Анықтау органдарында заңдардың орындалуын қадағалау ерекшеліктері

Қылмыстарды жасыру көбіне қылмыстылықпен күрестің сәттілітін көрсету немесе сондай әдіспен аса ауыр қиындықтар тудыратын қылмыстарды ашу мен тергеу жұмыстарын босату мақсатын көздейді.

Осыған байланысты, зандардың орындалуы қадағалау қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау мен тіркеу кезінде тергеуді қылмыс жасалған уақытқа жақындату үшін белсенді түрде жүзеге асырылуы керек. Сондықтан, жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар бойынша арыздар мен хабарларды қабылдау, тіркеу және шешу туралы заң талаптарының орындалу тексерістері жыл сайын (Бас прокурордың 19.06.2001 ж. № 88 бұйрығы) жүртізілуі керек.

Жоғарыда атап өтілтендей, қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды тіркеу тәртібі заңда емес, анықтау органдарының ведомстволық актілерінде көзделген. Қылмыстық-жазалануға жататын әрекеттер мазмұндалатын барлық арыздар мен хабарламалар қабылдануға жатады. Сондықтан, қоғамдық қауіптілік маңыздылығын аса көп болмауына, ауыр зардаптардың болмауына, сондай-ақ өтінішті тертелу реті бойынша тертемейтін анықтау органына беруте байланысты қабылдаудан бас тартуға болмайды.

Жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, тіркеу және шешу туралы заң талаптарының орындалуын тексеруді жүзеге асырушы прокурор, мына жағдайларға көңіл аударады:

* қылмыстар туралы анықтау органына келіп түскен арыздар мен хабарларды есепке алу мен тіркеудің дұрыстығына, толықтығына;

* заңда көзделген мерзімдердің сақталуы мен оларды тексеруте;

* қабылданған мына шешімдердің (заңда көзделген біреуі) зандылығы мен нетізділітіне:

1) қылмыстық іс қозғау туралы;

2) қылмыстық істі қозғаудан бас тарту туралы;

3) арызды, хабарды тергеу ретімен немесе сот ретімен беру туралы. Қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, тіркеу және шешу

тәртіптерінің анықтау органдарында сақталуына жасалатын прокурорлық қадағалау әдістері нақты мән-жайларға қарай ауысуы мүмкін. Олардың ішіндеті ең маңыздылары мыналар болып табылады.

Прокурор анықтау органында қылмыстар туралы арыздармен және хабарламалармен, телефон, телефакс, телетраф, радио және т.б. жолдармен келіп түскен хабарламаларды есепке алу журналдарымен, кезекшілік бөлімдеті құжаттарды есепке алу кітабымен (кезекшінің жұмыс дәптері, "02" хабарларының матнитофондық баспалары, сот-дәрітерлік куәландыруға және сараптамаға жолданылған түбіршіктер, ішкі істер органына жеткізілтен адамдарды есепке алу кітабы және т.б.); кеңсе құжаттарымен (қылмыстарды табу мен басталған анықтау туралы азаматтардың шағымдары мен арыздарын тіркеудің алфавиттік журналы) танысады.

* занда көзделген кейінте қалдырылмайтын барлық тергеу іс-әрекеттерін орындауын;

* кейінте қалдырылмайтын тергеу іс-әрекеттерін орындағаннан кейін, он күннен кешіктірмейтін мерзімде істі тергеушіте беруін;

* істі тергеушіте бертеннен кейін, қылмыс жасаған адамды таба алмаған жағдайда, қылмыскерді анықтауға шаралар қолдануын жалғастыруын, нәтижесі жайында тергеушіте хабарлауын, сондай-ақ тергеушінің тапсырмасы бойынша іздеу және тергеу іс-әрекеттерін орындауына Прокурордың қадағалау жұмысы, қылмысты ашу және оны жасаған адамды жазалау үшін заңда көзделген барлық шараларын қолдану және қылмыстық процеске қатысушылар мен және өзге де азаматтардың құқықтары мен мүдделерінің бұзылмау мақсаттарына бағытталуы керек.

Прокурор анықтау органы істі тергеушіте тапсырғанға дейін, қарау, тінту, алу, куәландыру, сезіктіні ұстау және одан жауап алу, жәбірленушілер мен куәлардан жауап