шпоры
.doc
Літаратурная мова – гэта ўнармаванная, апрацаванаямайстрамі слова і дзеячамі культуры мова, абавязковая для усіх членаў грамадства ў афіцыйных зносінах. Літ. Мова – вышэйшая форма нац.мовы. На літ.мове ствараецца мастацкая літаратура, друкуюцца газеты, часопісы, вяшчаюць радыё і г.д. З паняццем літ.мова цесна звязана паняцце мова мастацкай літаратуры. Сучасная бел. Літ.мова існуе ў дзвюх фрмах вуснай і пісьмовай. Вусная разнавіднасць ужываецца ў непасрэдных зносінах паміж дюдзьмі. Гэта таксама мова радыё, тэлебачання, дакладаў. Пісьмовая разнавіднасць выкарыстоўваецца ў пераядычным друку, мастацкай літаратуры, навуковых працах. Літаратурная мова выконвае камунікатыўную функцыю ў розных сферах жыцця бел.народа. Асаблівасць літ.мовы – гэта ўнармаваннасць , выпрацаваная грамадствам, прынятыя, замацаваныя ў моўнай практыцы правілы вымаўлення і напісання слоў. Гэтыя правіла пісьмова замацаваны ў нарматыўных слоўніках, даведніках, граматыках. Дыялектная мова – гэта мова народа, якая выступае ў выглядзе мясцовых гаворак. Гаворка – гэта мова пэўнай мясцовасці. У дыялектнай мове адсутнічаюць строга выпрацаваныя нормы. Гэта гутарковая, беспісьмовая мова, якая ужываецца ў сельскай мясцовасці. На тэрыторыі РБ выдзял. 2 дыялекты – паўночна-ўсходні і паўднёва-заходні.
|
|
Гукі якія вымаўляюцца толькі пры ўдзеле голасу наз. Галоснымі. У бел.мове іх 6: а, о, э, у, і, ы. Класіфікацыя: паводле ўдзелу ў вымаўленні губ галосныя наз. Лабіялізаваныя о, у; або нелабіялізаваныя а, э, і,ы. Паводле ступені пад’ёму языка вылучаюцца галосныя верхняга пад’ёму – і, ы, у, ніжняга пад’ёму – а, сярэдняга пад’ёму – о, э. Паводле перамяшчэння языка па гарызанталі галосныя падзяляюцца на галосныя пярэдняга рада – і,э, сярэдняга рада – ы, а, задняга рада – у, о. Чаргаванне т- гэта змена гукаў адной марфемы ў розных формах слова або ў аднакарэнных словах: рэкі-рака, воды-вада. Адрозніваюць чаргаванні пазіцыйныя або фанетычныя, і чаргаванні гістарычныя або традыцыйныя. Пазіцыйныя чаргаванні адбываюцца ў залежнасці ад месца гука ў слове і адлюстроўваюць фанетычныя нормы сучаснай мовы. (аканне, яканне). Росы-раса, сосны-сасна. Гістарычныя чаргаванні – гэта вынік змен ў фанетычнай сістэме мовы ў мінулыя часы. Э-о-а грэбці-гроб-граблі; О-ы (ро, ло-ры, лы) бровы-брыво. Галосныя о, а, э якія чаргуюцца з нулём гука наз. Беглымі галоснымі сон-сну, бяру-браць.
|
|
||||
|
|
|
|
|
чаргаванні звонкіх і глухіх у сярэдзіне слова у выніку асіміляцыі: б-п грыбы-грыпкі, г-х бягу-бехчы, з’,з-с падказаць-падкаска, д-т садок-у сатку, дз’-ц’ дзядзечка-дзяц’ка, ж-ш піражок-пірашка; чаргаванні звонкіх і глухіх як вынік аглушэння звонкіх зычных на канцы слова: б-п кубы-куп, г-х дарога-дарох, з-с паравозы-паравос, д-т брады-брот, дз’-ц’ для моладзі-молац’, ж-ш пейзажы-пейзаш, дж-ч дажджы-дошч; чаргаванні цвёрдых і мяккіх зычных як вынік асіміляцыі па мяккасці і змыкчэння зычных перад э, і пры змене формы слова і ўтварэнні новых слоў: з-з’ збор- збіраць, с-с’ радасны-радасць, т-ц’ чарот-у чароце, д-дз’ чарада –у чарадзе, н-н’ гоман-у гоман’е, л-л’ канал-на канал’е, м-м’ паром-на паром’е, п-п’ спаць-спіц’ь, в-в’ сава-сав’е, ф-ф’ эпіграф-у эпіграф’е; чаргаванні заднеязычных г, к, х-г’, к’, х’ перад і у спрадвечна бел.словах: г-г’ падлога-падлог’і, к-к’ клетка-клетк’і, х-х’ арэх-арэх’і. Гістарычныя чаргаванні зычных не абумоўлены фанетычнай пазіцыяй гука ў слове а з’яўляюцца вынікам змен якія адбыліся ў мінулым. |
Дт, тц – падоўжаны ц на вокладцы, у балотцы Дт, тч – тпадоўжаны ч спадчына, адчуваць Зск, жск, шск – ск кашказскі, белавежскі. Дск, кск – падоўжаны цк суседскі, людскі Чн – нязменна малочны, мучны.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|