1) Қарлұқ мемлекеті (756-940)

Vғ жазылған деректерде қарлұқтарды - /бұлақтар/ д.а. Мекені: Алтай, Балқаш көлінің Шығ.жағында 7ғ ортасы – Бұлақ, Шігіл, Ташлық тайпа-ы бірігіп, қарлұқ бірлестігін құрды. Бірлестік-ң билеушісі – елтебер; 756ж қарлұқ қағ-ы құрылды. Астаналары – Суяб, Тараз Территориясы: Жетісу (Шу мен Талас өзені, Бат. Тянь-Шань Ферғана, Сырдария маңы) билеушісі – жабғу, 840ж бастап қаған қарлұқтар жайлы араб ж/е парсы дерек-н білеміз. Араб географы Әл-Мауруази (12ғ) құрамында 9 тайпа болғанын дәлелдейді. (тухси, шігіл, азкіші, түркеш, халаж, жарұқ, барысхан, көкркін, бескіл) Тілі – түрік; 25 қаласы бол-н: Тараз, Құлан, Мерке, Атлах, Барысхан, Талғар т.б. Ақсүектер көбінесе 2-ші астанасы – Баласағында тұрды. Жетісуа 200 жылай билік құрды

• Ішкі тартыстар

• Жайылым үшін күрес

• 940ж – қашғар түрік билеуші-рі Баласағұнды жаулап алды

2) Көтеріліс алғышарттары:

- Кіші жүзде хандық билік-ң әлсіреуі

- Орыс помещик-і мен жайық казак әскер-ң қазақ-ға зомбылығы-ңкүшеюі

- Кіші ж/е орта жүз кейбір өңір-ң Симбмрск, Уфа басқармасына бағындырылуы

Көтеріліс аумағы: Еділ-Арал теңізі

Көтеріліс басшасы – Байбақты ру старшины С.Датұлы (1742-1802) Пугачев к-де қазақ жасағын басқ-н; 1778ж Орал казак-н қақтығыста Сырым-ң баласы қайтыс болды. 1783ж күзі – батыр-ң Орал казак әскер-н ашық күресі; 1783ж желтоқсан – Сырымды Оралдық казактар тұтқынға алды. Нұралы хан босаттырады.:1785ж17ақпан – көтер-ті басу үшін ген-майор Смирнов тобы жіберілді (300 казак, 2000 башқұрт). 66 адамды тұтқындады. 1785ж15наурыз көтер-е қарсы 1250 казак тобымен старшина Калпаков ж/е Пономарев аттанды. Көтер-р кері қайтуға мәжбүр болды.

Көтер-ң жаңа кезең-ң кеңеюіне 1791ж Ералының хан сайл-уы

1794ж – Ералы хан сай-ды; 1797ж 17 нау. Сырым тобының шабуылы кезінде Есім хан қайтыс болды. 1797ж Төменгі жайық бой-да феодал-қ топ-р Қаратайды хан сайл. 1797ж күзде – Кіші жүзде хан-қ билікті қайта қалпына келтіруге бағыт алды. Айшуақ хан болып бекітілді. 1802 ж Датұлы Хиуада қайтыс болды

Тарихи маңызы: Еділ-ң Шығ-ғы ірі көтер-с; қазақ өлкесінде ең ұзақ көтер-с, 14 жылға соз-н

Көтеріліс нәтижесі: 1801ж патша үк-і қазақ руларына Жайық-ң оң жағынан өтуге мал жаюға рұқсат берді.

3) Сталин-ң қазасынан кейін (1953ж5нау) ақпаратқа қуғындаушы орган-ға сүенген жүйе дәуірі аяқ-ды. 1953 ж шілде -КОКП орт-қ Ком-ң пленумында Берия (КСРО млн кеңесі төраға-ң 1-ші орынбасары) қаралды, КОКП қатарынан шығ-ды.

1953 қыркүйек – КОКП орт-қ ком-ң 1-ші хатшасына Хрущев (1953-1964) тағай-ды; 1956ж ақпан – КОКП 20 съезінде /Хрущев жеке адамға табыну ж/е оның зардап-ы туралы/ баяндама жасады КСРОда 1989ж /Известия КПСС/ журналында 33 жыл-н кейін жарияланды. 1962-64ж реформашылдық дүрбелең кезең. Реформалар жүргізу-гі жіберілген кемшіліктер:

- эк-қ байл-р мен қатынас-ды түбегелі өзгерту жол-ы көрсетілмеді

- проблеммалар нег-н ұйым-қ қайта құруға есеп-н субективтік әрекеттер жолымен шеш-ді.

10 билет

1) 9-10 ғ. Оғыз мем-ті қалыптасты. 10 ғ. Батыста хазарияға дейінгі жер, Солт Каспий маңы, орт-қ оңт-шығ қарақұм ж/е Арал маңындағы Қызылқұм аймағы «Оғыз даласы» (Мафазат әл- Гуз) деп аталды. 9ғ. Аяғы 10 ғ. Басынан оғыз-ң территориясы; Сырдария-Еділ Астанасы-Янгикент (Жаңа Гузия), Билеушісі - Жабғу, орынбасары- Күл еркін. Әскербасы- Сюбашы. Оғыз мем-ті жайлы алғаш дерек Әл-Якуби(9ғ) жазбасында бер-н. Оғыз тайпа-ы Қалаж, жарға, жаруқ, қарлұқ, баяндұр, имур, қарабұлақ.

Жент, Сауран, Қарнақ, Сүткент, Фараб, Сығынақ қала-ң халқы егіншілік ж/е қолөнермен айналысты.

Оғыз-ң діні; Путқа табыну, шамнизм, кейін ислам дін.

965ж. Киев Русімен одақтасы, хазарияны талқандады. 985ж. князь Владимир-н одақтасып, Еділ Бұлғариясын жеңді.

Шахмәлік оғыз-ң соңғы билеушісі. Әлсіреу себеп-рі;

- Селжұқ-н ұзаққа соз-н соғыстар

- Ішкі тартыс-р

- Қыпшақ тайпа-ң шабуыл-ы.

2)Абылай (Әбілмансұр, сабалақ, 1711-1781ж.) қазақ ханд-ң бұрынғы шекара-н қалпына келтіріп, елдің саяси-экон-қ дамуына өзг-р енг-н мем-к қайтратке Әкесі-Орта жуз-ң султаны Уали атасы- Түркистан қала-ң билеушісі «қанішер» Абылай

1740 ж 28 тамыз әбілмәмбет хан мен сұлтан Аблай Орынборға келіп Ресей билігін мойындады.

1742 Абылай ан аулап жүргенде жоңғар тутқынына тусоп, 1743ж. бостандыққа шықты.

1745 ж.Әмирсана Абылайды паналады,1752 ж.қалмақ-ң басып коруіне себеп болды.

1753ж.Абылай султан ірі қалды басқарып, Жонғарияға шаб-ді Жонғарияға қулағаннан соң,

Қытай-н шабуын бастаді. 1757-1760ж. Абылай Қытай-ң билигін мойындады. Қабылдау себебі: Ресей-ң Звериный шатқал-н .Омбы бек-не дейінгі аралықтағы бекініс/р.Қазақ ру-ң қоныс-ң таралып. 1771ж. Түркістанда Орта жуз хані Әбілмәмбет қайтыс болді дәстүр б-ша Әбілпейыз сайлану к\к еді, бырақ Абылай хан сай-ді. 1778 ж. 24мамыр 2Екатерина Абылайды тек Орта жүз-ң ханы етіп бекітті. 1761 ж.императрица Елизавета петровнан-ң ағаш устисим ж\е 200-300 пут астық жіберуді устап отырықшилықты дамытты. Буқир Жырау-Абылай хан-ң ішкі ж\е сыртқысаясатына әсер еткен кеңесшісі. Абылай хан 1781ж. дүние салды. Ол Туркистандағы Ахмет Иассуи кесенесіні жерленді 1781ж.-мурагері.Уәли хан болып с-ді.

3) 1953ж қыркүйек-КОКП-ң Ок Пленумы ауышар-дағдай-ға талдау жасап,оның даму болашағын анық-ды.

1954ж қаңтар Қаз-н Комп-ң 7 съезінде Қаз-н Комп-ң

Орт-қ ком-ң бірінші хатшысы Шаяхметов (1948-1954) қызметінен басатылды. Бірінші хатшылыққа Пономоренко (1955-1956ж.) сайланды.

1954ж. қаңтар-науырыз Кокп Ок Пленушы «Ел-де астық өндіруді одан әрі арттыру, тың ж/е тыңайған жер-ді игеру туралы » қаулы қаб-ды.

Тың игеруілетін аймақтар;

Қаз-н, Сібір, Урал, Солт.Кавказ, Еділ бойы. 1954-55 ж.

1млрд. 100 млн.-1 млрд. 200 мың пұт астық салу беп.

Қаз-ғы тың жер-ді игер-н ауд-р; Қостанай, Ақмола, Солт. Қаз. Көкшетау, Торғай, Павлодар обл.

Жас-н жеңілдіктер.

Дүние- мүлкінен тегін көштірілді.

Әр отбасыға 500-1000 сом. әр отбасы мүшесіне 150-200 сом берілді.

Мал сатып алу үшін 1500-2000 сом несие.

Тың ж/е тыңайған жер-ді игеруге 20 млрд сом жұмсалды. 1954-62 ж. респ-ға 2 млн-ға

Жуық адам келді.

Жағымды жағы Жағымсыз жағы

1.Қаз-н көп респ. 1.Мал шар-ғы төмен-ді.

2. Жаңа жол-р мен 2.эко-қ жағдай.

Қили-р көбейді. 3.Тіл өзгеріске ұш-ды.

3. Экон-ң басқа сала-ң даму-на 4.Экстенсивті жлмен жүр-ді.

әсер етті.

4. Негізгі астықты ауд-ға алын-ды.

11-билет

1) Қимақ мемлекеті (9-11ғ басы) Ең алғаш қытай деректерінде кездесті№ Қытайлар /яньмо/ д.а. трриториясы: орта Ертіс – жоңғар қақпасы, оңт.Орал – Сырдария өңірі. Астанасы Қимақия(Ертіс бойы), Қарантия (Алакөл); Билеушісі – жабғу, 10ғ-дан бастап қаған. Құрамына 7 тайпа кірген (ажлар, эймур, имақ, қыпшақ, титар, баяндур) Мемл-т 12ұлысқа бөл-н, әскери көсем-р басқарды.; жеке тайпа көсемі – шад түтік. Араб тарихшысы Әл-Идриси еңбегінде Қимақ-да 16 қала бол-н, оның 12-сі Ертіс өз.бойында. Мем-ң құлау себеп-і: 1)ішкі тартыс 2) көрші тайпа-ң шап-ғы.

2)Кішіжүз 3 жүз-ң ішінде ең көп жерді иелен-н: жайықпен Тобылдан бастап, Сырдария –ң төменгі ағысына дей-гі жер.(85000шықырым)

1801ж 11 наурыз- мператор ІПавел-ң жарлығымен кіші жүз қазақ-ң Жайық пен Еділ аралығында көшіп-қонуы заңдастырылап, Бөкей хан-ғы (Ішкі Орда) құралды. ІПавел-ң мақсаты: 1) Қаз-ң жер үшін күресін әлсірету 2) Ресей-ң саяси билік аясын кеңейту

3)70-жылдар ерекшеліктері: Жаңшыл үрдістер әлсіреді; Қоғам-қ құрылыс ұстанымдары мен түрлері тоқырауға ұшырады

1979ж көктем – КСРО МХК төрағасы Ю.Андропов ұсынысымен КОКП ОК-і Қаз-н аумағындағы неміс авт-қ обл-н құру туралы шеші қаб-ды.

80ж басында КСРО б/ша Қаз-н үлесіне өндіріске енгізілетін ғылыми –техника-қ жаңалық-ң 3% тиіп, эк-қ тиімділігі – 2,9%

Ауы шар-ғы қайшылық-р: 1971-85ж – 18 млрд сом қаржы жұмс-ы, ауыл шар-ң өндіру төмен-й бастады.: 9 бесжылдықта13%, 11бесжылдықта 0,4%

1970-85ж респ жыл сайын одақ-қ қорға 300мың т ет жіберді. Пайда 9млрд сом. Шығын – 18млрд сом. Ауыл шар-ң тиімділігі-ң төмендеуі-ң басты себеп-і: шаруалар өз еңбег-ң жемісін өздері көре алмады.

14 – билет

1) 1991 тамыз төңкерісінен кейін КСРОның ыдырау процессі тез қарқынмен жүзеге аса бастады.

1991ж 8желтоқсан Минскідегі Беловян келісімі 1991 13 желтоқсан Ашхабат келісімі 1991ж 21желтоқсан Алматы келісімі

Қарлған мәселелер: КСРО іс жүзінде өмір сүруін тоқтатты. ТМД құру. ТМДға енген мемлекеттердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету. 1991ж 25желтоқсан Горбачев КСРО президенті қызметінен босатылды. 1991ж 26 желтоқсан КСРО өмір сүруін тоқтатқандығы туралы деклорация қабылданды. 1991ж 10желтоқсан президенттің таққа отыр рәсімі болып ант берді. 1991ж 10желтоқсан ҚазақКСРң атауы Қазақстан Республикасы деп өзгертілді. 1991ж 16 желтоқсан тәуелсіздік алды. 1991ж 1желтоқсан бүкілхлықтық сайлау қорытындысымен Назарбаев ҚР президенті болды.

2) Қазақ елінің Ресей құрамына қосылу процесі 18-ғасырдың 30-жылдарынан басталып 1,5-ғ созылды.

Бұл оқиғаның прогресті жағы:

Шаруашылық,саяси,қоғамдық,қатынаста феодалдық патриархалдық белгінің жойылуына жол ашты.