4. Nátiyjelilik (sheklilik).
5. Ulıwmalıq. Ayırım máseleni sheshiw algoritmi ulıwma jaǵdaylar ushın dúziledi.
Algoritmdi súwretlew usılları:
1. Sózler járdeminde ańlatıw;
2. Formulalar járdeminde ańlatıw;
3. Keste járdeminde ańlatılıwı;
4. Grafikalıq kóriniste ańlatıwı (Blok-sxema);
5. Algoritmdi programma kórinisinde ańlatıw.
Algoritmniń tiykarǵı túrleri: Hár qanday algoritm logikalıq dúziliske, yaǵnıy orınlanıw tártibine qarap, úsh tiykarǵı túrge bólinedi.
1. Sızıqlı;
2. Tarmaqlanıwshı;
3. Tákirarlanıwshı.
Sızıqlı algoritmde, barlıq kórsetpeler izbe-iz jaylasıw tártibinde orınlanadı. Al tarmaqlanıwshı algoritmde process shártke muwapıq orınlanatuǵın kórsetpeler qatnasadı, tákirarlanıwshı (cikl) algoritmde process tákirarlanıp orınlanadı.
Kompyuterde máseleni sheshiw ushın dáslep onıń modeli hám algoritmi dúziledi, keyin usı algoritm belgilengen nızam-qaǵıydalar tiykarında kompyuter túsinetuǵın tilde kórsetpe hám buyrıqlar formasında jazıladı. Payda bolǵan kompyuter túsinetuǵın tildegi tekst programma teksti, algoritmi bolsa programma (baǵdarlama) dep ataladı. Kompyuter ushın programma dúziw processi programmalastırıw hám programma dúzetuǵın adam programmashı (baǵdarlamashı) dep ataladı. Kompyuter túsinetuǵın tili bolsa programmalastırıw tili dep ataladı. Programmalastırıw tillerin shártli túrde tómendegi úsh toparǵa ajıratıwǵa boladı:
Programmalastırıw
tilleri (PT)
Joqarı
dárejedegi PT
Orta
dárejedegi PT
Tómen
dárejedegi PT
Programmalastırıw qandayda bir tilde kod dúziw proces, bul kod arnawlı baǵdarlama - translyator arqalı faylǵa ózgertiledi. Translyatordıń eki tipi bar: kompilyator hám interpretator.
Kompilyator (compiler; compiling programm - kompilyaciyalawshı programma) - joqarı dárejeli PTnde jazılǵan dáslepki programmanı mashinalı tilge (algoritmlik tiller, túsindirgish, awdarǵısh) túrlendiriwdi orınlaytuǵın kompyuterdiń ulıwma matematikalıq támiynatınıń quramlı bólimi. Kompilyator eki bólimnen ibarat: birinshisi - programmashınıń programmanı jazıwı ushın paydalanatuǵın dáslepki til, ekinshisi - obyektli programmanı mashinalı tilde jazatuǵın awdarmashı.
Kompilyatordıń túrleri:
dáslepki programmanıń hárbir jeke operatorın dizbeklik ǵárezsiz islep shıǵıwdı ámelge asıratuǵın kommentariya beriwshi kompilyator;
obyektli programmanıń ónimliligin asıratuǵın optimallastırıwshı kompilyator; mısalı, cikllar qaytalanǵanda hárekettiń nátiyjesi ózgermeytuǵın komandalardı cikldan shıǵarıw;
paydalanıwshıǵa programmanı redaktorawdı jeńilletetuǵın redaktor kompilyator.
Identifikator (Identifier) - operacion sistema yamasa programmalastırıw tili elementlerine ataw retinde qoyılatuǵın leksikalıq birlik. Ol berilgen bir maǵlıwmatqa ya olardıń toparına qoyıladı, al ózi latın háripleri menen cifrlardan ibarat, biraq shártli túrde háriplerden baslanatuǵın simvollar dizbeginen quraladı. Ayırım tillerde #, &, -, _ sıyaqlı ózge simvollar hám milliy háripler paydalana beredi.