11.Вклад В. Пичеты в развитие белорусской историографии.У.І. Пічэта з'яўляецца аўтарам вялікай колькасці прац па гісторыі Расіі, Польшчы, Беларусі, Літвы і Украіны. Яго працы 20-х - 30-х гадоў распрацоўваюць у асноўным сацыяльна-эканамічныя праблемы расейскай гісторыі эпохі Смуты і адмены прыгоннага права.
З імем Пічэты звязана станаўленне беларускай савецкай гістарычнай навукі. Тэмы яго даследаванняў ўключалі пытанні этнагенезу беларускага народа, гісторыю беларускіх гарадоў, археалогію і краязнаўства, гісторыю беларускай мовы і літаратуры - з 516 работ навукоўца больш за 150 прысвечаны гісторыі Беларусі.Работы Пічэты ўнеслі немалы ўклад і ў гістарыяграфію Літвы.
З 1939 гады Пічэта засяродзіў увагу на гісторыі Польшчы. У апошнія гады жыцця працаваў пераважна над 3-х томнай "Гісторыяй Польшчы" (3-ы том застаўся незавершаным).Да першых абагульняючых прац па гісторыі Беларусі адносіцца курс лекцый У.І.Пічэты «История белорусского народа», які ўпершыню быў апублікаваны ў дапаможніку «Курс белорусоведения. Лекции, читанные в Белорусском народном университете в Москве летом 1918 г.» (1920 г.). Аўтар прасачыў лінію еўрапейскай традыцыі ў гісторыі Беларусі. Ён прытрымліваўся каланізацыйнай тэорыі – лічыў, што славяне каланізавалі тэрыторыю Беларусі.
З пазіцый дзяржаўнай школы Пічэта прааналізаваў працэс утварэння ВКЛ, яго палітычную пабудову, уніі з Польшчай, узаемаадносіны з Маскоўскай дзяржавай.
Асобную ўвагу ён прысвяціў рэлігійнаму пытанню на Беларусі, вызначыў становішча сялян, шляхты, раскрыў русіфікатарскую палітыку царызма, рэформу 1861 г., дзейнасць земстваў, стан гаспадарчага жыцця ў другой палове ХІХ – пачатку ХХ ст.
У 1924 г. выйшла «Гісторыя Беларусі» У.І.Пічэты. Кніга ахоплівае перыяд ад старажытнасці да Люблінскай уніі (1569 г.). Перыядызацыя, якую прапанаваў аўтар, заснавана на прынцыпе дзяржаўнай прыналежнасці Беларусі. Ён вылучыў пяць перыядаў: 1) дагістарычнае мінулае; 2) гісторыя беларускага народа да другой паловы XI ст.; 3) беларускія землі ў XI – XIII ст.; 4) Беларусь у складзе ВКЛ; 5) шляхецкая феадальная дзяржава.. Асаблівасцю працы з'яўляецца тое, што гісторыю Беларусі Пічэта прасачыў у кантэксце агульнай славянскай гісторыі. Ён пачаў з прарадзімы славян і іх суседзях – готах, іранскіх плямёнах, скіфах і сарматах і інш.
Большая частка першага раздзела прысвечана гісторыі «беларускага племені» да першай паловы XI ст.: паслядоўна разглядаецца гісторыя племянных саюзаў, утварэнне дынастычнай дзяржавы, гандлёвыя сувязі, грамадства, дзяржаўны лад, хрысціянізацыя Беларусі і прававыя нормы.
Утварэнню і гісторыі самастойных Полацкай, Тураўскай і Смаленскай «зямель-краін» прысвечаны другі і трэці раздзелы кнігі. Даследчык меркаваў, што пачатак умацавання палітычнай самастойнасці Полацкага княства прыпадае на княжанне Брачыслава Ізяславіча, бо «Полацкая зямля не ўвайшла ў склад Кіеўскай дзяржавы».
Вельмі нязвыклым для тагачаснай гістарыяграфіі з'яўляецца раздзел, прысвечаны палітычнай думцы XI – XIII ст. Гэтага мы не сустрэнем ні ў папярэднікаў Пічэты, ні ў далейшых навуковых распрацоўках.
У чацвёртай частцы «Гісторыі Беларусі» разглядаецца гісторыя ВКЛ. Некаторыя паведамленні гісторыка спрэчныя і могуць заблытаць непадрыхтаванага чытача, як, напрыклад, пра «пагром над усімі рускімі» у ВКЛ падчас канфрантацыі Вітаўта з Масквой.
Вельмі важным з'яўляецца раздзел, у якім разглядаецца развіццё гаспадаркі ў XV – першай палове XVI ст. Аўтар прааналізаваў прычыны слабасці дзяржаўнага скарбу і малую эфектыўнасць гаспадарчай дзейнасці ўвогуле.
Раздзел пра культуру ВКЛ невялікі. У ім Пічэта падкрэсліў, што ВКЛ «у культурных адносінах з'яўлялася беларускім».
Пяты раздзел кнігі носіць назву «Пачатак шляхецкае феадальнае дзяржавы». У ім разглядаюцца абставіны стварэння Рэчы Паспалітай.
Люблінскай уніі прысвечаны апошні раздзел кнігі. Магчыма, аўтар меркаваў вярнуцца да разгляду гэтай падзеі ў у другой частцы сваёй кнігі.
Да асаблівасцей кнігі можна аднесці ўжыванне аўтарам разнастайных тэрмінаў-мадэрнізмаў, напрыклад, «абрабляючая прамысловасць», «здабываючая прамысловасць», «банкроцтва», «партыя», «інтэлігенцыя».
Пад кіраўніцтвам У.І.Пічэты ў чэрвені 1941 г. выйшлі «Нарысы па гісторыі Беларусі». У гэтай калектыўнай працы гістарычнае мінулае Беларусі разглядалася са старажытных часоў да падзелаў Рэчы Паспалітай. Але ў гады нямецка-фашысцкай акупацыі амаль увесь тыраж кнігі загінуў і не дайшоў да чытача.
Асновы для вывучэння шматлікіх праблем гісторыі Беларусі ІХ – сярэдзіны ХІХ ст. заклаў У.І.Пічэта. У дакументальнай двухтомнай працы «Аграрная рэформа Жыгімонта-Аўгуста ў Літоўска-Рускай дзяржаве» (1917 – 1918 гг.) ён разглядзеў прычыны правядзення і вынікі гаспадарчых пераўтварэнняў сярэдзіны ХVІ ст. Новым словам у айчыннай гістарыяграфіі стала кніга «Гісторыя сельскай гаспадаркі і земляробства Беларусі (да канца ХVІ ст.)», выдадзеная ў Мінску ў 1927 г. Аўтар раскрыў кіруючую ролю класа феадалаў у развіцці аграрных адносін, ахарактарызаваў феадальную вотчыну, закрануў праблему запрыгоньвання сялянства – лічыў прыгоннае права вынікам грамадскага развіцця.
12. Создание и деятельность Института белорусской культуры.
Институт белорусской культуры—Инбелку́льт—первая белорусская научная организация, существовавшая в 1922—1928 и реорганизованная в Белорусскую Академию Наук.
В феврале 1921 года при Наркомате просвещения БССР была создана Научно-терминологическая комиссия, в задачи которой входила разработка научной терминологии на белорусском языке. Параллельно готовился устав научно-исследовательского учреждения, который был готов к ноябрю.
30 января 1922 года на базе Научно-терминологической комиссии был образован Институт белорусской культуры. Первым председателем Инбелкульта был назначен Степан Михайлович Некрашевич. В 1925 году его сменил Всеволод Макарович Игнатовский, который также стал первым президентом Инбелкульта с учреждением этой должности в 1927 году. Среди первых работников Инбелкульта были Евфимий Фёдорович Карский, Вацлав Устинович Ластовский, Иосиф Юрьевич Лёсик, Иван Доминикович Луцевич (Янка Купала), Константин Михайлович Мицкевич (Якуб Колас), Антон Антонович Гринцевич.
25 июля 1924 года был утверждён устав Инбелкульта, в соответствии с которым он был объявлен высшей государственной научной организацией БССР, основными задачами которой являлись организация изучения общественных наук и координация всей научной работы в БССР.
В 1924 году в Инбелкульте была проведена реорганизация, были созданы секции: историко-археологическая, белорусского языка и литературы (с комиссией по реформе правописания), белорусского искусства (председатель Язеп Дыла, секретарь Николай Щекотихин, с подсекциями: музейной, театральной и изобразительного искусства), изучения революционного движения (с комиссией по созданию биографического словаря революционеров), этнографическая, правовая (с терминологической комиссией). Кроме того, работало несколько постоянных научных комиссий: словарная, терминологическая, литературная, библиографическая, по изучению природных производительных сил, по охране памятников древности, искусства и природы. К 1926 году были основаны также природоведческая, медицинская и сельскохозяйственная секции. 16 февраля 1925 года при Инбелкульте была открыта Библиотека Института Белорусской культуры. В 1927 году при Инбелкульте была открыта аспирантура. 29 июня 1927 года Инбелкульт был вновь реорганизован. Были созданы два отдела — гуманитарный, а также природы и хозяйства. Вместо секций были созданы кафедры.
В 1920-е годы основным направлением деятельности Инбелкульта были исследования в области истории, археологии, лингвистики, литературоведения и этнографии. С созданием в 1924 году земельно-геологической комиссии активизировались исследования в области почвоведения и геологии. Активно работала медицинская секция Инбелкульта, включавшая 65 сотрудников.
В 1926 году Инбелкульт был выведен из подчинения Наркомпроса БССР и был переподчинён СНК. С июля 1926 года велась подготовка к преобразованию Инбелкульта в Академию наук, для чего была проведена реорганизация 1927 года. 13 октября 1928 года было принято решение о преобразовании Инбелкульта в Белорусскую Академию Наук.
К 28 апрелю 1928 года в Инбелкульте работало 115 человек.
За время работы Инбелкульт выпускал журнал «Наш край» и «Запiскi аддзела гуманiтарных навук», «Запiскi аддзела прыроды i народнай гаспадаркi».
Изданы труды:
«Беларуская навуковая тэрмiналогiя» (вып. 1-24, 1922—1930)
«Белорусско-российский словарь» Н. Байкова и С. Некрашевича (1925)
«Опыт лингвистической географии Белоруссии» П. Бузука (1928)
«Белорусский архив» (т. 1-2, 1927—1928)
«Труды и материалы по истории и археологии Белоруссии» (кн. 1-3, 1926—1927)
«Нарысы гiсторыi беларуская лiтаратуры» М. Пиятуховича (1928)
«Нарысы з гiсторыi беларускага мастацтва» Н. Щекотихина (1928)
Для создания возможности еще более интенсивного развития научной деятельности в области белорусской культуры и исследовательской работы в БССР, еще большего сплочения всех ученых, создания наиболее благоприятных условий подготовки новых кадров ученых из родов рабочих и крестьян, Центральный Исполнительный Комитет и Совет Народных Комиссаров Белорусской Советской Социалистической Республики ПОСТАНОВИЛ:
1. Реорганизовать Институт Белорусской культуры в Белорусскую Академию наук.
2. Реорганизацию закончить к 1 января 1929 г. (К десятилетнему юбилею образования БССР).
3. Создать Правительственную комиссию в составе т.т. Хацкевича (Председатель), Игнатовского, Балицкого, Неорошевича и Оршанского, каковой поручить до 15 ноября 1928 г. представить на утверждение Совета Народных Комиссаров постоянный состав Президиума и личный состав действительных членов Белорусской Академии наук, а также те изменения, которые необходимы и вытекают из этого постановления.