курсова / praca roczna
.pdf32
Seeman 'marynarz'.
Семенишин - od imienia Szymon (w Ukrainie od form Semen, Siemion) , pochodzenia hebrajskiego, znaczyło pierwotnie 'Bóg wysłuchał', od niemieckiej nazwy osobowej Seeman ta od apelatywa Seeman 'marynarz'.
Семенко - od podstawy Sem-, na Ukrainie od imienia Semen. Семків - od podstawy Sem-, na Ukrainie od imienia Semen.
Сенів - od sen.
Сенчак – od senczek 'sen'.
Середюк - od ukraińskiego sereda 'środa'. Сидор – od imienia Sydor.
Сітко – od sitko 'narzędzie do przesiewania materiałów sypkich'. Скіцак - od gwarowego skic, skickać, skickać 'żaba, osoba żywotna'.
Степанюк – od imienia Stepan. Стефурин – od imienia Stefan.
Сторожинець – od ukraińskiego storoż 'straż'. Федорів – od imienia Fedor.
Ферко – od gwarowego farkać 'smarkać', forkać 'parskać', staropolskiego fyrkać 'parskać, prychać'.
Фесюк – od niemieckich nazw osobowych Fes, Fesch, te od apelatywów Fäsch, Vesche 'człowiek zniewieściały'.
Фреїв – od niemieckiej nazwy osobowej Frai, od apelatywa frei 'wolny'.
Холодей – od ukraińskiego cholod 'chłod'.
Хнидій – od gnida 'jajo wszy'; przenośnie: 'człowiek niepozorny, odrażający moralnie'.
Цахнів – od Czach, od imion złożonych typu Czabor, Czasław. Чапський – od staropolskiego capać, czapać 'chwytać', czapka, czapa. Штогрин – od imion złożonych typu Stogobor, Stogomir.
Юрчилюк – od imienia Jurij.
33
Явірська – od nazwy miejscowości Jawor, Jaworze.
Яничковська - od imienia Jan. Imię pochodzenia hebrailskiego, od Jehõhãnãn 'Jahwe jest łaskawy'.
Яцків - od imion na Jacz-, Jak- typu Jakub, Jaczemir, także od Hyacinthus.
Яцківська - od imion na Jacz-, Jak- typu Jakub, Jaczemir, także od Hyacinthus.
Яцурак - od imion na Jacz-, Jak- typu Jakub, Jaczemir, także od Hyacinthus. [18]
Dość liczną grupę wśrod opisanych powyżej nazwisk składają nazwiska pochodzenia polskiego. Możemy ich sklasyfikować ze względu na etymologię i słowotwórstwo.
Nazwiska niederewowane:
A.Równe wyrazam pospolitym:
– nazwy zwieżąt: Baran;
– grupy etniczne: Mazur;
– nazwy ludzi: Błyźniak.
B.Równe nazwom własnym: Pochodzące od imion:
–pełnych: Лукач
–skróconych i hipokrystycznzch: Janczyk, Jačko.
II. Nazwiska derywowane słowotwórczo i fleksyjnie:
A. Od apelatywów, oznaczających:
-cechy fizyczne: Hłodan,
–nazwy zwierząt: Lewicki, Skicak, Хнидій
–nazwy roślin: Bobyk, Lenow
–przedmioty, wztwory ręki: Dutczak, Dutkowska, Prociw,
34
Trembicki,Wołoczański
–pokarmy, napoje: Bałucki
–grupy narodowościowe: Węgerczuk
–określenia topograficzne: Лесіцька
–inne: Kojmacz, Karabanowicz, Senczak, Seniuk, Sysak, Дрекслер, Сенів, Чапський
B. Pochodzące od dawnych zawodów i funkcji społecznych: Humeniak, Magas, Młyńska, Wiznowicz
2. Pochodzące od nazw miejscowych: Babecki, Bohusławski, Gurecki, Jaryczkowska, Krechowska, Olesyn, Rakowecki, Savicki, Wieliczkowski, Бабіньський, Вітиньська, Новицька, Явірська
B. Od imion: Cachnow, Daszkiewicz, Dziszkiewicz, Jačkow, Lukaszowicz, Łeśków, Łuciów, Łucak, Magas, Przesiak, Яничковська, Яцківська.
Jeszcze jedna liczna grupa to są nazwiska pochodzące z języka niemieckiego: Brunczak, Chermaniuk, Geryn, Grisztor, Kicmen, Kecmen, Kitz, Firtas, Firtaszow, Фесюк, Фреїв.
Część z nich to są nazwiska hibrydalne o podstawie niemieckiej i słowiańskich formantach derywacyjnych lub adaptowane fanetycznie do języka polskiego :Chermaniuk, Firtaszow, Фесюк.
Fiksujemy jedne odmiejscowe nazwisko pochodzenia słowackiego:
Witwicka.
Pozostałe nazwiska uważamy za ukraińskie na podstawie ich postaci fonetycznej, słowotwórczej i leksykalnej, charakterystycznech języku ukraińskiemu.
Z tego wynika, że od połowy XIX wieku we wsi Dzwyniacz największa liczba nazwisk była pochodzenia ukraińskiego. Biorąc pod uwagę fakt, że dwadześcia procent ludności tego regionu były polakami , wyodrębniamy dużą grupę nazwisk pochodzenia polskiego, czasem hibrydalne o
35 elementach polskiego oraz ukraińskiego języków. Trzecią liczną grupą są nazwiska niemieckie. Do 1945 roku wszystkie te nazwiska były poddane wpływu języka polskiego i już od tego roku widzialna jest tendencja do zukrainizowania zyznaczonych jednostek.
36
Wyniki
Podsumujemy, że nazwiska są częściu składową języka, jego słownictwa i gramatyki. Są w nich zakodowane informacje o zjawiskach językowych i obyczajowo-społecznych, jakie zachodziły w przeszłości. W nich można odkryć dawne i gwarowe słowmictwo, archaiczne struktury morfologiczne, znaleźć odbicie dawnich procesów fonetycznych. W nazwiskach można znaleźć fakty o systemach wartości i wierzeń danago społeczeństwa, odbicie stosunków prawnych i obyczajowych, świadczące o wpływach obcych kultur i migracjach ludności. Ciąglość tradycji imienniczej ma znaczenie dla wspólnotowej tożsamości.
W XIX wieku wszystkie nazwiska na tym terenie adaptowano do jętzyka polskiego i tylko od lat czterdziestych XX wieku do języka ukraińskiego. Wielokrotnie fiksujemy paralelne formy nazwisk. Takie zjawisko było aktualne do końca XIX wieku, później staje rzadkim.
Wszystkie nazwiska pochodzenia polskiego, wyodrębnione spośród antroponimikonu wsi Dzwyniacz klasyfikujemy ze względu na etymologię i słowotwórstwo.
I. Nazwiska niederewowane:
A.Równe wyrazam pospolitym:
– nazwy zwieżąt;
– grupy etniczne;
– nazwy ludzi.
B.Równe nazwom własnym: Pochodzące od imion:
–pełnych;
–skróconych i hipokrystycznzch.
II.Nazwiska derywowane słowotwórczo i fleksyjnie:
37
A. Od apelatywów, oznaczających: - cechy fizyczne;
–nazwy zwierząt;
–nazwy roślin;
–przedmioty, wztwory ręki;
–pokarmy, napoje;
–grupy narodowościowe;
–określenia topograficzne;
–inne.
B. Pochodzące od dawnych zawodów i funkcji społecznych.
2. Pochodzące od nazw miejscowych. B. Od imion.
Otóż, nazwiska polskie składają ważną i liczną grupę w antroponimikonie wsi Dzwyniach od połowy XIX wieku do połowy XX wieku ich wielka część funkcjonuje wśród innych nazwisk na tym terenie do dziś. Pod ich wpływem nazwiska ukraińskie zaczynają aktywnie rozwijać się, powsają utwory hibrydalne o podstawie ukraińskiej i formancie słowotwórczym polskim. Wielkie znaczenie na rozwój nazewnictwa języka ukraińskiego miał też system prawniczy na dawnych terenach kresowych, księgi metrykalne i inne dokumenty prawne.
Przedstawiony temat jeszcze zostaje nie do końca wypracowany, ale ta praca stała początkiem w badaniach antroponimikonu wsi Dzwyniacz, który nigdy jeszcze nie stawał obiektem badań językoznawczych.