4-5 ameliy sabaq
.docx
4-5-ÁMELIY SABAQ: TARMAQLANÍWSHÍ OPERATORLAR. TAŃLAW OPERATORÍ. TAŃLAW OPERATORLARÍ BOYÍNSHA ÁMELLER ORÍNLAW
Jumıstıń maqseti: Tarmaqlanıwshı proceslerge baylanıslı ámellerdi orınlaw, shárt operatorların úyreniw. If, else, else if, switch operatorlarınan qollanıwdı úyreniw.
Teoriyalıq bólim: Tarmaqlanıwshı esaplaw proceslerin algoritmlestiriw hám programmalastırıwda kóplegen máselelerdi sheshiwde ayırım procesler belgili shárt yaki shártlerdiń qoyılıwına qarata orınlanadı. Bunday procesler tarmaqlanıwshı procesler dep ataladı. Tarmaqlanıwshı esaplaw procesleri ápiwayı hám quramalı boladı. Bul procestegi tarmaqlardıń sanına baylanıslı. Belgili bir tarmaqlanıwshı process quramına da tarmaqlanıwlar bolıwı múmkin. Bunday tarmaqlanıwları bar esaplaw procesleri quramalı tarmaqlanıwshı procesler dep ataladı. C++ tilinde tarmaqlanıwshı proceslerdi programmalastırı ushın shártsiz, shártli ótiw hám tańlaw operatorlarınan paydalanıladı.
Ámeliy bólim:
C++ shártli ótiw operatorları: If operatorı
Siz C++ te matematikanıń ádettegi logikalıq shártlerin qollaytuǵının bilesiz, ol tómendegishe:
Kishi: a < b
Kishi yamasa teń: a <= b
Úlken: a > b
Úlken yamasa teń: a >= b
a == b teń
Teń emes: a != b
Bul shártlerdi hár túrli sheshimler ushın hár túrli háreketlerdi orınlawda paydalanıwǵa boladı.
C++ tilinde tómendegishe shárt operatorları bar:
if Kórsetilgen shárt ras (true) bolsa, orınlanatuǵın kod blogın kórsetiw ushın paydalanıń
else Eger birdey shárt jalǵan (false) bolsa, orınlanatuǵın kod blogın kórsetiw ushın paydalanıń
else if Birinshi shárt jalǵan (false) bolsa, tekseriw ushın jańa shártti kórsetiw ushın paydalanıń
switch Orınlanatuǵın kodtıń kóplegen alternativ blokların kórsetiw ushın paydalanıń
if operatorı
if shárti true bolsa, orınlanatuǵın C++ kodınıń blogın kórsetiw ushın operatordı paydalanıń.
Sintaksisi
if (shárt) { // Shárt ras bolsa } |
if kishi háripler menen jazılıwın este saqlań. Bas háripler (If yamasa IF dep jazıw) qáteni payda etedi.
Tómendegi mısalda 20 sanın 18-den úlken ekenin anıqlaw ushın eki mánisti tekseremiz. Eger shárt true (ras) bolsa, tekstti basıp shıǵarıń:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { if (20 > 18) { cout << "20 sanı úlken 18 ge qaraǵanda"; } return 0; }
|
Biz sonday-aq, ózgeriwshilerdi teksere alamız. Mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int x = 20; int y = 18; if (x > y) { cout << "x sanı úlken y ke salıstırǵanda"; } return 0; }
|
Else operatorı
else shártte, false orınlanatuǵın kod blogın tekseriw ushın paydalanıladı.
Sintaksisi:
if (condition) { // shárt ras (true) bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } else { // shárt jalǵan (false), orınlanatuǵın kod blogı } |
Mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int waqit = 20; if (waqit < 18) { cout << "Qayırlı kún."; } else { cout << "Qayırlı kesh."; } return 0; } |
else if operatorı
else if birinshi shárt bolsa, false jańa shártti kórsetiw ushın usı operatordı paydalanıń.
Sintaksisi
if (shárt1) { // 1-shárt true (ras) bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } else if (shárt2) { // 1-shárt jalǵan (false) hám 2-shárt durıs bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } else { // 1-shárt jalǵan hám 2-shárt jalǵan bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } |
Mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int time = 22; if (time < 10) { cout << "Qayırlı tań."; } else if (time < 20) { cout << "Qayırlı kún."; } else { cout << "Qayırlı kesh."; } return 0; } |
Switch operatorı
switch orınlanatuǵın kóplegen kod bloklarınıń birin tańlaw ushın qollanıladı.
Sintaksisi
switch(expression) { case x: // kod blogı break; case y: // kod blogı break; default: // kod blogı } |
Bul qalay jumıs isleydi:
Ańlatpa switch bir ret bahalanadı
Ańlatpanıń case mánisi hárqaysısınıń mánisleri menen salıstırıladı
Sáykeslik bar bolsa, kodtıń baylanıslı blogı orınlanadı
break hám default gilt sózleri minnetli emes hám usı bapta keyinirek sáwlelendiriledi.
Tómendegi mısalda jumıs kúni atın esaplaw ushın jumıs kúni nomerleri qollanılǵan:
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int day = 4; switch (day) { case 1: cout << "Dúyshembi"; break; case 2: cout << "Siyshembi"; break; case 3: cout << "Sárshembi"; break; case 4: cout << "Piyshembi"; break; case 5: cout << "Juma"; break; case 6: cout << "Shembi"; break; case 7: cout << "Ekshembi"; break; } // Shıǵarıladı "Piyshembi" (4-kún) return 0; } |
break úzilis gilt sózi
C++ break gilt sózge jetkende, ol kommutator blogınan shıǵadı.
Bul blok ishinde kóbirek kod penen jaǵdaydı tekseriwdi orınlawdı toqtatadı.
Sáykeslik tabılıp, jumıs juwmaqlanǵanda, úzilis waqtı keldi. Qosımsha testlewdiń zárúrligi joq.
Úzilis (break) orınlawdıń kóp waqıtın únemley aladı, sebebi ol kommutator blogındaǵı kodtıń barlıq qalǵan bóleginiń orınlanıwın “itibarǵa almaydı”.
Default (ádepki) gilt sóz
Gilt sóz default registrge sáykes kelmese, iske qosılatuǵın ayırım kodtı kórsetedi:
Mısal.
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int day = 4; switch (day) { case 6: cout << "Búgin Shembi"; break; case 7: cout << "Búgin Ekshembi"; break; default: cout << "Demalıs kúnlerin kútiw"; } // Shıǵarıladı " Demalıs kúnlerin kútiw " return 0; } |