4-ameliy sabaq
.docx4-ÁMELIY SABAQ: TARMAQLANÍWSHÍ OPERATORLAR. SHÁRTLI ÓTIW OPERATORÍ. SHÁRTLI OPERATORLAR BOYÍNSHA ÁMELLER ORÍNLAW.
Jumıstıń maqseti: Tarmaqlanıwshı proceslerge baylanıslı ámellerdi orınlaw, shárt operatorların úyreniw. If, else, else if, Ternar operatorı, shártsiz ótiw operatorlarınan qollanıwdı úyreniw.
Teoriyalıq bólim: Tarmaqlanıwshı esaplaw proceslerin algoritmlestiriw hám programmalastırıwda kóplegen máselelerdi sheshiwde ayırım procesler belgili shárt yaki shártlerdiń qoyılıwına qarata orınlanadı. Bunday procesler tarmaqlanıwshı procesler dep ataladı. Tarmaqlanıwshı esaplaw procesleri ápiwayı hám quramalı boladı. Bul procestegi tarmaqlardıń sanına baylanıslı. Belgili bir tarmaqlanıwshı process quramına da tarmaqlanıwlar bolıwı múmkin. Bunday tarmaqlanıwları bar esaplaw procesleri quramalı tarmaqlanıwshı procesler dep ataladı. C++ tilinde tarmaqlanıwshı proceslerdi programmalastırı ushın shártsiz, shártli ótiw hám tańlaw operatorlarınan paydalanıladı.
Ámeliy bólim:
C++ shártli ótiw operatorları: If operatorı
Siz C++ te matematikanıń ádettegi logikalıq shártlerin qollaytuǵının bilesiz, ol tómendegishe:
Kishi: a < b
Kishi yamasa teń: a <= b
Úlken: a > b
Úlken yamasa teń: a >= b
a == b teń
Teń emes: a != b
Bul shártlerdi hár túrli sheshimler ushın hár túrli háreketlerdi orınlawda paydalanıwǵa boladı.
C++ tilinde tómendegishe shárt operatorları bar:
if Kórsetilgen shárt ras (true) bolsa, orınlanatuǵın kod blogın kórsetiw ushın paydalanıń
else Eger birdey shárt jalǵan (false) bolsa, orınlanatuǵın kod blogın kórsetiw ushın paydalanıń
else if Birinshi shárt jalǵan (false) bolsa, tekseriw ushın jańa shártti kórsetiw ushın paydalanıń
switch Orınlanatuǵın kodtıń kóplegen alternativ blokların kórsetiw ushın paydalanıń
if operatorı
if shárti true bolsa, orınlanatuǵın C++ kodınıń blogın kórsetiw ushın operatordı paydalanıń.
Sintaksisi
if (shárt) { // Shárt ras bolsa } |
if kishi háripler menen jazılıwın este saqlań. Bas háripler (If yamasa IF dep jazıw) qáteni payda etedi.
Tómendegi mısalda 20 sanın 18-den úlken ekenin anıqlaw ushın eki mánisti tekseremiz. Eger shárt true (ras) bolsa, tekstti basıp shıǵarıń:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { if (20 > 18) { cout << "20 sanı úlken 18 ge qaraǵanda"; } return 0; }
|
Biz sonday-aq, ózgeriwshilerdi teksere alamız. Mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int x = 20; int y = 18; if (x > y) { cout << "x sanı úlken y ke salıstırǵanda"; } return 0; }
|
Else operatorı
else shártte, false orınlanatuǵın kod blogın tekseriw ushın paydalanıladı.
Sintaksisi:
if (condition) { // shárt ras (true) bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } else { // shárt jalǵan (false), orınlanatuǵın kod blogı } |
Mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int waqit = 20; if (waqit < 18) { cout << "Qayırlı kún."; } else { cout << "Qayırlı kesh."; } return 0; } |
else if operatorı
else if birinshi shárt bolsa, false jańa shártti kórsetiw ushın usı operatordı paydalanıń.
Sintaksisi
if (shárt1) { // 1-shárt true (ras) bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } else if (shárt2) { // 1-shárt jalǵan (false) hám 2-shárt durıs bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } else { // 1-shárt jalǵan hám 2-shárt jalǵan bolsa, orınlanatuǵın kod blogı } |
Mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() { int time = 22; if (time < 10) { cout << "Qayırlı tań."; } else if (time < 20) { cout << "Qayırlı kún."; } else { cout << "Qayırlı kesh."; } return 0; } |
Ternar operatorı
?: shárt ámeli.
Eger tekserilip atırǵan shárt salıstırmalı ápiwayı bolsa, shárt ámeliniń «?:» kórinisin isletiw múmkin:
shárt ańlatpa> ? <ańlatpa1 > : <ańlatpa2 >;
Shárt ámeli if shárt operatorına uqsas jaǵdayda isleydi: eger <shárt ańlatpa> 0 mánisinen parıqlı yamasa true bolsa, <ańlatpa1 >, keri jaǵdayda <ańlatpa2 > orınlanadı. Ádette ańlatpalar mánisleri qaysıdur ózgeriwshige ózlestiriledi.
Mısal sıpatında eki pútin san maksimumın tabıw máselesin kóreyik.
#include <iostream.h>
using namespace std;
int main()
{
int a, b, c;
cout << ”a hám b sanlar maksimumın tabıw.”;
cout << ”\n a - mánisin kiritiń:”;
cin >> a;
cout << ”\n b - mánisin kiritiń:”;
cin >> b;
c = a > b ? a : b;
cout << ”\n Sanlar maksimumı: ” << c;
return 0;
}
Programmadaǵı shárt operatorı mánis beriw operatorınıń quramına kirgen
bolıp, a ózgeriwshiniń mánisi b ózgeriwshiniń mánisinen úlkenligi tekseriledi. Eger shárt shın bolsa, c ózgeriwshisine a ózgeriwshi mánisin, keri jaǵdayda b ózgeriwshiniń mánisin ózlestiredi hám c ózgeriwshisiniń mánisi shıǵarıladı.
?: ámeliniń mánis qaytarıw qásiyetinen paydalanǵan jaǵdayda, onı tikkeley cout kórsetpesine jazıw arqalı da qoyılǵan máseleni sheshiw múmkin:
#include <iostream.h> using namespace std;
int main()
{
int a, b;
cout << ”a hám b sanlar maksimumın tabıw.”;
cout << ”\n a- mánisin kiritiń:”;
cin >> a;
cout << ”\n b- mánisin kiritiń:”;
cin >> b;
cout << ”\n Sanlar maksimumı: “ << (a > b) ? a : b;
return 0;
}
Shártsiz ótiw operatorı
goto operatorı
Shártsiz ótiw operatorınıń ulıwma kórinisi tómendegishe:
goto <belgi>;
goto operatorınan keyin basqarıw <belgi> ge uzatıladı hám programmanıń orınlanıwı sol jerden dawam etedi.
belgi - bul dawamında ':' qoyılǵan identifikator.
Mısal ushın : belgi :;
Belgi hár qanday operator aldından isletiliwi múmkin, sonıń menen birge shárt operatorı aldından da.
Mısal : N natural sanın kirgiziwdi usınıs etiwshi programma dúzilsin. Eger natural bolmaǵan san kiritilse, qayta kirgiziw usınıs etilsin.
#include <iostream>
#include <math. h>
using namespace std;
int main ()
{
float n;
belgi :
cout << “natural san kiritiń” << endl;
cin >> n;
if (( ceil (n)! =n) or (n <= 0))
goto belgi ;
cout << “Natural san kirgizildi” << endl;
return 0;
}
Programma orınlanıwı processinde birinshi náwbette n sanı kiritiledi, keyin kiritilgen sannı natural san emesligi tekseriledi. Eger shárt ras (true) baha qaytarsa belgige qaytadı hám n sanı qayta kiritiliwi soraladı. Keri jaǵdayda yáni n sanı natural san bolsa, “Natural san kirgizildi” xabarı shıǵarıladı.