- •Пәннің оқу бағдарламасы
- •Астана – 2013
- •2.1. Курсты жүргізетін оқытушы туралы мәліметтер
- •2.2. Осы курсты оқу үшін алдын-ала меңгерілуі тиіс пәндер:
- •2.3. Пәннің сипаттамасы
- •2.4. Дәрістердің тақырыптық жоспары
- •2.5. Семинар сабақтарын жүргізудің тақырыптық жоспары
- •2.6. Соөж тапсырмаларын орындау тапсыру кестесі
- •2.7. Сөж тапсырмаларын орындау және тапсыру кестесі
- •2.8. Студент білімін бағалаудың жалпы шкаласы
- •2.9. Ұсынылатын әдебиеттердің тізімі:
- •Рим құқығынан емтихан сұрақтары
- •1 Такырып. Рим құқығының ұғымы және негізгі белгілері
- •2 Тақырып. Рим құқығының қайнар көздері
- •1. Құқықтық қайнар көздерінің түсінігі және рим құқығындағы қайнар көздердің жалпы сипаттамасы
- •2. Рим құқығының қайнар көздерінің жекеленген түрлері
- •Римдегі азаматтық істер жүргізу
- •2. Формулярдық процесс. Формуланың құрамы. Экстраординарлық процесс.
- •4 Сұрақ. Рим құқығындағы қылмыстық сот өндірісі.
- •Рим жеке құқығындағы тұлғалар. Отбасылық қатынастар
- •1 Сұрақ. Құқық қабілеттілік және әрекет қабілеттілік. Жеке тұлғалар
- •2 Сұрақ. Заңды тұлғалар
- •3. Агнаттық және когнаттық туыстық. Отағасының билігі.
- •4. Неке түрлері.
- •Римдегі меншік құқығы
- •Міндеттемелік құқық. Міндеттемелер туралы жалпы ілімдер.
- •Шарттық міндеттемелер: контрактілер және пактілер.
- •1. Келісім шарттың түсінігі және шарттарды жіктеу.
- •2 Сұрақ. Келісім шарттың мазмұны (шарттық міндеттеменің мазмұны)
- •3 Сұрақ. Квазиконтрактылар, пактылар және атаусыз контрактылар
- •Вербалдық (ауызша) контрактылар
- •Реалдық контрактылар
- •1 Сұрақ. Қарыз шарты.
- •2 Сұрақ. Ссуда және сақтау шарттары.
- •Консенсуалды келісім шарттар
- •1 Сұрақ. Сатып алу - сату шарты
- •2 Сұрақ. Жалдау шарты.
- •Деликттілік міндеттемелер.
- •1 Сұрақ. Деликттілік міндеттемелердің түсінігі.
- •2 Сұрақ. Жеке деликттердің түрлері
- •Тақырып бойынша сұрақтар:
- •Рим құқығында мұрагерлік құқығының қалыптасуы
- •3 Сұрақ. Мұрагерлік құқығының өзге институттары
Шарттық міндеттемелер: контрактілер және пактілер.
1. Келісім шарттың түсінігі және шарттарды жіктеу.
Келісім шарттың түсінігі: келісім шарт – ол екі және одан көп тараптардың азаматтық құқықтық қатынастарды белгілеу, өзгерту және тоқтатуға бағытталған келісілген әрекеттері.
Келісім шарттар негізгі төрт топқа бөлінетін: вербалдық, литералдық, реалдық, консенсуалдық. Қазіргі азаматтық құқықта вербалдық және литералдық – ол түрлер емес, нысандар деп саналады (ауызша және жазбаша). Res - зат, consensus – келісім.
Атаулы және атаусыз контрактылар (contractus innominati). Қатаң құқықтық шарттар және ерікті шарттар - Contractus stricti iuris, contractu bonae fidei.
Біржақты шарттар – мысалы, қарыз шарты. Ол шарт бойынша қарыз берген тұлға шарт жасалғаннан кейін тек оны уақытында қайтаруды талап ету құқығы бар, ал қарызға алған тұлғада тек қана сол қарызды қайтару міндет пайда болады. Ал сатып алу – сату шартында тараптардың екеуінде де құқықтарда, міндеттер де пайда болады. Мысалы, сатушы тауарды беруге міндетті, сонымен қатар төлем ақыны талап етуге құқылы. Ал сатып алушы тауардың бағасын төлеуге міндетті, сонымен қатар сатып алған затты өзіне тиісті мерзімде, сапада беруды талап етуге құқылы. Мұндай екітарапты шарттар синаллагматикалық шарттар деп аталады. Synallagma - айырбастау, яғни тараптардың міндеттері мен құқықтары өзара пайда болатын келісім шарттар.
Келісім шарттың жарамдылығы. Ол үшін бірінші талап – тараптардың келісілген еркі болу қажет. Яғни, тараптар бір түйінге, біркелкі көзқарасқа жету керек, олай болмағанда келісім шарт та болмайды. Сonventio – келісімге келу, келісім. Екінші талап – шарттың заңдылығы, заңға сәйкестігі. Үшінші талап – келісімнің айқындылығы: ол шарт нақты түрде не тұралы бекітілген деген сұраққа айқын жауап болу керек. Төртінші талап – міндеттеменің орындалу мүмкіндігі. Мәселен, теңіздің суын тауысу орындалмайтын міндеттемелерге жатады, ол мәні жоқ міндеттеме. Соңғы талап – борышқор жасайтын әрекет кредиторға мүдделі болу керек. Кредитор ол әрекетті керек етпеген жағдайда міндеттеме туындамаған деп саналады және ондай міндетті орындау орынсыз болады.
Ерік және оның сыртқы пішіні. Келісім шарт еріксіз жасалу болмайды. Бірақ тұлғаның еркі айқын белгілену қажет. Мысалы, келісім шарттар жасау үшін манципация, стипуляция әдістері қолданғанда тұлғаның еркі айқын білдірілетін. Еріктің сыртқы пішіні біріне бірі сай болу қажет, олай болмағанда келісім шарт жарамсыз деп танылуға болады. Мысалы, қорқытумен, алдаумен жасалған мәмілелерде тұлғаның нақты еркі сыртқы нысанда көрсетілгеніне сәйкес келмейді. Біреуге мүлкін силау тұралы келісім шартқа қол қойган тұлға негізінде ол мүлкін мәжбурлеу негізінде беруі мүмкін. Сондықтан адасу, алдау, мәжбүрлеу жолдарымен жасалған келісім шарттар жарамсыз деп танылады. Адасу - error. Алдау – dolus. Мәжбүрлеу – metus.
Үндемеу жеке құқықта келісім болып көбінде саналмайды. Конклюденттік әрекеттер – тұлға жасаған әрекеттер айқын түрде оның келісім шарт жасауға бағытталып, ол шартты орындауын дәлелдейтін әрекеттер. Мәселен, мұрагер ресми нысанда мұра қабылдамаса да, мұраға қалған тұрғын үйді жөндеп, салықтарын төлеп, сол үйде өмір сүріп жатқан әрекеттері.