Меркантилизм

Т. Мен, А.Монкретьен

Байлық сыртқы сауда жасау нәтижесінде жинақталады. Зерттеу мақсаты – айналыс аясы.

Өндіріс аясын зерттеу. Бірақ өндіріс аясы түсінігіне ауыл шаруашылығы жатқызылған.

Физиократизм

Ф.Кенэ, А. Смит,

Д. Рикардо

Өндіріс аясының зерттелуі. Еңбек – барлық тауар құндылықтарының негізі мен өлшемі. Экономиканы реттейтін заңдардың барлығы объективті болып келеді. Қоғамның барлық топтарының табыс көздерін анықтау.

Классикалық саяси экономика

У. Петти, Ф.Энгельс

Қосымша құн теориясы. Қоғамның барлық экономикалық құбылыстары талдауының классикалық тәсілдемесі.

Марксизм

К. Макрс, Ф.Энгельс

Экономикалық категоияларды зерттеу үшін шекті шаманы пайдалану. Микроэкономикалық әдіс. .

Маржинализм

К. Менгер,

У.. Джевонс

Қоғамдық нысанға тәуелсіз экономиканы зерттеу – «экономикалық адамның» қылығы мен субъективті себептері

Марксизм

К. Макрс, Ф.Энгельс

Реттелмелі экономика теориясы - мемлекеттің араласуы. Макроэкономикалық тәсілдеме.

Кейнсиандық

Дж. М. Кейнс

Экономикалық дамудың сипаттамасы, нарық бөлігіл болатын экономикалық институттардың жүйесі болып табылады.

Институционализм

Т. Ведлен, У. Митчел,

Д. Гэлбрейт

Микроэкономика

Макроэкономика

Негізгі категориялары

Өндіріс факторлары, шығындар, баға, сұраныс, ұсыныстар.

Ұлттық табыс, жиынтық сұраныс, инфляция, жұмыссыздық

Оң экономика.

Нормативті экономика

ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ

Экономикалық теория

Жалпы экономикалық ғылымдар

Қолданбалы экономикалық ғылымдар

Біріктірілген ғылымдар.

Танымдық

Экономикалық заңдаржы, құбылыстарды зерттеу

және түсіндіру.

Іс жүзінде зерттелген объектілер теориясын қолдану. Мемлекеттің экономикалық саясатының негізін құру.

Практикалық

(прагматикалық»)

Экономиканың және жалпы қоғам дамуының ғылыми болжамын жасау.

Болжамдық

Ғылым негізінде қоғам өміріне белгіленген көзқарастар жүйесін құру.

Дүниетанымдық

Методологиялық

Экономикалық ғылымдар жүйесі үшін теориялық және методолоогиялық негіз болады.

Экстраполяция

Болашаққа лайықталған тенденциялар негізінде экономикалық даму болжамы.

Индукция

Көптеген деректерді зерттеу нәтижесінде жалпы қорытынды жасау. .

Дедукция

Жалпы ережелер негізінде жеке қорытынды шығару.

Гипотеза (болжам)

Алдыун ала тексерілмеген қағида.

Бейтанымды, нақтылы

Танымал, нақтылы

Эмпиризм – бақылау, фактілерді жинақтау.

Эмпиризм – теорияны фактілер арқылы тексеру.

Талдау

Синтез

Категориялар, заңдар

Экономикалық еркіндік

Экономикалық өсу

Жұмыспен қамтылу және жұмыссыздық

Баға тұрақтылығы

Қоршаған ортаны қорғау

Әлеуметтік-экономикалық кепілдіктер

Әділ салық салу

4. Өндіріс – адам қоғамының өмір сүру негізі. Экономика екі іргелі экономикалық аксиомаға негізделеді: шексіз мұқтаждықтар мен шектеулі ресурстар. Мұқтаждықтар – бұл адамдардың белгілі бір пайдалылығы игіліктерді иелену мен пайдалануға деген ынталылығы. Мұқтаждықтарды қанағаттандыратын құралдар игіліктер болып табылады. Бір игіліктер шектеусіз мөлшерде болады, ал екіншісі – шектеулі. Соңғылары экономикалық игіліктер деп аталады.

Өндірістің түпкі мақсаты – тұтыну болып табылады, яғни әр трүлі мұқтаждықтарды қанағаттандыру үрдісі. Дамуы бойынша мұқтаждықтар сан жағынан да, сапа жағынан да түрленеді. Олардың осы ерекшелігі өндіріс дамуының ынталандырушы құралы болып табылады, мұның өзі жаңа мұқтаждықтардың пайда болуын негіздейді.

Экономикалық игіліктерді өндіру үшін ресурстар, яғни қоғамның әлеуметтік мүмкіндіктері пайдаланылады. Өндіріс үрдісінде ресурстар өндіріс факторларына айналады, олар келесі топтарға бөлінеді: жер, еңбек, капитал, кәсіпкерлік.

Шектеулі ресурстар жағдайында таңдау мәселесі туындайды. Оларды пайдаланудың ең тиімді тәсілін табу керек, ол үшін мына сұрақтарға жауап беру қажет: не өндіру керек? Қалай өндіру керек? Не үшін өндіру керек?

Минималды шығыстар арқылы максималды кірістер табу қамтамасыз етілетін шешім дұрыс болады. Шешім қабылдаудың негізгі критерийі – рационалдық.

Шаруашылық қызмет үрдісінде барлық субъектілер тауарларды өндіру және сатумен байланысты белгілі бір шығыстарға тап болады, - шығындар.