3-LEKCIYA. TARMAQLANÍWSHÍ HÁM TAŃLAW OPERATORLARÍ. TARMAQLANÍWSHÍ OPERATORLAR HÁM OLARDÍŃ ISLEW TÁRTIBI. TERNAR OPERATORÍ. SHÁRTSIZ
ÓTIW OPERATORÍ.
Jobası:
1.C++ te tarmaqlanıwshı procesler
2.Tarmaqlanıwshı operatorlar
3.Tańlaw operatorları
4.Ternar operatorları, shártsiz ótiw operatorı.
Tarmaqlanıwshı esaplaw proceslerin algoritmlestiriw hám programmalastırıwda kóplegen máselelerdi sheshiwde ayırım procesler belgili shárt yaki shártlerdiń qoyılıwına qarata orınlanadı. Bunday procesler tarmaqlanıwshı procesler dep ataladı. Tarmaqlanıwshı esaplaw procesleri ápiwayı hám quramalı boladı. Bul procestegi tarmaqlardıń sanına baylanıslı. Belgili bir tarmaqlanıwshı process quramına da tarmaqlanıwlar bolıwı múmkin. Bunday tarmaqlanıwları bar esaplaw procesleri quramalı tarmaqlanıwshı procesler dep ataladı. C++ tilinde tarmaqlanıwshı proceslerdi programmalastırı ushın shártsiz, shártli ótiw hám tańlaw operatorlarınan paydalanıladı.
Tarmaqlanıwshı algoritm. Tapsırma: Eki pútin sandı kirgiziń hám olardan kishisin ekranǵa shıǵarıń. Sheshim ideyası: Ekranǵa birinshi san shıǵıwı kerek, egerde ol ekinshi sannan kishi bolsa, yamasa ekinshi san shıǵıwı kerek, egerde birinshi san kishi bolsa. Ózgeshelikleri: ámeldi orınlaw bir neshe shártlerge baylanıslı (eger ... yamasa ...).
Eger algoritmniń orınlanıw izbe-izligi bir neshe shártlerge baylanıslı bolsa ol tarmaqlanıwshı dep ataladı.
Tarmaqlanıwshı operatorlar. Aldınǵı mısal retinde keltirilgen programmalarda operatorlar jazılıw quramında izbe-iz hám tek bir ret orınlanǵan jaǵdaylar, yaǵnıy sızıqlar keltirilgen.
If operatorı
If operatorı qandayda bir shártti shınlıqqa tekseriw nátiyjesine bola
programmada tarmaqlanıwdı ámelge asıradı:
if (<shárt> )<operator>;
Bul jerde <shárt> hár qanday ańlatpa bolıwı múmkin, ádette ol salıstırıw ámeli boladı.
Eger, shárt 0 mánisinen parıqlı yamasa shın (true) bolsa, <operator> orınlanadı, keri jaǵdayda, yaǵnıy shárt 0 yamasa jalǵan (false) bolsa, hesh qanday ámel orınlanbaydı hám basqarıw if operatorınan keyingi operatorǵa ótedi (eger, ol bar bolsa). Usı jaǵday 4.1-súwrette kórsetilgen.
C++ tiliniń qurılmaları operatlorlardı blok kórinisinde dúziwge imkan beredi. Blok - ‘{‘ hám ‘}’ belgi aralıǵına alınǵan operatorlar izbe- izligi bolıp, ol kompilyator tárepinen pútin bir operator dep qabıl etiledi. Blok ishinde járiyalaw operatorları da bolıwı múmkin hám olarda járiyalanǵan ózgeriwshiler tek ǵana sol blok ishinde kórinedi (ámel qıladı), bloktan sırtta kórinbeydi.
Bloktan keyin ‘;’ belgisi qoyılmawı múmkin, biraq blok ishindegi hár bir ańlatpa ‘;’ belgisi menen juwmaqlanıwı shárt.
awa (true)
s hárt-ańlatpa
operator |
yaq (fals e) |
1-súwret. if() shárt operatorınıń blok sxeması
Tómende keltirilgen programmada if operatorınan paydalanıw kórsetilgen.
#include <iostream.h> using namespace std; int main()
{
int b; cin >> b; if(b > 0)
{ // b > 0 shárt orınlanǵan jaǵday
...
cout << “b - oń san”;
...
}
if(b < 0)
cout << “b - teris san”; //b < 0 shart orınlanǵan jaǵday return 0;
}
Programma orınlanıwı procesinde pútin tiptegi b ózgeriwshi járiyalanadı hám onıń mánisi klaviaturadan oqıladı. Keyin b mánisin 0 sanınan úlkenligi tekseriledi, eger shárt orınlansa (true), ol jaǵdayda ‘{‘ hám ‘}’ belgiler ishindegi operatorlar orınlanadı hám ekranǵa “b - oń san” xabarı shıǵadı. Eger shárt orınlanbasa, bul operatorlar sheklep ótiledi. Náwbettegi shárt operatorı b ózgeriwshi mánisin terislikke tekseredi, eger shárt orınlansa, jalǵız cout kórsetpesi orınlanadı hám ekranǵa “b - teris san” xabarı shıǵadı.
if - else operatorı.
Shárt operatorınıń if - else kórinisi tómendegishe: if (<shárt-ańlatpa>) <operator1>; else <operator2>;
Bul jerde <shárt-ańlatpa> 0 mánisinen parıqlı yamasa true bolsa, <operator1>, keri jaǵdayda <operator2> orınlanadı. if-else shárt operatorı mazmunına bola algoritmniń tarmaqlanıwshı blogın ańlatadı: <shárt-ańlatpa> - shárt blogı (romb) hám
<operator1> bloktıń «awa» shaqasına, <operator2> bolsa bloktıń «yaq» shaqasına sáykes keliwshi ámeller blokları dep qaraw múmkin (2- súwret).