1 - билет

1) Назарбаев елімізде болған тарих толқындарын осы кітапта баяндаған. Бұл кітап 8 бөлімнен тұрады. 8ші бөлім 12 кезеңнен тұрады.

1. ұлттық келбетті ұлықтайық

2. қазақ даласы ұлы түркі елінің қара шаңырығы

3. \мәдениет келешегі

4. алаш мұрасы және осы заман

5. ұлттық бірегейлік туралы

6. тоталитарлық тәртіп пен ұлттық ұғымдар

7. орталық Азияның тәуелсіз мемлекеттері және тарих тағлымдары

8. тарихтың шеңберлері және ұлттық зерде

• арилер туралы

• бұдан шамамен 4-5мың жыл бұрынғы тарих

• 3-4 мың жыл бұрынғы заман

• 1,5 мың жыл бұрынғы ғұн нәсілдері түркілер ашина руы туралы

• Бұдан 1300-1100 жылдар бұрынғы түркі халықтар туралы

• Бұдан 1100-900 жылдар бұрын Қаз аумағына арб‒ислам рухының тегеурінді толқыны жайлы

• 11 ғ түркістаннан тараған аса қуатты рухани сәулет өнері туралы

• 12-14ғ Шыңғыс әулетімен соғыс

• 15-17ғ Қаз хандығының құрылғаны туралы

• 17-19ғ Қазақ халқының жауынгерлік рухы туралы

• 20ғ Ресей патшалығы құлағаны туралы

• 1980 ж ортасынан басталған кезеңнен қазіргі кезеңге дейінгі

2) Жүздердің қүрылған уақыты мен механизмі белгісіз. Жүз –тарихи шаруашылық және геогр аймақ, белгілі рулық топтың терр. Қазақ халқы үш жүзге бөлінеді :Ұлы жүэ. Терр:жетісу мен оңт. Қаз.Рулары:Уйсін,Дулат,Албан,Суан,жалайыр,шапрашты,қаңлы,сіргелі,ысты,ошақты тб. Орта жүз. Терр: орталық және солт шығыс қазақстан№ Рулары:қыпшақ,арғын,найман,керей,қоңрат,уақ,Кіші жүз. Терр:Бат. Қаз. Рулары:алшын,адай,төртқара,жағалбайлы,табвн,тама,байбақты,қаракесек.

Алаш ертедегі түркі тайпаларының ең алғаш қауым болып біріккен одағы.17-18ғ ортасында барлық үш жүздің құрамына 112 рулық тайпалық бөліністер енген. Халық саны шамамен 2,3 млн адам болған . яси бакыты бірден сезілді Ш.Кудайберді ұлы 1858-1931Абайдың талант шәкірті 20ғдың басында жарыкка шыккан турік кырғыз қазақ хандығының шежіресі.енбегі бар.

3 А. Байтұрсынов1873-1937жж.1909ж шілде айында Семей түрмесінде қамалды,1910 ж наурыз айынан Қазақ атты апталық газет ұйымдастырып, оның редакторы болды.М. Дулатов 1885-1935жж 1905-1907жж революциялық қозғалысқа қатысты,1910ж Баты сыз Жамал романы,1909ж Уфада, 1911ж Орынборда жарық көрген Оян қазақ1913жОрынборда Азамат атты өлеңдер жинағы шықты,1915жтерме деген әдеби публистикалық туындыларының накты

2 билет

1. Қазақстан аумағындағы ежелгі адамдар іздері ерте палеолит (бзд 800-140 мың жыл)кезеңіне жатады. 1958ж археолог Х.Алпыспаев Қаратау жотасынан көптеген тұрақтар тапты. А)Ерте палеолит дәуірі.

Бұл дәуір 600 мың жылдан астам уақытқа созылды.Ерте палеолит дәуірінде тас құралдар жасау тәсілі-жарып түсіру техникасы яғни малтатас мәдениеті деп аталды . Солт. Балқаш өңірінің Семізбұғы мекнінен 1611 тас құрал тапты . Алғашқы еңбек құралдарын чоппер және чопплинг деп атаған.Ерте палеолит ескерткіштері:Оңт.Қаз-бөріқазған, тәңірқазған, қазанғап, шабақты, арыстанды, қарасу. Орт.Қаз-құдайкөл,жаманайбат,семізбұғы.

Шығ.Қаз-қозыбай

Бат.Қаз-шабақтысай,сарытас

Б)Орта палеолит дәуірі.

Бұл дәүірде ежелгі адамдар Оңт. Қаратау жотасынан, Солт. Есіл өз. жоғарғы ағысына дейін батыста Сарысу өз. орта ағысынан, шығыста Ертіс өз. жоғарғы ағысына дейін мекендеді.Орта палеолит ескерткіштері:

Оңт.Қаз-Ш.Уалиханов арындағы тұрақ, тоқалы, қызылрыспек. Орт.Қаз-батпақ, қарабас, агренсор

Бат.Қаз-өніжек, аққыр, шақпақата.

В)Кейінгі палеолит.

(бзб 35-30,12-10 мың ж) Оңт Қаз Ащысай Үсіктас

Орт Қаз Батпақ,Қарабас,АгренсорБатыс Қаз Аққыр Шақпақата,Өніжек.ШығысҚазСвенчатка,Шулбинка.2.Тәуке хан (1680-1718 Жәңгірдің ұлы) Осы мемлекеттік құрылысының негізгі ұстанымдарын анықтайтын Жеті жарғы заңы жасалды.17ғ аяғы мен 18ғ басы.Ақсүйектердің артықшылық жағдайын қорғау көзделді.Құн төлеу адам өлтіргені үшін мүліктік өтем төлеу енгізілді.1.Әкімшілік құқық нормаларымен қылмысты іс құқығы,Отбасы неке құқығы.Мұра алу.

3.Голощекин 1925-1933ж социализмнің бұрмалануы күшее түсті. Кіш қазан төңкерісінің бағыты: өлке өнер кәсібін ұсақ ж\е орташа деңдейде дамыту. Өлкені шикізат базасы ету. Қарсы шыққан Сымағұл Сәдуақасов. Көздеген бағыты: өнеркәсіпті шикізат көзіне жақындату Һазаһстанды ірі өнеркәсіпрет еліне айналдыру.

3 билет1.Б.з.б.2мың жылдықта мал және егіншілік шаруашылығымен қоса металл өңдеу кәсібі дами бастады.Қола дәуірінің кезеңдері бірінші ерте қола дәуірі б.з.б. 18-15ғғ,екінші орта қола дәуірі б.з.б 15-13ғғ,үшіншісі кейінгі қола дәуірі 13-8ғғ.Андронов мәдениетінің аталу себебі:бұл мәдениеттің алғашқы ескерткіші Оңт Сібірдегі Ачинск қаласы маңындағы Андронова селосына байланысты аталған.Мәдениеті табиғат күштеріне табынған,жерленген адам басын оңт батысқа және батысқа қол аяғын бүгіп жатқызған.Ерте қола дәуірінде крематция басым болған,кейінгі қола дәуірінде кесенемен бірге өртеген.Тасқа салынған суретті Таңбалы,Ешкіөлмес,Қаратау аймақтарынан табылған.

2.Қазақ қоғамы екі негізгі әлеуметтік топтан тұрды.Ақсүйектер Шыңғыс ұрпақтарымен қожалар,қарасүйектер қоғамның қалған топтары.Сұлтан хан болып сайлауға құқылы.Билер әскери,сот қызметін т.б атқаратын қарасүйек өкілі.15ғ хандар сайланып отыратын болған.Мемлекет құрылысы 7сатыдан тұрды.ауыл басқарушысы ауыл басы, ата аймақ басқарушысы ақсақал,ру басқарушысы рубасы. Арыс басқарушысы би,ұлыс басқарушысы сұлтан,жүз басқарушысы хан,хандық басқарушысы ұлы хан.

3.1927ж желтоқсанда партияның 15 съезі ауыл шаруашылығын ұжымдастыру бағытынжариялады.Ұжымдастыру 1932 ж көктеменде аяқтау белгіленді.Ұжымдастыру бағытндағы қателіктер даялықсыз кірістік басталды.Әкімшілік күштеу әдістері.мал шаруашылығы күйзеліске ұшырап 1930-32ж аштық жарияланды.1932ж 40,5 мал болса,33жылы 4,5млн мал қалды.сол жылы 1млн750мың қазақ немесе халықтың 40% қырылды.Галащекенге қарсы бесеудің хаты.1932шілдеде ұсынылды.

4 – билет

1) Сақтар тайпалық одақтары: этникалык құрамы, орналасуы, саяси тарихы, шаруашылығы және мәдениеті

Б.з.б. VII-IV ғ мекендеген. Гректер сақтарды /Азиялық скифтер, дайлар/, Геродот /Массагеттер/, парсы ескерткіштерінде /құдыретті еркектер/, иран жазбаларында /жүйірік атты турлар/ д.а. Сақ тайпалары 3 топқа бөлінген.

1) (Тигр хауда) шошақ бөрікті сақ – Тянь-Шань тауын, Жетісу жерін, Сырдария орта ағысын мекендеген.

2) (Парадария) теңіздің арғы жағындығы сақ – қара теңіздің Солт., Арал маңы, Сырдария мен Амудария өзені төменгі ағысын мекендеген.

3) (Хаома варга) хаома сусынын дайындайтын сақ – Мургаб аңғарын мекендеген.

Қоғам адамдары 3 топқа бөлінді, әр топқа бір түс тән болды. 1) жауынгерлер (қызыл) 2) абыздар (ақ) 3) басқа қауым адамдары (сары, көк)

Мал шаруашылығымен айналысты. 1) көшпелі мал ш-ғы (Бат. ж/е орт.Қаз.) 2) жартылай көшпелі (қыстық ж/е жаздық қоныстар қажет еткен, Алтай, Тянь-Шань, Жетісу, Шығ.таралды) 3) отырықшы (Оңт., Сырдария, Келес, Шу өзен аңғарында дамыды) Сақтар жылқы, кой, түйе көп өсірд, ал іріқараны аз. Сырдария аңғарынд егін шар-ғымен айн. Бидай, тары, қара бидай өсірді. Астанасы – Шырық рабат; билеушісі – патша Сақ өнерінде аңдық стиль болды. Ұолар аңдар мен әртүрлі аңыздардағы жануарлар бейнесіндегі құбыжыктарды бейнелейтін.Зергерлік өнер жақсы дамыған.

2) Қазақ қоғамындағы билер институты. Төле, Әйтеке, Қазыбек би ж/е олардың XV-xviiІғ қазақтың өміріндегі рөлі

ХV-XVIIғ қазақ қоғамында сот ісін жүргізумен айналысатын билер болатын. Билер хан кеңесінің мүшелері болып мемлекет-к істерге бесене араласты. ХVI-XIІІғ би-шешендер арасында мемлекет-к ж/е қоғамдық қызмет-ң маңыздылығы жағынан шешендік өнерінің шеберлігі жағынан ерекшеленетін өкілдер болды. Олар қазақ еліне ғана емес, Ресей, Жоңғария, Цинь империясында танымал болған.

а)Төле би Әлібекұлы (1663-1756) Тәуке, Болат, Жолбарыс, Әбілмәмбет, Аблай хандар тұсында басқару ісіне араласқан; қоғам қайраткері, ойшыл, дана, шешен, ұлы жүздің Дулат тайпасынан шыққан. Халық оны /Төле би/атаған қазіргі Жамбыл обл Жайсаң деген жерде туға. Билікке 15 жастан араласқан. 20 жасында сот ісімен айн-н. Әділдігімен ерекшеленген, Тәуке хан тұсында хан кеңесшісі болып /Жеті жарғы/ заңдар жинағын жасауға қатысады. Тәуке ханнан кейін ұлы жүзді басқарды. Ташкентті билеген. Қазақтардың жоңғарға қарсы күресті ұйымдастырушы, Тәшкентте жерленген.

б)Әйтеке би Бәйдібекұлы (1644-1700) мемлекет ж/е қоғам қайраткері. Кіші жүздегі Әлімұлы тайпасының Төртқара руынан шыққан. Атақты Жалаңтөс батыр Әйтеке бидің үлкен атасы болып келеді. Әйтеке әкесі ақша ханның (Қоқан ханы) ж/е Жалаңтөс батырдың тәрбиесінде болып, ел бақаруды үйренді. Әбілқайырға дейін ол кіші жүздің барлық руларын басқарған. Туке хан кеңесіне еніп /Жеті жарғы/ жасауға, мемл-к істердіжүздер арасындағы ірі дауларды шешуге қатысқан.

в)Қызыбек би Келдібекұлы (1665-1765) мемл-к ж/е қоғам қайраткері,қазіргі Қарағанды обл туған. Ол Тәуке, Болат, Сәмеке, Әбілмәмбет, Аблай хан-ң кеңесшісі болған. Мемл-т басқаруға қатысқан. Аблай тұсында дипломатиялық өкілдін атқарып жоңғарларға қарсы күрес ұйымдас-н XVIIғ 40-ж Алай сұлтанды жоңғар тұтқынынан бастауға катыс-н басты қайраткер Қазыбек би 100 жастан астам жасаған Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерлен-н.