Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

Древние языки / Латинский / [Колотовкин.Н.И.] Учебник.Латинского.Языка.для.Высших.Духовных.Учебных.Заведений

.pdf
Скачиваний:
579
Добавлен:
14.08.2013
Размер:
2.78 Mб
Скачать

Domĭne Deus, Āgne Deī, Fīlī Patris, Quī tollis peccāta mundī, miserēre nostrī; Quī tollis peccāta mundī, suscĭpe dēprecātiōnem nostram; Quī sedēs ad dextram Patris, miserēre nostrī, quōniam Tū sōlus Sānctus, Tū sōlus Domĭnus, Iesus Chrīstus in glōriā Deī Patris. Amen.

TĒ DEUM

Tē Deum laudāmus, Tē Domĭnum cōnfitēmur; Tē aeternum Patrem omnis terra venerātur;

Tibī omnēs angĕlī, Tibī caelī et ūniversae potestātēs, Tibī Cherŭbīm et Serăphīm incessābĭlī vōce prōclāmant: Sānctus, sānctus, sānctus Domĭnus Deus Sabaōth,

Plēnī sunt caelī et terra maiestātis glōriae Tuae. Tē glōriōsus apostolōrum chorus,

Tē prophētārum laudābĭlis numĕrus,

Tē martyrum candidātus laudat exercĭtus,

Tē per orbem terrārum sāncta cōnfitētur Ecclēsia: Patrem immēnsae maiestātis,

Venerandum Tuum vērum et ūnĭcum Fīlium, Sānctum quoque Paraclētum Spirĭtum.

Tū, Rēx glōriae Chrīste,

Tū Patris sempiternus es Fīlius,

Tū ad līberandum susceptūrus homĭnem nōn horruistī Virgĭnis utĕrum,

Tū, dēvictō mortis aculeō, aperuistī crēdentĭbus rēgna caelōrum, Tū ad dextram Deī sedēs in glōriā Patris,

Iūdex crēdĕris esse ventūrus.

Tē ergō quaesŭmus, Tuīs famŭlīs subvĕnī, quōs pretiōsō sanguĭne redēmistī,

Aeternā fac cum sānctīs in glōriā numerārī,

Salvum fac popŭlum Tuum, Domĭne, et benedīc hērēditātī Tuae, Et rēge eōs, et extolle illōs ūsque in aeternum.

Per singŭlōs diēs benedīcĭmus Tē

Et laudāmus nōmen Tuum in saecŭlum et in saecŭlum saecŭlī. Dignāre, Domĭne, diē istō sine peccātō nōs custōdīre. Miserēre nostrī, Domĭne, miserēre nostrī.

Fiat misericordia Tua, Domĭne, super nōs, quemadmŏdum sperāvĭmus in Tē.

In Tē, Domĭne, sperāvī — nōn cōnfundar in aeternum. Amen.

ŌRATIŌNES ALIAE

Avē, Marīa

Avē, Marīa, grātiā plēna, Domĭnus Tēcum. Benedicta Tū in mulierĭbus et benedictus fructus ventris Tuī Iesus. Sāncta Marīa, Māter Deī, ōrā prō nōbīs peccātōrĭbus nunc et in hōrā mortis nostrae. Amēn.

Avē, Rēgīna caelōrum. Avē, Domĭna angelōrum. Salvē, Radīx, salvē, Porta, ex quā mundō lūx est orta. Gaudē, Virgō glōriōsa, super omnēs speciōsa; valē, ō valdē decōra, et prō nōbīs exōrā. Dignāre mē laudāre Tē, Virgō sacrāta. Dā mihī virtūtem contrā hostēs Tuōs. Rēgīna coelī, laetāre, alleluia. Gaudē et laetāre, Virgō Marīa, alleluia.

Salvē, Rēgīna, Māter misericordiae, vīta, dulcēdō, et spēs nostra, salvē. Ad Tē clāmāmus, exsŭlēs fīliī Hevae, ad Tē suspīrāmus gementēs et flentēs in hāc lacrymārum valle. Eia ergō, Advocāta nostra, illōs Tuōs misericordēs ocŭlōs ad nōs converte. Et Iesum, benedictum fructum ventris Tuī, nōbīs post hoc exsilium ostende. Ō clēmēns, ō pia, ō dulcis Virgō Marīa. Ōrā prō nōbīs, sāncta Deī Genĭtrīx, ut dīgnī efficiāmur prōmissiōnĭbus Chrīstī.

Deīpăra Virgō

Deīpăra Virgō, āve, grātiā plēna Marīa, Domĭnus Tēcum! Benedicta Tū in mulierĭbus, et benedictus fructus ventris Tuī, quia Salvātōrem peperistī animārum nostrārum.

Sub Tuum praesidium

Sub Tuum praesidium cōnfugĭmus, sāncta Deī genĕtrīx, nostrās dēprecātiōnēs nē dēspiciās in necessitātĭbus nostrīs, et ā perīcŭlīs cūnctīs lībĕrā nōs semper, glōriōsa et benedicta.

344

345

Sub Tuam misericordiam

Sub Tuam misericordiam cōnfugĭmus, Deīpăra Virgō, nostrās dēprecātiōnēs nē dēspiciās in dolōrĭbus nostrīs, sed ā perīcŭlīs lībĕrā nōs, ūna pūrissĭma et benedicta.

Cantĭcum Deīpărae

Magnifĭcat anĭma Mea Domĭnum, et exultāvit spirĭtus Meus in Deō salūtārī Meō.

Quia respēxit humilitātem Ancillae Suae: Ecce enim ex hōc1 beātam Mē dīcent omnēs generātiōnēs.

Quia fēcit Mihī magna, Quī potēns est et sānctum nōmen Eius. Et misericordia Eius in prōgeniēs et prōgeniēs timentĭbus Eum. Fēcit potentiam in brāchiō Suō, dispersit superbōs mente cor-

dis suī.

Dēposuit potentēs dē sede et exaltāvit humĭlēs. Esurientēs implēvit bonīs et dīvĭtēs dīmīsit inānēs Suscēpit Isrāhēl puerum Suum memorārī misericordiae.

Sīcut locūtus est ad patrēs nostrōs, Abrăham, et sēmĭnī eius in saecŭla (Lc. 1, 46-55).

Post partum, Virgō, inviolāta permānsistī. Deī Genĭtrīx, intercēde prō nōbīs.

Sānctus Aurēlius Augustīnus (354-430)

Cōnfessiōnēs. Lib. IX.

Cap. 1. Ō Domĭne, egō servus Tuus, egō servus Tuus, et fīlius ancillae Tuae; disrūpistī vincŭla mea, Tibī sacrificābō sacrificium laudis (Ps 115, 7-8). Gaudet Tē cor meum, et lingua mea, et omnia ossa mea dicant: Domĭne, quis simĭlis Tibī? Dicant, et responde mihī, et dīc anĭmae meae: Salūs tua Egō sum (Ps 34, 10, 3). Quis egō et quālis egō? Quid nōn malī aut facta mea, aut sī nōn facta, dicta mea, aut sī nōn dicta, voluntās mea fuit? Tū autem, Domĭne, bonus et miserĭcors, et dextĕra Tua respiciēns prōfunditātem mortis meae, et ā fundō cordis meī exhauriēns abyssum corruptiōnis. Et hoc erat tōtum: nolle quod volēbam, et velle quod volēbās. Sed ubī erat tam annōsō tempŏre,

1 Scil. ex hōc tempŏre.

et dē quō īmō altōque sēcrētō ēvocātum est in mōmentō lībĕrum arbitrium meum, quō subdĕrem cervīcem lēnī iugō Tuō, et umĕrōs levī sarcĭnae Tuae (Mt 11, 29), Chrīste Iesū, adiūtor meus, et redemptor meus? Quam suāve mihī subĭtō factum est, carēre suāvitātĭbus nūgārum, et quās āmittĕre metus fuĕrat, iam dīmittĕre gaudium erat! Ēiciēbas enim eās ā mē, vēra Tū et summa suāvĭtās, ēiciēbās, et intrābās prō eīs, omnī voluptāte dulcior, sed nōn carnī et sanguĭnī; omnī lūce clārior, sed omnī sēcrētō interior; omnī honōre sublīmior, sed nōn sublīmĭbus in sē. Iam līber erat anĭmus meus ā cūrīs mordācĭbus ambiendī, et acquīrendī, et volūtandī, atque scalpendī scabiem libīdĭnum: et garriēbam Tibī, clāritātī meae, et dīvitiīs meīs, et salūtī meae, Domĭnō Deō meō.

Sānctus Leō Magnus, Pāpa Rōmānus (395-461)

Sermō ūnus et vīcēsĭmus.

In Nātivitāte Domĭnī nostrī Iesū Chrīstī, prīmus.

Cap. 1.

Salvātor noster, dīlēctissĭmī, hodiē nātus est, gaudeāmus. Neque enim locum fās est ibī esse trīstitiae, ubī nātālis est vītae; quae cōnsūmptō mortālitātis timōre, nōbīs ingĕrit dē prōmissā aeternitāte laetitiam. Nēmō ab huius alacritātis participātiōne sēcernĭtur, ūna cūnctīs laetitiae commūnis est ratiō, quia Domĭnus noster, peccātī mortisque dēstrūctor, sīcut nūllum ā reātū līberum repĕrit, ita līberandīs omnĭbus venit. Exsultet sānctus, quia propinquat ad palmam. Gaudeat peccātor, quia invītātur ad veniam. Animētur gentīlis, quia vocātur ad vītam. Deī namque Fīlius secundum plēnitūdĭnem tempŏris, quam dīvīnī cōnsiliī īnscrūtābĭlis altitūdō disposuit, reconciliandam auctōrī suō nātūram genĕris assūmpsit humānī, ut inventor mortis diabŏlus, per ipsam quam vīcĕrat vincerētur. In quō cōnflīctū prō nōbīs inĭtō, magnō et mīrābĭlī aequitātis iūre certātum est: dum omnipŏtēns Domĭnus cum saevissĭmō hoste, nōn in suā maiestāte, sed in nostrā congredĭtur humilitāte, obiiciēns eī eandem fōrmam eandemque nātūram, mortālitātis quidem nostrae particĭpem, sed peccātī tōtīus expertem. Aliēnum quippe ab hāc nātīvitāte est, quod dē omnĭbus legĭtur: Nēmō mundus ā sorde, nec īnfāns, cuius est ūnīus diēī vīta super terram. Nihil ergō in istam

346

347

singulārem nātīvitātem dē carnis concupīscentiā trānsīvit, nihil dē peccātī lege mānāvit. Virgō rēgia Davidĭcae stirpis ēligĭtur, quae sacrō gravidanda fētū dīvīnam humānamque prōlem prius concipĕret mente quam corpŏre. Et nē supernī ignāra cōnsiliī ad inūsitātōs pavēret effectūs, quod in Eā operandum erat ā Spirĭtū Sānctō, colloquiō discit angelĭcō. Nec damnum crēdit pudōris, Deī Genĭtrīx mox futūra. Cūr enim dē conceptiōnis novitāte dēspēret, Cuī efficientia dē Altissĭmī virtūte prōmittĭtur? Cōnfirmātur crēdentis fidēs etiam praeeuntis attestātiōne mīrācŭlī, donātūrque Elizăbeth inopīnāta fēcundĭtās, ut Quī conceptum dedĕrat sterĭlī, datūrus nōn dubitārētur et Virgĭnī.

Cap. 2

Verbum igĭtur Deī, Deus, Fīlius Deī, Quī in prīncipiō erat apud Deum, per Quem facta sunt omnia, et sine Quō factum est nihil, propter līberandum ab aeternā morte homĭnem, factus est homō: ita Sē ad susceptiōnem humilitātis nostrae sine dīminūtiōne Suae maiestātis inclīnāns, ut manēns quod erat, assūmēnsque quod nōn erat, vēram servī fōrmam eī fōrmae in quā Deō Patrī est aequālis ūnīret, et tantō foedĕre utramque cōnserĕret, ut nec īnferiōrem cōnsūmĕret glōrificātiō, nec superiōrem minuĕret assūmptiō. Salvā igĭtur proprietāte utrīusque substantiae, et in ūnam coeunte persōnam, suscipĭtur ā maiestāte humilĭtās, ā virtūte īnfirmĭtās, ab aeternitāte mortālĭtās, et ad dēpendendum nostrae conditiōnis dēbĭtum, nātūra inviolābĭlis nātūrae est ūnīta passibĭlī, Deusque vērus et homō vērus, in ūnitātem Domĭnī temperātur; ut quod nostrīs remediīs congruēbat, ūnus atque idem Deī hominumque mediātor, et morī posset ex ūnō, et resurgĕre posset ex altĕrō. Merĭtō igĭtur virgineae integritātī nihil corruptiōnis intŭlit partus salūtis, quia custōdia fuit pudōris ēditiō vēritātis. Tālis igĭtur, dīlēctissĭmī, nātīvĭtās decuit Deī virtūtem et Deī sapientiam, Chrīstum, quā nōbīs et humānitāte congruĕret, et dīvīnitāte praecellĕret. Nisi enim esset Deus vērus, nōn afferret remedium; nisi esset homō vērus, nōn praebēret exemplum. Ab exsultantĭbus ergō angĕlīs, nascente Domĭnō, Glōria in excelsīs Deō canĭtur, et pāx in terrā bonae voluntātis hominĭbus nūntiātur. Vident enim caelestem Ierusălem ex omnĭbus mundī gentĭbus fabricārī, dē quō inēnārrābĭlī dīvīnae pietātis opĕre quantum laetārī

dēbet humilĭtās homĭnum, cum tantum gaudēbat sublīmĭtās angelōrum?

Cap. 3.

Agāmus ergō, dīlēctissĭmī, grātiās Deō Patrī, per Fīlium Eius, in Spirĭtū Sānctō, Quī propter multam misericordiam Suam, quā dīlēxit nōs, misertus est nostrī; et cum essēmus mortuī peccātīs convīvificāvit nōs in Chrīstō, ut essēmus in Ipsō nova creātūra novumque figmentum. Dēpōnāmus ergō vetĕrem homĭnem cum āctĭbus suīs, et adeptī participātiōnem generātiōnis Chrīstī, carnis renūntiēmus operĭbus. Agnōsce, ō Chrīstiāne, dīgnitātem tuam, et dīvīnae cōnsors factus nātūrae, nōlī in vetĕrem vīlitātem dēgenĕrī conversātiōne redīre. Mementō, Cuius capĭtis et Cuius corpŏris sīs membrum. Reminīscĕre quia ērŭtus dē potestāte tenebrārum trānslātus es in Deī lūmen et rēgnum. Per baptismătis sacrāmentum Spirĭtūs Sānctī factus es templum; nōlī tantum habitātōrem prāvīs dē tē āctĭbus effugāre, et diabŏlī tē itĕrum subicĕre servitūtī, quia pretium tuum sanguis est Chrīstī, quia in vēritāte tē iūdicābit, Quī in misericordiā tē redēmit, Quī cum Patre et Spirĭtū Sānctō rēgnat in sēcŭla sēculōrum. Amen.

Thomas ā Kempīs (1380-1471)

Admonitiō spirituālis

Ab exteriōrĭbus pervenītur ad interiōra, ab īnferiōrĭbus ad superiōra, ā corporālĭbus ad spirituālia. Paulātim prōfĭcit homō et hoc per cottidiāna exercitia. Et licet prīmō multa sint gravia, tamen in cōnsuetūdĭnem ducta, fiunt levia et sapĭda. Tria sunt omnī religiōsō necessāria, sine quibus nōn potest diū stāre in bonā vītā. Haec sunt ōrātiō, lēctiō, operātiō. In istīs omnī diē sē exercēre dēbet et semper in alĭquō hōrum occupārī.

Ōrātiō

Ōrātiō illūmĭnat, ōrātiō pūrgat; ōrātiō cōnsōlātur, ōrātiō laetifĭcat, ōrātiō impĕrat favōrem, ōrātiō allĕvat labōrem, ōrātiō nūtrit dēvōtiōnem; ōrātiō praebet fīdūciam, ōrātiō expellit pigritiam; ōrātiō fugat daemŏnem, ōrātiō vincit temptātiōnem. Ōrātiō semper est

348

349

necessāria sīcut et grātia, sine quā vīvĕre spirituālĭter nōn possŭmus. Melius est ōrāre quam legĕre et in tempŏre suō utrumque est agendum.

Lēctiō

Lēctiō dēbet esse quasi ōrātiō. Lēctiō ignōrantiam nostram ērŭdit, dubia solvit, errōrem corrĭgit, bonōs mōrēs īnstruit; facit cognōscĕre vitia, hortātur ad virtūtēs, excĭtat ad fervōrem, incŭtit timōrem, collĭgit mentem, recreat fastīdiōsum anĭmum. Et quia nōn potes continuē ōrāre vel legĕre, dēbēs alĭquid ūtĭle exterius operāre. In quā operātiōne ōrātiō sit prior et sit fīnis omnium.

Operātiō

Operārī manĭbus bonum est corpŏrī, dēservit spirituī, aedificātiō est proxĭmī et reparātiō est sēnsūs nostrī. Et sī interdum pigrī sumus, tamen persevērantiā vincĭmus. Ō quam dēvōtī fuērunt sānctī, quī sine intermissiōne ōrant; quam studiōsī, quī numquam sacrā lēctiōne satiārī potuērunt; quam ferventēs, quī frangī labōrĭbus nōn potuērunt. Quī propter Deum sibī alĭquam violentiam facit, Deum sibī grātiam dat et cito in virum perfectum mūtātur. Cōnsuetūdō mala per bonam cōnsuetūdĭnem vincĭtur, et bona cōnsuetūdō tandem in nātūram vertĭtur, ut quid prīmō fuit difficĭle, posteā leve ac facĭle sit.

Fragmenta Missae

Domĭnus vōbīscum.

Et cum spirĭtū tuō.

Sūrsum corda.

Habēmus ad Domĭnum.

Grātiās agāmus Domĭnō Deō nostrō.

Dignum et iustum est.

Vērē dignum est Tibī grātiās agĕre, vērē iūstum est Tē glōrificāre, Pater Sāncte, quia ūnus es Deus vīvus et vērus, Quī es ante saecŭla et permănēs in aeternum, inaccessibĭlem lūcem inhabĭtāns; sed et Quī ūnus bonus atque fōns vītae cūncta fēcistī, ut creātūrās Tuās benedictiōnĭbus adimplērēs multāsque laetificārēs Tuī lūmĭnis clāritāte.

Et ideō cōram Tē innumĕrae astant turbae angelōrum, quī diē ac nocte serviunt Tibī et, vultūs Tuī glōriam contemplantēs, Tē incessanter glōrifĭcant. Cum quibus et nōs et, per nostram vōcem, omnis quae sub caelo est creātūra nōmen Tuum in exsultātiōne cōnfitēmur, canentēs:

Sānctus, sānctus, sānctus Domĭnus Deus Sabaōth. Plēnī sunt caelī et terra glōriā Tuā. Hosanna in excelsīs. Benedictus, Quī venit in nōmĭne Domĭnī. Hosanna in excelsīs.

Confitēmur Tibī, Pater Sāncte, quia magnus es et omnia opĕra Tua in sapientiā et cāritāte fēcistī. Homĭnem ad Tuam imāgĭnem condidistī, eīque commīsistī mundī cūram ūniversī, ut, Tibī sōlī Creātōrī serviēns, creātūrīs omnĭbus imperāret.

Et cum amīcitiam Tuam, nōn oboediēns, amīsisset, nōn eum dērelīquistī in mortis imperiō. Omnĭbus enim misericordĭter subvēnistī, ut Tē quaerentēs invenīrent. Sed et foedĕra plūriēs hominĭbus obtulistī eōsque per prophētās ērudistī in exspectātiōne salūtis. Et sīc, Pater Sāncte, mundum dīlēxistī, ut, complētā plēnitūdĭne tempŏrum, Ūnigenĭtum Tuum nōbīs mittĕrēs Salvātōrem. Quī, incarnātus dē Spirĭtū Sānctō et nātus ex Marīā Virgĭne, in nostrā condiciōnis fōrmā est conversātus per omnia absque peccātō; salūtem evangelizāvit pauperĭbus, redemptiōnem captīvīs, maestīs corde laetitiam.

Ut Tuam vērō dispēnsātiōnem implēret, in mortem trādĭdit Sēmet Ipsum ac, resurgēns ā mortuīs, mortem dēstrūxit vītamque renovāvit.

Et, ut nōn amplius nōbīsmet ipsīs vīverēmus, sed Eī Quī prō nōbīs mortuus est atque surrēxit, ā Tē, Pater, mīsit Spirĭtum Sānctum prīmitiās crēdentĭbus, Quī, opus Suum in mundō perficiēns, omnem sānctificātiōnem complēret.

Stābat Māter

Stābat Māter dolōrōsa iuxtā crucem lacrimōsa, dum pendēbat Fīlius.

Cuius anĭmam gementem, contrīstātam et dolentem pertrānsīvit gladius.

Ō quam trīstis et afflīcta fuit Illa benedicta Māter Ūnigenĭtī.

Quae maerēbat et dolēbat pia Māter, dum vidēbat Nātī poenās inclĭtī.

350

351

Quis est homō, quī nōn flēret, Mātrem Chrīstī sī vidēret

in tantō suppliciō?

Quis nōn posset contrīstārī, Mātrem Chrīstī contemplārī dolentem cum Fīliō?

Prō peccātīs suae gentis vīdit Iesum in tormentīs et flagellīs subdĭtum.

Vīdit Suum dulcem Nātum moriendō dēsōlātum, dum ēmīsit spirĭtum.

Eia, Māter, fōns amōris, mē sentīre vim dolōris fac, ut Tēcum lūgeam.

Fac, ut ārdeat cor meum in amandō Chrīstum Deum, ut sibī complaceam.

Sāncta Māter, istud agās, Crucifīxī fige plāgās cordī meō valĭdē.

Tuī Nātī vulnerātī

tam dīgnātī prō mē patī, poenās mēcum dīvĭde.

Fac mē Tēcum piē flēre, Crucifīxō condolēre, dōnec ego vīxĕrō.

Iuxtā crucem Tēcum stāre et mē Tibī sociāre

in plānctū dēsīdĕrō. Virgō virgĭnum praeclāra, mihī iam nōn sīs amāra, fac mē Tēcum plangĕre.

Fac, ut portem Chrīstī mortem, passiōnis fac cōnsortem

et plāgās recolĕre. Fac mē plāgās vulnerārī, fac mē cruce inēbriārī et cruōre Fīliī.

Flammīs nē ūrar succēnsus, per Tē, Virgō, sim dēfēnsus in diē iūdiciī.

Chrīste, cum sit hinc exīre, dā per Mātrem mē venīre ad palmam victōriae.

Quandō corpus moriētur, fac, ut anĭmae donētur paradīsī glōria. Amen. Alleluia.

GRĀTIA DOMĬNĪ NOSTRĪ IESŪ CHRĪSTĪ ET CĀRĬTĀS DPATRIS ET COMMŪNICĀTIŌ SPIRĬTŪS SANCTĪ SIT

CUM OMNĬBUS NŌBĪS

AMEN

СПИСОК СОКРАЩЕНИЙ

Русские

англ.

английский

ок.

около

безл.

безличная форма

особ.

особенно

Быт.

Книга Бытия

Откр.

Откровение ап. Иоанна Богослова

в.

век

перен.

переносное значение

вм.

вместо

п-ов(а)

полуостров(а)

вопр.

вопросительный

поздн.

поздняя форма слова; позднее

г.

год

 

значение

гл.

глагол

пр.

прочий, прочее

грам.

грамматический термин

предик.

предикативно

греч.

греческий

преим.

преимущественно

досл.

дословно

прил.

имя прилагательное

др.

другой

прим.

примечание

евр.

еврейский

Пс.

Псалтирь

ед.ч.

единственное число

Рим.

послание ап. Павла к Рим-

зап.

западный

 

лянам

Ин.

Евангелие от Иоанна

род.

родился

1 Ин.

Первое послание Иоанна

рус.

русский

Иов

Книга Иова

Руф.

Книга Руфи

класс.

классическая форма

Р.Х.

Рождество Христово

кон.

конец

С.

страница

1 Кор.

Первое послание ап. Пав-

сер.

середина

 

ла к Коринфянам

см.

смотри

2 Кор.

Второе послание ап. Пав-

соб.

собственно

 

ла к Коринфянам

совр.

современный

л.

лицо

сокр.

сокращение, сокращённо

лат.

латинский

спр.

спряжение

Лк.

Евангелие от Луки

ср.

сравни

мест.

местоимение

ср.в.

средневековая латынь

Мк.

Евангелие от Марка

супплет.

супплетивная форма

мн.ч.

множественное число

т.д.

так далее

Мф.

Евангелие от Матфея

т.е.

то есть

напр.

например

тж.

также

Неем.

Книга Неемии

тк.

только

нем.

немецкий

т.к.

так как

неправ.

неправильно (о форме

т.н.

так называемый

 

или значении)

т.п.

тому подобное

нын.

нынешний

фр.

французский

н.э.

наша эра

числ.

имя числительное

обыкн.

обыкновенно

этрусск.

этрусский

о-в(а)

остров(а)

 

 

352

353

Латинские

abl.

ablātīvus

acc.

accūsātīvus

āct.

āctīvum

adi.

adiectīvum

adv.

adverbium

Augustīn. Aurēlius Augustīnus

Caes.

Caius Iulius Caesar

B.G.

Dē bellō Gallĭcō

cap.

caput

cf.

cōnfer

Cic.

M. Tullius Cicĕrō

Att.

Epistŭlae ad Attĭcum

Brut.

Brutus

Cat.

In L. Catilīnam

Fam.

Epistŭlae ad familiārēs

Fīn.

Dē fīnĭbus

Lael.

Laelius

Mil.

Prō T. Anniō Milōne

N.D.

Dē nātūrā deōrum

Off.

Dē Officiīs

Ōr.

Ōrātor ad M. Brutum

Phil.

Philippĭcae

Quīnct.

Prō P. Quīnctiō

Sen.

Dē senectūte

Tusc.

Tusculānae disputātiōnēs

Verr.

In C. Verrem

compar.

comparātīvus

con.

coniūnctīvus

coni.

coniūnctiō

Cypr.

Thascius Caecilius Cypriānus

Dē mort. Dē mortālitāte

Ep.

Epistŭlae

Īnsc.

Īnscrīptiōnēs

dat.

datīvus

dēpōn.

dēpōnēns

eg.

exemplī grātiā

etc.

et caetĕra

f

fēminīnum

fut.

futūrum

gen.

genitīvus

Hor.

Q. Horatius Flaccus

Ep.

Epistŭlae

ibīd.

ibīdem

i.e.

id est

imper.

imperātīvum

impers.

impersōnāle

impf.

imperfectum

indēcl.

indēclīnābĭle

indēfīn.

indēfīnītus

īnf.

īnfīnītīvus

interr.

interrogātīvus

Ioh.

Iohannēs

Lact.

Caecilius Firmiānus Lactantius

Īnst.

Īnstitūtiōnēs

Lc.

Lucas

lib.

liber

Liv.

Titus Livius

Lucr.

T. Lucrētius Cārus

m

masculīnum

Mc.

Mārcus

Mat.

Matthaeus

nneutrum

N.B.

nōtā bene

Nep.

Cornelius Nepōs

nōm.

nōminātīvus

Ov.

P. Ovidius Nasō

Hēr.

Hērōĭdēs

part.

participium

pass.

passīvum

pf.

perfectum

pl.

plūrālis

Plaut.

T. Maccius Plautus

Merc.

Mercātor

Plin.

C. Plinius Caecilius Secundus

 

(minor)

Ep.

Epistŭlae

pl.t.

plūrālia tantum

ppf.

plūsquamperfectum

praep.

praepositiō

praes.

praesēns

Ps.

Psaltērium

Sall.

C. Sallustius Crispus

Cat.

Coniūrātiō Catilīnae

sc.

scīlĭcet

Sen.

M. Annaeus Senĕca (philo-

 

sŏphus)

Ben.

Dē beneficiīs

St.

Sānctus

Suet.

C. Suetōnius Tranquillus

sg.

singulāris

Tac.

C. Cornelius Tacĭtus

Ann.

Annālēs

Ter.

P. Terentius Āfer

V.

Vergilius

Ad.

Adelphoe

Aen.

Aenēis

Eun.

Eunŭchus

v.

verbum

Tert.

Q. Septimius Flōrēns Tertul-

vōc.

vōcātīvus

 

liānus

 

 

Apol.

Apologia

 

 

Dē pat.

Dē patientiā

 

 

354

355

ЛАТИНСКОРУССКИЙ СЛОВАРЬ

356

357

A

ā, ab (+ abl.) от, из, с

Abel, ĕlis m Авель

abeō, iī (īvī), ĭtum, īre уходить,

удаляться

Abimĕlech indēcl. Авимелех Abrăham indēcl. Авраам abscondō, condī, condĭtum 3 пря-

тать, скрывать absque (+ abl.) кроме, за исключением, без absurdus, a, um нелепый

abundāns, antis изобилующий abundō 1 изобиловать abyssus, ī f бездна

ac и

accēdō, accessī, accessum 3 подхо-

дить; обращаться; появляться accendō, cendī, cēnsum 3 зажигать acceptō 1 принимать, получать accĭdit 3 v. impers. бывает

accĭdō, accĭdī, –, 3 случаться accĭpiō, cēpī, ceptum 3 получать,

принимать

accūrātus, a, um тщательный

ācer, cris, cre острый, сильный

Achillēs, is m Ахилл

acquīrō, quīsīvī (quīsiī), quīsītum 3 приобретать, зарабатывать, стяжать

āctus, ūs m действие, образ действия aculeus, ī m жало

acuō, uī, cūtum 3 заострять ad (+ acc.) к, у; при

adhibeō, buī, bĭtum 2 применять adhūc adv. до сих пор

adimpleō, plēvī, plētum 2 напол-

нять, переполнять adipīscor, adeptus sum 3 дости-

гать; обретать, получать

adĭtus, ūs m вход adiūtor, ōris m помощник

adiūtōrium, ī n помощь, поддержка adiŭvō, adiūvī, adiūtum 1 (+acc.)

помогать

admīror 1 (+ acc.) удивляться; восхищаться

admonitiō, ōnis f увещевание, на-

ставление adnūntiō 1 возвещать adōrō 1 поклоняться

adpropinquō 1 (+ dat.) прибли-

жаться

adscrībō, scrīpsī, scrīptum 3 при-

числять

adsum, affuī, –, adesse наступать

(о времени); присутствовать; приходить

adulēscēns, entis m юноша adulēscentia, ae f юность adveniō, vēnī, ventum 4 приходить adventus, ūs m прибытие adversārius, ī m противник adversus praep. против

adversus, a, um противный advocāta, ae f заступница, ходатай advŏlō 1 подлетать

aedēs, is f жилище aedificātiō, ōnis f здание aedifĭcō 1 строить

Aegyptius, ī m египтянин aenigma, ătis n загадка aenigmatĭcus, a, um загадочный aequālis, e равный

aequĭtās, ātis f равенство перед законом; справедливость

Aesōpus, ī m Эзоп aetās, ātis f возраст

aeternĭtās, ātis f вечность, бес-

смертие

aeternus, a, um вечный

affĕrō, attŭlī, allātum, afferre при-

носить

afflīctus, a, um расстроенный; опечаленный

afflīgō, flīxī, flīctum 3 поражать;

огорчать ager, agrī m поле

agnōscō, nōvī, nĭtum 3 узнавать;

познавать

āgnus, ī m ягнёнок ; агнец

agō, ēgī, āctum 3 обращаться; вести, действовать; поступать; говорить

a. grātiās благодарить agricŏla, ae m земледелец agricultūra, ae f земледелие aiō, aiĕre v. dēf. говорить ait говорит он

alăcer, cris, cre бодрый

alacrĭtās, ātis f радость, ликование albus, a, um белый

Alexander, drī m Александр Alexandrēa, ae f Александрия aliēnus, a, um чужой aliquandō однажды, когда-то

alĭquī, alĭqua, alĭquod какой-либо alĭquis, alĭqua, alĭquid кто-либо,

что-либо

alius, a, ud; gen. sg. alterīus другой alleluia (евр.) аллилуйя; хвалите

Господа allĕvō 1 облегчать

allĭgō 1 привязывать

allŏquor, locūtus sum 3 обращать-

ся с речью

alō, uī, alĭtum 3 питать

altāre, is n алтарь (букв. высокий жертвенник – āra)

altĕr, ĕra, ĕrum другой из двух

altitūdō, ĭnis f высота altus, a, um высокий

amārus, a, um горький; суровый ambiō, īvī, ītum, īre обходить с просьбами, хлопотать

ambō, ambae, ambō оба ambrosius, a, um бессмертный;

благоуханный ambŭlō 1 ходить, гулять

amen (евр.) аминь, истинно amīcitia, ae f дружба amīcus, ī m друг

āmittō, mīsī, missum 3 оставлять,

бросать amō 1 любить

amor, ōris m любовь

amplus, a, um широкий, огромный, большой

an ли, или

anathĕma, ătis n проклятие ancilla, ae f раба, служанка angelĭcus, a, um ангельский angĕlus, ī m ангел

angustia, ae f нужда, бедствие anĭma, ae f душа

anĭmō 1 оживлять, одушевлять anĭmus, ī m дух; желание annōsus, a, um многолетний, ста-

рый annus, ī m год

ante (+ acc.) прежде, до, раньше antīquus, a, um древний

aperiō, aperuī, apertum 4 откры-

вать; отверзать apostolĭcus, a, um апостольский apostŏlus, ī m апостол

appāreō, uī, ĭtum 2 показываться;

являться appellō 1 называть apud (+ acc.) у, возле

358

359

aqua, ae f вода aquĭla, ae f орёл

āra, ae f жертвенник

arbitrium, ī n свободное суждение arbĭtror 1 полагать

arbor, ŏris f дерево arceō, uī, – 2 отражать

ārdeō, ārsī, ārsūrus 2 гореть, пылать ārēscō, āruī, –, 3 высыхать argentum, ī n серебро argūmentum, ī n доказательство arguō, uī, – 3 изобличать

arma, ōrum n pl. оружие Arrūns, ntis m Аррунт (этрусск.

младший сын) ars, artis f искусство arvum, ī n поле, нива

ascendō, ascendī, ascēnsum 3 вос-

ходить

Asia, ae f Азия asĭnus, ī m осёл aspargō 3 = aspergō

aspĕr, aspĕra, aspĕrum трудный;

злобный, едкий, язвительный aspergō, aspersī, aspersum 3 брыз-

гать; опрыскивать aspiciō, spēxī, spectum 3 заме-

чать; взглянуть, обратить внимание

aspis, ĭdis (acc. ĭdem/ĭda ; acc. pl.

ĭdās) f ехидна, аспид (ядовитая змея)

assĕquor, assecūtus sum 3 дости-

гать

assūmō, sūmpsī, sūmptum 3 брать ;

подхватывать, принимать assūmptiō, ōnis f принятие; при-

соединение

astō, astĭtī, (astātum/astĭtum) 1 (+ dat.) стоять возле, подле

astrum, ī n звезда at coni. а, но

Athēniēnsis, is m афинянин atque и

ātrium, ī n передняя, гостиная attămen однако

attentē внимательно attestātiō, ōnis f свидетельство,

подтверждение

auctor, ōris m автор, творец audacia, ae f смелость

audeō, ausus sum 2 дерзать; осме-

ливаться

audiō 4 слушать, слышать audītor, ōris m ученик

audītus, ūs m слух, чувство слуха aufĕrō, abstŭlī, ablātum, auferre

уносить, похищать

Augustīnus, ī m Августин aura, ae f дуновение, ветер

Aurēlius, a, um Аврелий auris, is f ухо

aurum, ī n золото aut или

autem а, же, но, однако autumnus, ī m осень auxilium, ī n помощь avārus, a, um жадный avēna, ae f овёс

aveō, –, – 2 здравствовать

āvertō, vertī, versum 3 отворачи-

вать (ся)

avĭdus, a, um жадный avis, is f птица

avus, ī m дед

āёr, āĕris m воздух

B

bacŭlum (-us), ī n, m палка, посох baptisma, mătis n крещение

basiliscus, ī m василиск (вид ящерицы)

beātitūdō, ĭnis f счастье, блаженство beātus, a, um блаженный bellicōsus, a, um воинственный bellum, ī n война

belua, ae f зверь bene adv. хорошо

benedīcō, dīxī, dictum 3 (+ dat.)

благословлять

benedictiō, ōnis f благословение benedictus, a, um благословенный benefaciō, fēcī, factum 3 благотво-

рить

beneficium, iī n благодеяние benevolentia, ae f благоволение,

милость

benignē ласково, любезно; b. facĕre (+ dat.) делать кому-л. добро

bestia, ae f животное, зверь Bethsabee f indēclīn. (евр.) Вирсавия bibō, bibī, (pōtum) 3 пить

bīnī, ae, a по двое bis дважды

blasphēmia, ae f богохульство bona, ōrum n pl. имущество bonum, ī n добро

bonus, a, um добрый, хороший; благой

bōs, bovis m, f (dat./abl. pl. būbus/bōbus) бык

brachium, ī n часть руки от локтя до кисти; рука

brevis, e краткий, короткий

Brūtus, ī m Брут

bybliopōla, ae m книгопродавец

C

cadō, cecĭdī, cāsum 3 падать caecus, a, um слепой

caedēs, is f убийство, резня caelestis, e небесный caelum, ī n небо

caerimōniae, ārum f pl. священ-

нодействие, религиозный обряд

Caīnus, ī m Каин Caipha, ae m Каиафа

calamitōsus, a, um несчастный calcō 1 попирать

calĭdus, a, um тёплый, горячий calĭga, ae f сапог

calix, calĭcis m чаша calumnior 1 клеветать Campania, ae f Кампания

candeō, uī, — 2 быть белым, раскалённым

candidātus, a, um одетый в белое платье

canis, is m собака

Cannēnsis, e каннский, при Каннах canō, сecĭnī, cantum (cantātum) 3

петь; воспевать, славить cantĭcum, ī n песнь

cantō 1 петь cantus, ūs m пение capillus, ī m волос

capiō, cēpī, captum 3 брать, полу-

чать

captīvus, ī m пленник captō 1 ловить

Capua, ae f Капуя

caput, capĭtis n голова; глава; источник, устье

carcer, ĕris n темница

careō, uī, –, 2 (+ abl.) не иметь,

быть лишённым чего-либо cārĭtās, ātis f любовь, уважение;

привязанность carō, carnis f плоть cārus, a, um дорогой

360

361

castīgō 1 карать

castra, ōrum n pl. (военный) лагерь cāsus, ūs m случай

cathĕdra, ae f кресло сatholĭcus, a, um (греч.; лат.

ūniversālis, e) всеобщий, все-

ленский, всеохватывающий causā (+ gen.) ради чего-л. causa, ae f причина

cautus, a, um осторожный caveō, cāvī, cautum 2 (+ acc.)

остерегаться, опасаться cedrus, ī f кедр

celĕber, bris, bre многолюдный;

знаменитый cēna, ae f обед

cēnseō, cēnsuī, – 2 считать cernō, crēvī, crētum 3 замечать,

видеть

certō 1 сражаться

certus, a, um верный ; определённый

cervīx, īcis f шея, преим. затылок cētĕrus, a, um прочий, остальной charta, ae f карта

Cherŭbīm m pl. indēclīn. (евр.) херу-

вимы

chorus, ī m хор, сонм Chrīstiānus, ī m христианин Chrīstus, ī m Христос cibus, ī m пища

Cicĕrō, ōnis m Цицерон

cingō, cīnxī, cīnctum 3 опоясывать circuĭtus, ūs m хождение вокруг,

обход; круг

circumdō, dĕdī, dătum, dăre 1

окружать кого-л. circumdūcō, dūxī, ductum 3 окру-

жать; водить вокруг citō adv. скоро, быстро

cīvis, is m, f гражданин cīvitās, ātis f город, государство

clādēs, is f несчастье; поражение clāmō 1 кричать, взывать; воскли-

цать

clāmor, ōris m крик, вопль clārifĭcō 1 прославлять clārĭtās, ātis f блеск, слава

clārus, a, um ясный; знаменитый, славный, известный

claudō, clausī, clausum 3 замы-

кать

claudus, a, um хромой clavis, is f ключ clāvus, ī m гвоздь

clēmēns, entis ласковый, кроткий, снисходительный

clēmentia, ae f кротость coelum, ī n = caelum

coёō, iī, itum, īre сходиться, собираться

cōgĭtō 1 мыслить cognitiō, ōnis f познание

cognōscō, cognōvī, cognĭtum 3 по-

знавать

collēgium, ī n общество, собрание collĭgō, lēgī, lēctum 3 принимать;

собирать

collŏcō 1 помещать, ставить colloquium, ī n беседа, разговор collŏquor, collocūtus sum 3 беседо-

вать, говорить collum, ī n шея

colō, coluī, cultum 3 обрабаты-

вать, ухаживать; почитать colōnus, ī m земледелец

color, ōris m цвет

coma, ae f волосы, причёска comĕdō, comēdī, comēsum 3 есть,

съедать

comitia, ōrum n pl. народное собрание commendō 1 передавать; рекомен-

довать

committō, mīsī, missum 3 допус-

кать; поручать, вверять; совершать

commŏdum, ī n удобство; преимущество

commŏror 1 пребывать, жить, находиться

commoveō, mōvī, mōtum 2 побуж-

дать, волновать commūnicātiō, ōnis f причастие,

соучастие commūnis, e общий compār, ăris равный compărō 1 подготовить

complaceō, cuī (cĭtus sum), – 3 (+ dat.) также нравиться

compleō, ēvī, ētum 2 наполнять;

преисполнять comprehendō, hendī, hēnsum 3

схватывать

conceptiō, ōnis f зачатие, приня-

тие семени

conceptus, ūs m зачатие, оплодотворение

concipiō, cēpī, ceptum 3 зачинать concordia, ae f согласие

conculcō 1 попирать, раздавливать concupīscentia, ae f вожделение concupīscō, pīvī (piī), pītum 3

страстно желать, жаждать condiciō, ōnis f состояние, положе-

ние; условие

condiō 4 бальзамировать condō, dĭdī, dĭtum 3 основывать,

созидать

condoleō, uī, – 2 соболезновать, сострадать

cōnfĕrō, contŭlī, collātum, conferre сносить в одно место; содействовать, способствовать; отправлять

сōnfessiō, ōnis f признание; (pl.)

исповедь

cōnficiō, fēcī, fectum 3 делать,

совершать; изнурять cōnfīdō, fīsus sum 3 твёрдо наде-

яться, полагаться cōnfirmō 1 крепить, укреплять;

ободрять

сōnfiteor, fessus sum 2 призна-

вать; славить; исповедовать(ся)

cōnflīctus, ūs m борьба, бой cōnfugiō, fūgī, – 3 искать убежи-

ща; прибегать

cōnfundō, fūdī, fūsum 3 сбивать с толку, смущать; смешивать

conglōrifĭcō, –, – 1 вместе прослав-

лять

congredior, gressus sum 3 схо-

диться

congrĕgō 1 собирать вместе congruō, uī, – 3 (+ dat.) подобать,

подходить, приличествовать conprehendō (comprehendō/com-

prēndō), prehendī, prehēnsum 3 обхватывать, обнимать; понимать

conquīrō, quīsīvī, quīsītum 3 ис-

следовать; собирать cōnscientia, ae f совесть cōnsĕquor, secūtus sum 3 дости-

гать, добиваться; обрести cōnsĕrō, seruī, sertum 3 соеди-

нять, сплетать

cōnsidĕrō 1 осматривать, разглядывать

362

363

Соседние файлы в папке Латинский