Tábiyat biziń dostımız Kóshirip jazıw diktantı

Áyemgi zamanlardan beri xalqımız tábiyattıń tań qalarlıq qubılısları haqqında ertekler, ápsanalar, ráwayatlar, dástanlar dóretip kelgen. Biz bul jerde toǵaylar, biyik aǵashlardı táriyplew hám xarakterlewdi názerde tutıp otırmiz. Bul jaǵday xalıqtıń ótmishi búgini hám keleshegi menen tıǵız baylanısqan. Demek, toǵaylar hám biyik aǵashlar haqqında sóz etiw ana tábiyat haqqında, onıń “dártleri”, “hásiretleri” táǵdiri haqqında gáp etiw degen sóz.

Toǵay tábiyattıń bahalı baylıqlarınan biri esaplanadı. Ol jer hám suw resursların asıraw, olardıń jaǵdayların jaqsılawda qorshap turǵan ortalıqtı kórkeytiw, jer júzindegi ómirdi aman saqlawda, onı janlandırıwda sheshiwshi áhmietke ie.

Usı sebepten Orta Aziyada, sonıń ishinde Ózbekstan hám Qaraqalpaqstanda toǵaylar qáliplestiriw jáne aǵashlar tigiw oǵada úlken áhmietke iye. Úlkemizdi jańadan ózlestirilgen shólistanlıqlar taw janıwarlarına tutasıp, qurǵaq hám ıssı klimatlı bolıp keledi. (120 sóz) (P. Shermuxamedov)

Jolbarıs penen ayqastım Kóshirip jazıw diktantı

Bir kúni birdeygi ádetim boyınsha qolıma shanıshqımdı alıp, qırmashadan balıq shanshıwǵa biraz joldaslarım menen erte turıp, kiristim. Eki saattay waqıttıń ishinde otızǵa jaqın sazan shanshıp aldım.

Bir náhán sazan qashıp kiyatır. Men de suwdı shambırlatıp quwıp kiyatırman. Ol ózin qalıń urıqlıqtıń arasına ura bergende, shanıshqımdı alıp jibergenim tap qarsı aldımnan bir jolbarıs ózin maǵan qarap attı. Onıń aldınǵı eki ayaǵı iynimnen asırılıp tústi. Men de belinen qushaqlay aldım. Tayaq alıp, basımdı iynime tıǵıp, hesh jazdırmadım. Kúshimniń barınsha iyzep qısa berdim. Dáslep ǵawırlap ursa da, sheksiz abay etip umtılsa da esabınan jańılǵan alıp satarday burınǵıday aybaraqlamadı. Men de qushaǵımdı hesh jazdırmadım. Shamalawımnan jolbarıstıń beli sınbasa da berjaǵı boldı-aw dep oyladım.

Hár túrli qıyal kelip ketti. (112 sóz) (ÁShamuratov)

Ata jurtı Túrkistan Tallaw diktantı Menshikli atlıqlardı tabıw

Túrkistan toǵız jol túyisken Shıǵıs kárwan jolı oraylarınıń biri edi. Bir waqıtları Orıs xan bul jerdi oraylıq qalaǵa aylandırıp, Noǵaylı eliniń paytaxtı bolǵan Oqqas Otırarǵa otawın tigip Sıǵnaqtan saray saldırǵan. Onıń ulı Muwsa Jayıqqa qaray qashqannan keyin de bul jerde ádewir búlginshilikler bolǵan.

Sońınan Shaybanıyxan kelip sháhárdi isleydi. Usınday sebepler menen Túrkistanda ózbek, qazaq, qaraqalpaq xalıqları aralasqan bir mámleket payda boldı.

Qaraqalpaqlar bul jerdi “Ata jurtı Túrkistan” dep ataydı. Bul at negizinen Oqqas zamanınan qalǵan bolsa, itimal Noǵaylılar bir-biri menen kelispey qalsa dárhal “Ata jurtı Túrkistanǵa kóshemiz”,-dep qızıl kegirdek bolıp atırǵanı. Bul jerge qaraqalpaqlardıń bir bólegi bir mıń bes júz eliw segizinshi jılı kóship kelgen. Ózlerin “Qaraqalpaqlar” dep atap, Sıǵnaq átirapın jaylaǵan eken. (113 sóz)

Kishipeyil insan Tallaw diktantı Almasıqtı tabıw

Batpaqlı maydanshanıń átirapında terekler ósip tur. Maydanshanıń ortasında háwiz, onıń qaptalında úyilgen ılay hám deneleri quyash áptabına kúyip qaraltım tartqan eki adam kórinedi. Olar tınımsız gúybeńlep gerbish quyıp atır. Kóp-kómbek egis atızlarınıń shetindegi maydanshaǵa keptiriw ushın qatara jayıp qoyılǵan gerbishler sál-pál qarawıtıp kórinedi. Bári sup-sulıw etip qol menen quyılǵan. Miynetten dóregen ájayıp kórinis! Bizler qam gerbishlerdi basıp sındırıp almaw ushın abaylap olardıń arası menen alǵa qaray júrdik.

Eresek adam bizlerdi kórip, qarsı qaray júrdi. Bul Allaniyazdıń ózi eken.

Onıń menen tanıstıq. Institutın tamamlaǵannan keyin Allaniyaz óz awılına qaytqan. Mektepte múǵallim bolıp islegen.

Ol óz zamanınıń táshwishleri menen jasaǵan ayrıqsha sap hújdanlı insan. Ózbekstan Qaharmanı Allaniyaz Óteniyazov járdemge mútáj shańaraqlarǵa qalıs járdem qolın sozǵan ápiwayı, keń peyil insan. (117 sóz) (T. Qayıpbergenov)