275. Көп нүктенің орнына қажетті сөзді қойыңыз.

Ата тұрып ұл сөйлесе,ер жеткені...,

Ана тұрып қыз сөйлесе,бойжеткені...,

А) қалар

В) жарар

С) болар

Д) тұрар

Е) айтар

276. Адамның көңіл күйіне қатысты нұсқаны көрсетіңіз.

А) Япырым-ай, қолыңыздан келгені осы болды ма?

В) Біріншіден,асқынбай тұрып келу керек

С) Кім біледі,мүмкін сауығып кететін шығар

Д) Қысқасы, біздің мүмкіндігіміз шектеулі

Е) дұрыс жауабы жоқ.

277. Мәтіндегі себеп-салдарлық байланысты анықтаңыз.

А) Досқа аса кінәмшіл болмау керек, себебi доссыз жаның құлазып жалғыз қаласың.

В) Доссыз адам – тұссыз тағам.

С) Барлығы дұрыс.

Д) Қылыштасқан дұшпандай болып, жаға жыртысасың.

Е) Жаңа дос тапқанша өмір тоқтап тұрмайды.

Ой-ұғымы, сезім-түйсігі ұқсас, жаны жалғас адамдар ғана бір-бірімен тату дос бала алады. Себебі ондай адамдар бір-бірінің жай-күйін жақсы ұғысады. Бара-бара ондай адамдардың ой-арманы бір жүйеге түсіп бірінің ішіндегі пікірді екіншісі айтпай-ақ түсінетін болады. Олардың қандай жағдайда не істеу керектігі жайындағы пікірлері де бір жерден шығады. Бірлесе қимылдайды. Мұндай дос адамдар әрқашанда бірін-бірі ренжітпеуге, бір-бірінің көңілін қалдырмауға тырысады. Бірақ кейде олар өзара қатты қақтығыстарға да барады. Ондай сәттерде, қылыштасқан дұшпандай болып, ауыр-ауыр сөздермен аянбай жаға жыртысады. Достық қатесін дос көрсеткенде осылай болады. Осылай, шындықпен шиедей етіп шапалақтап алып, олар бір-бірін жаман істен сақтандырады, қауіптен құтқарады. Міне, «Дос жылатып айтады» деген сөз осыдан қалса керек.

Абайдың бір өлеңі: «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа» деп басталады. Бұған мән беріп байқасақ, көңіл дегеніміз тас немесе темір сияқты қатып жатқан затқа емес, қозғалатын, қимылдайтын жанды нәрсеге ұқсайтынын байқаймыз. Жанды нәрсе болғанда самғап ұшатын құс іспетті екенін аңғарамыз. Ал құстың тек бір бағытқа қарап емес, шартарапқа бет алып ұшатыны белгілі. Адамның көңілі де үнемі бір қалыпта тұрмайды: өмірдің әр алуан құбылысына орай өзгеріп, құбылып құлпырып отырары хақ. Сондай сәттерде бұрын дос санаған адамына ойда жоқта ренжіп, өкпелеп қалатының болады. Кейбір қатігез адамдар бір өкпелесе морт сынып, «маған енді ондай достың керегі жоқ» деп, қолын бір-ақ сілтейді. Доссыз жалғыз қалады. Сөйтіп, өмірдегі ең жанашыр жақынынан айырылады. Жүрек сырын ақтарып, түсінісіп сырласатын серігінен ажырайды. Жүрегіне жиналған мұңып шағып, назын ақтара алмай, көп адамның ішінде жаны құлазып жалғыз қалады. Міне, мұндай күйге ұшырамау үшін досқа кінәмшіл болмау керек. Егер досыңның адамгершілікке нұқсан келтіретін аса бір шектен шыққан қылығы болмаса, оның мінез-құлқындағы ұсақ-түйек кемшіліктерді термелеп, оны ретті-ретсіз кінәлап, өкпелей беруге болмайды. Әрине, достың ондай кемшіліктерін айтып, ескертіп қоюға болады. Бірақ адам бір-бірімен пікірлес, сырлас, бір-біріне өмірлік сүйеніп, серік болу үшін дос болады. Адам бір-бірінің бойындағы кемшілікті көргенше ғана пікірлес болып, оны көргеннен кейін тайқып кету үшін дос болмайды. Бірінің кемістігін бірі түзеп, бірінің олқысын екіншісі толтырып отыру үшін дос болады. Адам бір-бірінен ажырап кету үшін емес, айырылмау үшін дос болады. Бір-біріне жан-жүйесі, ақыл-парасаты, мақсат-мүддесі сәйкес келіп табысқан адамдардың достығы дүниеде сирек кездесетін аса қымбатты металға ұқсайды. Қолындағы асылдың өзге қабатынан іздеп табуы оңайға түспейді. Оны табар да, бірақ іздеуге уақыт керек. Сен қара тер боп іздеп, тексеріп, таңдап жаңа дос тапқанша өмір тоқтап тұрмайды. Орыс халқының: «Жол-жөнекей табылған екі достан, ескі достың өзі артық» деген мақалы, бәлкім, осындай шандыққа негізделген болар.

Қазақта: «Көзден таса – көңілден болады ұмыт» деген нақыл сөз бар. Әрине, бұл досқа арналмаған, айналадағы алыс-жақын таныстарға арналған мәтел. Күнделікті қарым-қатынас жасап жүрген адамдарың басқа қызметке ауысып, не басқа жаққа кетіп қалса, біраздан кейін сен оны ұмытып кетесің. Алғашқы кезде оны ауызға алып жүрсең де бара-бара біржола естен шығарасың, тек қана ата мен ана алыстағы баласын естен шығармайды, адал дос досын ғана ойында сақтайды. Досты дос қарама-қарсы отырғанда, жақында жүргенде ғана емес, қиыр шет, қиыр алыста жүргенде де көкейінде ұстайды. Кейбір адамдар, тіпті, қайтыс болған достарын да ұмытпайды.

Көп жұрт дос болғаннан кейін достық үйіне қайта-қайта барып, ішіп-жеу керек. Достың дастарқаны әрқашан да қайысып тұруы тиіс деп ойлайды. Дос келгенде дос, қарызданып-қауғаланып болса да, ағыл-тегіл етуі парыз, құстың сүтін, құланның етін табуға міндетті деп есептейді. Осыдан кейін «Досыңның асын дұшпаныңдай же» деген бар емес пе дегенді және желеу етеді. Бұл дұрыс емес. Өйткені жан қияр дос досынан ешқашанда ас аямайды. Сондықтан сен оның табағына емес, қабағына қара. Дастарқанында барын місе тұт, жоғына өзің көмектес. Досыңның көңілінде кірбің болса, соны кетіруге асық. Ол бақытсыздыққа ұшыраса, барыңмен бөліс. Ауруға шалдықса – көңіліңмен демеу бол. Аурып жатқан достың маңдайын алақаныңмен бір сипағанның өзінде қанша қуат бар екенін ескер. Ол ашулы отырса, ақылыңды айтып, алдын теже. Адал достың бір-бірімен қарым-қатынасы тек қана осылай болуы абзал. Ал қарын тойдыру қиын емес. Ол үшін асхана бар, мейрамхана бар. Досты қинағаның - өзіңді қинағаның, оны сыйлағаның - өзіңді сыйлағаның!

278. Мәтін мазмұнына сәйкес жауапты табыңыз.

«ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі әлемнің қандай елдерінде болды?

А) Франция, Түркия, Ресейде

В) Түркия, Ресей, АҚШ.

С) Франция, АҚШ, Түркия, Ресейде

Д) Франция, АҚШ

Е) Дұрыс жауабы жоқ

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспетте»тін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған он қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысынң 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сін берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көркге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

279. Мәтін мазмұнына керекті қосымша фактілік аргументті табыңыз.

А) Қазақстан Дизайншылар одағы

В) «ЭтноДизайнҚазақ» Отанымыздың мерейін бірнеше рет көрді.

С) «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты.

Д) Киіз үйдің бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында көрсетілді.

Е) Киіз үйдің есігі әдетте шығысқа қаратылады.

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспетте»тін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған он қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысынң 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сін берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көруге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

280. Мәтіннің үшінші азатжолына дәлірек тақырыпша тандаңыз.

А) Уақытша дос

В) Жалған дос

С) Адал дос

Д) Достықтың кілті

Е) Доссыз жалғыз

Ой-ұғымы, сезім-түйсігі ұқсас, жаны жалғас адамдар ғана бір-бірімен тату дос бала алады. Себебі ондай адамдар бір-бірінің жай-күйін жақсы ұғысады. Бара-бара ондай адамдардың ой-арманы бір жүйеге түсіп бірінің ішіндегі пікірді екіншісі айтпай-ақ түсінетін болады. Олардың қандай жағдайда не істеу керектігі жайындағы пікірлері де бір жерден шығады. Бірлесе қимылдайды. Мұндай дос адамдар әрқашанда бірін-бірі ренжітпеуге, бір-бірінің көңілін қалдырмауға тырысады. Бірақ кейде олар өзара қатты қақтығыстарға да барады. Ондай сәттерде, қылыштасқан дұшпандай болып, ауыр-ауыр сөздермен аянбай жаға жыртысады. Достық қатесін дос көрсеткенде осылай болады. Осылай, шындықпен шиедей етіп шапалақтап алып, олар бір-бірін жаман істен сақтандырады, қауіптен құтқарады. Міне, «Дос жылатып айтады» деген сөз осыдан қалса керек.

Абайдың бір өлеңі: «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа» деп басталады. Бұған мән беріп байқасақ, көңіл дегеніміз тас немесе темір сияқты қатып жатқан затқа емес, қозғалатын, қимылдайтын жанды нәрсеге ұқсайтынын байқаймыз. Жанды нәрсе болғанда самғап ұшатын құс іспетті екенін аңғарамыз. Ал құстың тек бір бағытқа қарап емес, шартарапқа бет алып ұшатыны белгілі. Адамның көңілі де үнемі бір қалыпта тұрмайды: өмірдің әр алуан құбылысына орай өзгеріп, құбылып құлпырып отырары хақ. Сондай сәттерде бұрын дос санаған адамына ойда жоқта ренжіп, өкпелеп қалатының болады. Кейбір қатігез адамдар бір өкпелесе морт сынып, «маған енді ондай достың керегі жоқ» деп, қолын бір-ақ сілтейді. Доссыз жалғыз қалады. Сөйтіп, өмірдегі ең жанашыр жақынынан айырылады. Жүрек сырын ақтарып, түсінісіп сырласатын серігінен ажырайды. Жүрегіне жиналған мұңып шағып, назын ақтара алмай, көп адамның ішінде жаны құлазып жалғыз қалады. Міне, мұндай күйге ұшырамау үшін досқа кінәмшіл болмау керек. Егер досыңның адамгершілікке нұқсан келтіретін аса бір шектен шыққан қылығы болмаса, оның мінез-құлқындағы ұсақ-түйек кемшіліктерді термелеп, оны ретті-ретсіз кінәлап, өкпелей беруге болмайды. Әрине, достың ондай кемшіліктерін айтып, ескертіп қоюға болады. Бірақ адам бір-бірімен пікірлес, сырлас, бір-біріне өмірлік сүйеніп, серік болу үшін дос болады. Адам бір-бірінің бойындағы кемшілікті көргенше ғана пікірлес болып, оны көргеннен кейін тайқып кету үшін дос болмайды. Бірінің кемістігін бірі түзеп, бірінің олқысын екіншісі толтырып отыру үшін дос болады. Адам бір-бірінен ажырап кету үшін емес, айырылмау үшін дос болады. Бір-біріне жан-жүйесі, ақыл-парасаты, мақсат-мүддесі сәйкес келіп табысқан адамдардың достығы дүниеде сирек кездесетін аса қымбатты металға ұқсайды. Қолындағы асылдың өзге қабатынан іздеп табуы оңайға түспейді. Оны табар да, бірақ іздеуге уақыт керек. Сен қара тер боп іздеп, тексеріп, таңдап жаңа дос тапқанша өмір тоқтап тұрмайды. Орыс халқының: «Жол-жөнекей табылған екі достан, ескі достың өзі артық» деген мақалы, бәлкім, осындай шандыққа негізделген болар.

Қазақта: «Көзден таса – көңілден болады ұмыт» деген нақыл сөз бар. Әрине, бұл досқа арналмаған, айналадағы алыс-жақын таныстарға арналған мәтел. Күнделікті қарым-қатынас жасап жүрген адамдарың басқа қызметке ауысып, не басқа жаққа кетіп қалса, біраздан кейін сен оны ұмытып кетесің. Алғашқы кезде оны ауызға алып жүрсең де бара-бара біржола естен шығарасың, тек қана ата мен ана алыстағы баласын естен шығармайды, адал дос досын ғана ойында сақтайды. Досты дос қарама-қарсы отырғанда, жақында жүргенде ғана емес, қиыр шет, қиыр алыста жүргенде де көкейінде ұстайды. Кейбір адамдар, тіпті, қайтыс болған достарын да ұмытпайды.

Көп жұрт дос болғаннан кейін достық үйіне қайта-қайта барып, ішіп-жеу керек. Достың дастарқаны әрқашан да қайысып тұруы тиіс деп ойлайды. Дос келгенде дос, қарызданып-қауғаланып болса да, ағыл-тегіл етуі парыз, құстың сүтін, құланның етін табуға міндетті деп есептейді. Осыдан кейін «Досыңның асын дұшпаныңдай же» деген бар емес пе дегенді және желеу етеді. Бұл дұрыс емес. Өйткені жан қияр дос досынан ешқашанда ас аямайды. Сондықтан сен оның табағына емес, қабағына қара. Дастарқанында барын місе тұт, жоғына өзің көмектес. Досыңның көңілінде кірбің болса, соны кетіруге асық. Ол бақытсыздыққа ұшыраса, барыңмен бөліс. Ауруға шалдықса – көңіліңмен демеу бол. Аурып жатқан достың маңдайын алақаныңмен бір сипағанның өзінде қанша қуат бар екенін ескер. Ол ашулы отырса, ақылыңды айтып, алдын теже. Адал достың бір-бірімен қарым-қатынасы тек қана осылай болуы абзал. Ал қарын тойдыру қиын емес. Ол үшін асхана бар, мейрамхана бар. Досты қинағаның - өзіңді қинағаның, оны сыйлағаның - өзіңді сыйлағаның!

281. Тақырыпқа қатысты қосымша ақпаратты табыңыз.

А) Киіз үйдің пайда болуы қола дәуіріне, яғни заманымыздан бұрынғы 3-ші мыңжылдыққа саяды.

В) Тұтас бір қазақ ауылын Париждің төріне апарып тікті.

С) «ҚазМұнайГаздың» тапсырысымен жасалған он сегіз үй Астанада.

Д) Қазақтың киіз үйінің өн бойы – дизайн.

Е) Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама.

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспеттейтін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған оң қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысының 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көруге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

282. Мәтіндегі маңызды сөйлемді табыңыз.

А) Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді.

В) А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді.

С) Альбомды парақтап отырғанда, дизайншының еңбегіне тәнті боласың.

Д) А.Найманбай «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесін абыроймен басқарып келді.

Е) Қазақстан Дизайншылар одағы

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспеттейтін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған оң қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысының 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көруге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

283. Мәтін мазмұнындағы кейбір басты ақпаратқа қарама-қарсы ақпаратты табыңыз

А) Адал достың бір-бірімен қарым-қатынасы тек қана шынайы болуы абзал.

В) Қaзipгi таңда әркiм өз пайдасын ойлағандықтан адал достар өте аз.

С) Досың науқастанып қалса, қасынан табылатын бол.

Д) Өмірде жан аяспас достар бір-бірінен ешқашан да астарын аямайды. Адал достың бір-бірімен қарым-қатынасы тек қана шынайы болуы абзал.

Е) дұрыс жауабы жоқ

Ой-ұғымы, сезім-түйсігі ұқсас, жаны жалғас адамдар ғана бір-бірімен тату дос бала алады. Себебі ондай адамдар бір-бірінің жай-күйін жақсы ұғысады. Бара-бара ондай адамдардың ой-арманы бір жүйеге түсіп бірінің ішіндегі пікірді екіншісі айтпай-ақ түсінетін болады. Олардың қандай жағдайда не істеу керектігі жайындағы пікірлері де бір жерден шығады. Бірлесе қимылдайды. Мұндай дос адамдар әрқашанда бірін-бірі ренжітпеуге, бір-бірінің көңілін қалдырмауға тырысады. Бірақ кейде олар өзара қатты қақтығыстарға да барады. Ондай сәттерде, қылыштасқан дұшпандай болып, ауыр-ауыр сөздермен аянбай жаға жыртысады. Достық қатесін дос көрсеткенде осылай болады. Осылай, шындықпен шиедей етіп шапалақтап алып, олар бір-бірін жаман істен сақтандырады, қауіптен құтқарады. Міне, «Дос жылатып айтады» деген сөз осыдан қалса керек.

Абайдың бір өлеңі: «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа» деп басталады. Бұған мән беріп байқасақ, көңіл дегеніміз тас немесе темір сияқты қатып жатқан затқа емес, қозғалатын, қимылдайтын жанды нәрсеге ұқсайтынын байқаймыз. Жанды нәрсе болғанда самғап ұшатын құс іспетті екенін аңғарамыз. Ал құстың тек бір бағытқа қарап емес, шартарапқа бет алып ұшатыны белгілі. Адамның көңілі де үнемі бір қалыпта тұрмайды: өмірдің әр алуан құбылысына орай өзгеріп, құбылып құлпырып отырары хақ. Сондай сәттерде бұрын дос санаған адамына ойда жоқта ренжіп, өкпелеп қалатының болады. Кейбір қатігез адамдар бір өкпелесе морт сынып, «маған енді ондай достың керегі жоқ» деп, қолын бір-ақ сілтейді. Доссыз жалғыз қалады. Сөйтіп, өмірдегі ең жанашыр жақынынан айырылады. Жүрек сырын ақтарып, түсінісіп сырласатын серігінен ажырайды. Жүрегіне жиналған мұңып шағып, назын ақтара алмай, көп адамның ішінде жаны құлазып жалғыз қалады. Міне, мұндай күйге ұшырамау үшін досқа кінәмшіл болмау керек. Егер досыңның адамгершілікке нұқсан келтіретін аса бір шектен шыққан қылығы болмаса, оның мінез-құлқындағы ұсақ-түйек кемшіліктерді термелеп, оны ретті-ретсіз кінәлап, өкпелей беруге болмайды. Әрине, достың ондай кемшіліктерін айтып, ескертіп қоюға болады. Бірақ адам бір-бірімен пікірлес, сырлас, бір-біріне өмірлік сүйеніп, серік болу үшін дос болады. Адам бір-бірінің бойындағы кемшілікті көргенше ғана пікірлес болып, оны көргеннен кейін тайқып кету үшін дос болмайды. Бірінің кемістігін бірі түзеп, бірінің олқысын екіншісі толтырып отыру үшін дос болады. Адам бір-бірінен ажырап кету үшін емес, айырылмау үшін дос болады. Бір-біріне жан-жүйесі, ақыл-парасаты, мақсат-мүддесі сәйкес келіп табысқан адамдардың достығы дүниеде сирек кездесетін аса қымбатты металға ұқсайды. Қолындағы асылдың өзге қабатынан іздеп табуы оңайға түспейді. Оны табар да, бірақ іздеуге уақыт керек. Сен қара тер боп іздеп, тексеріп, таңдап жаңа дос тапқанша өмір тоқтап тұрмайды. Орыс халқының: «Жол-жөнекей табылған екі достан, ескі достың өзі артық» деген мақалы, бәлкім, осындай шандыққа негізделген болар.

Қазақта: «Көзден таса – көңілден болады ұмыт» деген нақыл сөз бар. Әрине, бұл досқа арналмаған, айналадағы алыс-жақын таныстарға арналған мәтел. Күнделікті қарым-қатынас жасап жүрген адамдарың басқа қызметке ауысып, не басқа жаққа кетіп қалса, біраздан кейін сен оны ұмытып кетесің. Алғашқы кезде оны ауызға алып жүрсең де бара-бара біржола естен шығарасың, тек қана ата мен ана алыстағы баласын естен шығармайды, адал дос досын ғана ойында сақтайды. Досты дос қарама-қарсы отырғанда, жақында жүргенде ғана емес, қиыр шет, қиыр алыста жүргенде де көкейінде ұстайды. Кейбір адамдар, тіпті, қайтыс болған достарын да ұмытпайды.

Көп жұрт дос болғаннан кейін достық үйіне қайта-қайта барып, ішіп-жеу керек. Достың дастарқаны әрқашан да қайысып тұруы тиіс деп ойлайды. Дос келгенде дос, қарызданып-қауғаланып болса да, ағыл-тегіл етуі парыз, құстың сүтін, құланның етін табуға міндетті деп есептейді. Осыдан кейін «Досыңның асын дұшпаныңдай же» деген бар емес пе дегенді және желеу етеді. Бұл дұрыс емес. Өйткені жан қияр дос досынан ешқашанда ас аямайды. Сондықтан сен оның табағына емес, қабағына қара. Дастарқанында барын місе тұт, жоғына өзің көмектес. Досыңның көңілінде кірбің болса, соны кетіруге асық. Ол бақытсыздыққа ұшыраса, барыңмен бөліс. Ауруға шалдықса – көңіліңмен демеу бол. Аурып жатқан достың маңдайын алақаныңмен бір сипағанның өзінде қанша қуат бар екенін ескер. Ол ашулы отырса, ақылыңды айтып, алдын теже. Адал достың бір-бірімен қарым-қатынасы тек қана осылай болуы абзал. Ал қарын тойдыру қиын емес. Ол үшін асхана бар, мейрамхана бар. Досты қинағаның - өзіңді қинағаның, оны сыйлағаның - өзіңді сыйлағаның!

284. Мәтін мазмұнын ретімен көрсетіңіз.

А) Дизайн өнері, өнер шебері, ерен еңбек.

В) Дизайн өнері, Франциядағы жай, ерен еңбек.

С) Франциядағы жай, өнер шебері, оның өркендеуі, дизайн өнері.

Д) Дизайн өнері, оның өркендеуі, Франциядағы жай, өнер шебері, ерен еңбек. Е) Барлығы дұрыс.

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспеттейтін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған оң қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысының 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көруге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

285. Мәтін мазмұнын нақтылайтын қорытынды таңдаңыз.

А) Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақтауы этнодизайншы, профессор А.Найманбай есімімен тығыз байланысты.

В) А.Найманбай апарған әсем киіз үй Франция төрінде көздің жауын алды.

С) Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз әскербасылар қалап алды.

Д) Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн.

Е) Барлығы дұрыс

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспеттейтін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған оң қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысының 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көруге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

286. Автордың пікірін білдіретін ақпаратты таңдаңыз.

А) Елімізде дизайн өнері қалыптасып келеді.

В) А.Найманбай – еліміздегі мұражай дизайнының көрнекті шебері.

С) Он сегіз қанатты Ақ Орда Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде.

Д) «Көшпенділер» фильміндегі киіз үй жасауды «ЭтноДизайнҚазақ» атқарды.

Е) Бір апта бойы этноауылды көруге келді.

287. Тұрақты сөз тіркесінің мағынасын сипаттаңыз.

Ат жалын тартып міну - ... .

А) қартаю

В) ержету

С) өмір сүру

Д) өмірге келу

Е) өмірге қуану

288. Тұрақты сөз тіркесінің мағынасын көрсетіңіз.

Шөптің басын сындырмады

А) қуанар жайт

В) өте пысық

С) өкінішті жайт

Д) дәрменсіз

Е) ештеме істемеді

289. Сызықша дұрыс қойылмаған сөйлемді көрсетіңіз.

А) Ең үлкен бақыт еліңде туылу – ең ауыр жаза еліңнен қуылу.

В) Тіл – буынсыз, ой – түпсіз.

С) Тіл қаруы – сөз, сөз қаруы – ой.

Д) Ата – ананың ақ тілеуі – ақ жол.

Е) Өнер алды – қызыл тіл.

290. Күшейту мәнді сөз қолданлылған сөйлемді белгілеңіз.

А) Олар өте күрделі мәселелерді шешуге келіпті.

В) Делегаттар ұзынырақ дәлізбен жүріп келеді.

С) Делегацияның адамдарын кең бөлмелерге орналастырды.

Д) Барлығы жақындау орналасқан мейрамханаға бет алды.

Е) Ертең ертемен жол жүретінін айтты.

291. Мәтін аңдатпасын толықтырыңыз.

Мәтін ... туралы.

А) қазақ жерінде дизайн өнерінің қалыптасуы

В) этнодизайн өнері және шетелдегі шығу.

С) этнодизайнның қалыптасу мен дамуы

Д) этнодизайншы А.Найманбайдың еңбектері

Е) Онда әсемдік өнердің сан қыры бар

20 ғасырдың бас кезінен ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай пайда болып, қалыптаса бастаған өнер саласының ерекше бір түрі – дизайн. Ол – адам тіршілік ететін, қызмет істейтін ортаның, тұтынатын бұйымның жарасымды сән-салтанаты, қолдануға ыңғайлылығы, әдемілігін әспеттейтін өнер түрі.

Дизайн өнерінің қазақ даласында өркендеуіне, оны ұлттық, сән үрдісіміздегі әлденеше мыңжылдықтар бойында жүйеленген дәстүрлер мен машықтырға қабыстырып, әдемі үйлесім иірімдерін табуға мол үлес қосып жүрген әйгілі этнодизайншы, профессор Аманжол Найманбай еңбегі ерекше атауға лайық. Қазақстан Дизайншылар одағы құрылған күннен бастап этнодизайн секциясын басқарып келе жатқан ол, бүгіндері қазақтың киіз үйін нағыз ұлттық нақышта жасау, жасау – жиһаздарымен жабдықтау және мұражай дизайнын дамытудың айтулы шеберіне айналып отыр. Алматыдағы «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің басшысы А.Найманбай бастаған оң қолынан өнер тамған шеберлер тобы осыған дейін әлемнің Франция, АҚШ, Түркия, Ресей және тағы басқа да елдерінде ерекше сәндеп дайындалған киіз үйлер тігіп, Отанымыздың мерейін әлденеше рет көтерді.

Қазақтың киіз үйі – тұнып тұрған дизайн. Онда әсемдік өнердің сан қыры күллі сән-салтанатымен ерекше бір үйлесім табады. Киіз үйдің осы ғажайып бітімі 1992 жылы Ла-Манш бұғазы жағалауында өткен орыс-француз соғысының 180 жылдығына арналған шара кезінде талғампаз А.Найманбай апарған әсем киіз үй соғыс шайқастары өткізілген театрландырылған көріністердің ең төрінде көздің жауын алып тұрды. Айналаға ерекше сән берген киіз үйді француз тарабы әскербасылар кеңесетін бас штаб жасауға арнайы қалап алды. Таң-тамаша қалып жатқан өзге жұрт қаншама. «Осындай өнері бар қазақ деген халық, қандай ұлы халық еді», - деп қайран қалысты.Содан кейін француздар аттан қалап, сол жылдың қазан айында киіз үйді Парижге арнайы алдырып тағы көрсетті.Сол ықыласты қатынас одан кейін де үзілген жоқ. Арада 10 жыл өткенде Франция қазақ киіз үйінің құдіретін тағы бір мойындады. Сол елде өткен Қазақстан мәдениеті күндерінде «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесі қазақтың қолтума өнерімен, жасау-жиһазымен жабдықталған арасында он екі қанатты ақ ордасы, тоғыз қанатты киіз үйі бар, барлығы – он үйді, тұтас бір этноауылды Париждің төріне апарып тікті.Ұлттық мәдениетіміздің айшықты сән-салтанатын бойына жинақталған, жасау-жабдықты түгел киіз үйлер қаз–қатар қонғанда, Парижге тұтас бір қазақ ауылы көшіп кеткендей әсер қалдырды. Қазақ деген халық бар екенін, оның ғажайып өлмес мұралары бар екенін паш еткен бұл шара бір аптаға созылды. Бір апта бойы этноауылды көруге келіп, таң-тамаша қалған ел-жұрт та өте көп болды.

Киіз үй жасау дәстүрін одан әрі жаңғыртқан А.Найманбай бастаған «ЭтноДизайнҚазақ» мекемесінің соңғы жылдардағы табысы да қомақты. «Көшпенділер» фильмінің хан ордасынан бастап, ауылдың бүкіл киіз үйлерін жасауды да осы ұжым атқарды. «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының тапсырысымен жасалған он сегіз қанатты Ақ Орда Елбасының Астанадағы жазғы резиденциясының төрінде тігілді.

Қазақстанның мәдениет қайраткері А.Найманбай – еліміздегі көптеген мұражайларды көркемдеуге қатысқан, мұражай дизайнының көрнекті шебері.Жақында «Қазақстан» баспасынан еліміздегі этнодизайн саласының негізін салушы, Мұражай экспозициясының хас шебері А.Найманбай шығармашылығына арналған әсем альбом жарық көрді. Осы парақтап отырғанда, әркімнің де өзіміздің төл ұлттық өнер дәстүрлеріміздің, мәдени мұрамыздың бүгінгі күн талабымен үйлесе дамуына зор үлес қосып келе жатқан белгілі дизайншының ерен еңбегіне тағы да тәнті боласыз.

292. Сөйлем мағынасын көрсетіңіз.

Жақсымен жолдас болсаң, жетерсің мұратқа,

Жаманмен жолдас болсаң, қаларсың ұятқа. (мақал)

А) қарсылық

В) мекен

С) мезгіл

Д) себеп

Е) шарт

293. Висконсин штатындағы американдық Крис Стивенс өсірген әлемдегі ең үлкен асқабақтың салмағы қанша?

А) 1000 кг

В) 820 кг

С) 560 кг

Д) 780 кг

Е) 950 кг

294. 2003 жылы «Гиннестің рекордтар кітабының» таралымы неше данаға жеткен.

А) миллион дана

В) екі жүз мың дана

С) сексен мың дана

Д) тоғыз жүз мың дана

Е) бес жүз мың дана