Қорытынды

Құю өндірісі – металдарды өңдеу технологиялық әдістерінің бірі болып табылады. Құю өндірісінде алдын-ала дайындалған қалыпқа балқыған сұйық металды құю арқылы құйма деп аталатын өнім алынады. Құйма көп жағдайда одан әрі механикалық жону арқылы дайын бөлшекке айналатын дайындама есебіндегі өнім болып саналады.Құю әдісі арқылы массасы бірнеше грамнан жұздеген тоннаға дейін тартатын, өлшемдері бірнеше сантиметрден ондаған метрге дейін жететін, қалындығы 0,5-500 мм шамасындағы пішіні өте күрделі құйма бөлшектер жасалады.

Құйма жасауға құюдың әртүрлі әдістері қолданылады. Олар – құм-балшық қалыпқа құю, қабыршақ қалыпқа құю, балқитын үлгі бойынша құю, кокильге құю, центрден тепкіш күшпен құю және т.б. әдістер. Осылардың әрқайсысын қолдану үшін өндіріс көлемін, құйманың өлшемдерінің дәлдігі мен бет тазалығына қойылатын талаптарды, экономикалық тиімділікті басшылыққа алу керек.

Құю өндірісінің өнімі ретінде құйманың сапасы құю өндірісі технологиясының әр кезеңінде біртіндеп қалыптасады. Сол себепті құйма жасау технологиялық үрдісінің жекелеген амалдарын, оларда қолданылатын материалдар мен жабдықтарды жетік меңгеру құю өндірісін оқудағы басты мақсат.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Воздвиженский В.М., Грачев В.А., Спасский В.В. Литейные сплавы и плавка их в машиностроении. – М. : Машиностроение, 1984. – 432 с.

2. Емельянова А.П. Теория литейного производство. – М. : Машиностроение, 1986. – 224 с.

3. Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздiк: Металлургия және кен iсi/жалпы ред.басқарған А.Қ. Құсайынов. –Алматы, 2000. – 288 б.

Ұлттық стандарттар өздерi әзiрлеген және қолданылатын елдердiң ерекшелiктерiн және ғылыми және техникалық даму деңгейiн көрсетедi. Сондықтан әр елдердiң бiркелкi бұйымдарға арналған стандарттары бiр-бiрiнен өзгеше болуы мүмкiн. Ал бұл жағдай халықаралық сауданың дамуына әжептеуiр кедергi болуда, себебi тауардың сипаттамасын тауарды сатып алушы елдiң стандартымен үйлестiру қажеттiгi туындайды. Халықаралық сауда мен халықаралық ынтымақтастықтың ұлттық стандарттарды үйлестiру, сонымен қатар халықаралық (аймақтық) стандарттарды әзiрлеу және кеңiнен қолдау қажеттiлiгiне әкелiп отыр.

Әр елдердiң тiкелей ынтымақтастығының басталуы 1921 жылға жатады. Сол кезде жетi ұлттық стандарттау комитеттерiнiң бiрiншi конференциясы өткен болатын. Осы конференцияның дайындаған ұйымдастыру принциптерiнiң негiзiнде 1926 жылы Халықаралық стандарттау жөнiндегi ұлттық қауымдастықтарының федерациясы (ИСА) құрылды. Бұның құрамында 20 ұлттық ұйымдар кiрдi. ИСА 180 астам стандарттау жөнiндегi халықаралық ұсынымдар әзiрледi, бiрақ екiншi дүниежүзiлiк соғыстың кезiнде оның жұмысы тоқтатылған едi.

ИСО-ның негізгі міндеттері. ИСО-ның мүшелері.

Стандарттау жөнiндегi халықаралық ұйым ұлттық стандарттау органдарының әлемдiк федерациясы ретiнде БҰҰ-ның шешiмiмен 1947 жылы құрамына 25 ұлттық ұйымдар енiп, Лондонда құрылған.

Оның атын таңдаған кезде грек сөзiнен шыққан ISOS – "тең" деген сөздi пайдалануға келiсiлген. Сондықтан бұл ұйым барлық елдердiң тiлiнде қысқа аты ISO (ИСО) болып аталынады.Бұл Үкiметтiк емес ұйымның қызмет саласы бүкiл стандарттау жағын, электротехника менэлектроникадан басқасын, қамтиды. Бұл екi сала Халықаралық электротехникалық комиссияның құзырына жатады (МЭК). Стандарттаудан басқа ИСО стандарттау мәселелерiмен де айналысады.

ИСО-ның негiзгi мақсаты стандарттаудың және қызметтердiң ұштасқан түрiн бүкiл дүние жүзiнде дамуын ынталандыру. Бұл iс-әрекет тауарлармен, қызметтермен халықаралық алмасу процесiнiң және интеллектуалдық меншiктiң, ғылыми-техникалық, технологиялық және экономикалық салаларының қызметтерiнiң дамуын қамтамасыз етедi.

ИСО-ның қызметiнiң тәжiрибелiк нәтижесi деп әр түрлi салалардың халықаралық стандарттарын қабылдауды және жариялауды дайындау арқылы халықаралық келiсiмге келудi айтады. Оларды әзiрлеу кезiнде ИСО барлық мүдделi жақтардың күтетiн мақсаттарын ескередi - өнiм (қызмет) өндiрушiлердiң, тұтынушылардың, ғылыми-техникалық өкiметтiк және қоғамдық ұйымдардың.

Бүгiнде ИСО-ның жұмысына дүние жүзiнiң елдерiнiң 146-сының ұлттық стандарттау ұйымдарымен қатысады, оның iшiнде 94 ИСО-ның мүшесi, 37-корреспондент мүшесi және 15 – қол қойған мүшелерi (2003 жыл бойынша).

ИСО-ның мүшелерi ИСО-ның кез келген техникалық комитетiнiң жұмысына қатыса алады, стандарт жобасы бойынша дауыс беруге құқылы, ИСО-ның Кеңесiнiң мүшелiгiне сайланады және Бас ассамблеяның отырыстарына қатысады.

ИСО-ның корреспондент – мүшелерi ондай белсендi жұмыс жүргiзбейдi, бiрақ әзiрленiп жатқан стандарттар туралы толық ақпарат ала алады. Корреспондент – мүшесi болып негiзiнен дамып келе жатқан елдердiң ұйымдары болады.

ИСО-ның қол қойған мүшелерi жарнасын төлейдi және халықаралық стандарттау туралы ақпарат алып отырады. "Қол қойған мүше" категориясы дамып келе жатқан елдер үшiн енгiзiлген.

ИСО-ға Қазақстан Республикасының қатысуы.

Қазақстан 1994 жылдан берi өзiнiң стандарттау, метрология және сертификаттау Комитетiмен ИСО-ның толық мүшесi.

Ұлттық стандарттау жөнiндегi ұйымдар өз елдерiнде ИСО-ның жетiстiктерiн жүзеге асырып отырады.

ИСО-ның ақша қоры мүше елдердiң жарнасынан, стандарттарды сатудан және басылымдардан және т.б. тұрады.

ИСО-ның ұйымдық құрылымы.

ИСО-ның ұйымдастырушылық құрылымы басқарушы және жұмыс органдарынан тұрады.

Басқарушы органына Бас ассамблея, ИСО-ның Кеңесi және оның комитеттерi, жұмыс органына – техникалық комитеттер (ТК), кiшi комитеттер және техникалық кеңестiк топтар жатады.

ИСО-ның жоғарғы орган Бас ассамблея болады, ол – лауазымды адамдардың және мүше болып сайланған делегаттардың жиналысы. Әрбiр мүше үш делегатты представлять етуге құқығы бар. Мүше – корреспонденттер мен қол қойған мүшелер бақылаушы ретiнде ғана қатыса алады.

Бас ассамблеяның сессияларының арасындағы үзiлiсте ИСО-ның жұмысын ИСО-ның Президентi басқаратын Кеңес жүргiзедi. Кеңес он сегiз мүшеден тұрады – үш жылға сайланатын стандарттау жөнiндегi ұлттық ұйымдардың өкiлдерi. Кеңес Бас ассамблеяны шақырмай-ақ ИСО-ның мүшелерiнен кеңес алу үшiн сұрақтарды жiбере алады немесе мүшелерге Кеңестiң шешiмiн жiберуге құқылы. Кеңестiң отырысында шешiм көпшiлiгiнiң даусымен қабылдана бередi. Қажет болғанда отырыстардың арасындағы мерзiмде кеңес шешiмдi хат алмасу жолымен де қабылдайды.Кеңес техникалық комитеттердi басқаратын Атқарушы бюро құрылған.

ИСО-ның комитеттері: ПЛАКО, СТАКО, ИСОНЕТ, ДЕВКО, РЕМКО, КОПОЛКО, КАСКО.

ИСО-ның Кеңесiне 7 комитет бағынады:

ПЛАКО (техникалық басқару бюросы), СТАКО (стандарттаудың ғылыми принциптерiн зерттейтiн комитет), КАСКО (сәйкестiктi бағалау жөнiндегi Комитет), ИНФКО (ақпарат жүйесi және қызметтер жөнiндегi комитет), КОПОЛКО (тұтынушылардың мүддесiн қорғайтын комитет), РЕМКО (стандарттар үлгiсi жөнiндегi Комитет).

ПЛАКО ИСО-ның жұмысын жоспарлау, жұмыстың техникалық жағын ұйымдастыру және үйлестiру жөнiнде ұсыным дайындайды. ПЛАКО-ның жұмыс саласына техникалық комитеттердi құру және тарату жөнiндегi ұсыныстарды қарау, техникалық комитеттер айналысуы керек стандарттау саласын анықтау жатады.

СТАКО халықаралық стандарттардың принциптерi мен әдiстемелерi жөнiнде ИСО-ның кеңестiк әдiстемелiк және ақпараттық көмек көрсетедi. Комитеттiң күшiмен стандарттаудың негiз болатын принциптерiн зерттеу жүргiзедi және осы салада оңтайлы нәтижеге жету жөнiндегi ұсыным дайындайды. СТАКО терминологиямен және сауданы дамыту үшiн халықаралық стандарттарды қолдану жөнiнде семинарлар ұйымдастырады.

КАСКО өнiмдердiң, қызметтердiң, процестердiң (жұмыстардың) және сапа системасының стандарттардың талабына сәйкестiгiн растау мәселелерiмен айналысады. Комитет сынақ және өнiмдердiң, қызметтердiң, процестердiң (жұмыстардың), сапа жүйесiнiң сәйкестiлiгiн сертификаттау бағалау жөнiнде және сынақ зертханаларының және сертификаттау органдарының компетенттiгiн растау жөнiнде басшылық құжаттарын әзiрлейдi, ұлттық және аймақтық сертификаттау жүйесiнiң өзара мойындауына және қабылдануына, сол сияқты сынақ саласындағы халықаралық стандарттарды пайдалану және сертификаттауды растауға жағдай жасайды.

ИНФКО стандарттар қоры мен автоматтандырылған дерекқор базасында стандарттауды ақпаратпен қамтамасыз жөнiндегi жұмыстарды ғылыми-әдiстемелiк және тәжiрибелiк тұрғысынан басшылық етедi, стандарттарды және техникалық регламенттердi сатуды ұйымдастырады.

ДЕВКО дамып келе жатқан елдердiң стандарттау саласындағы сұранымын зерттейдi, осы салада бұл елдерге жағдай жасау жөнiндегi ұсынымдар әзiрлейдi, дамып келе жатқан елдердегi стандарттаудың барлық жақтарын талқылауды кең көлемде ұйымдастырады, дамыған елдердегi оқыту орталықтарында стандарттау жөнiндегi мамандарды даярлайды; дамып келе жатқан елдер үшiн стандарттау жөнiндегi оқу құралдарын әзiрлейдi; стандарттау саласында өнеркәсiбi дамыған және дамып келе жатқан мемлекеттер екi жақты ынтымақтастықты дамытуды ынталандырады.

КОПОЛКО тұтынушылар мүддесiн қамтамасыз ету мәселелерiн және осыған стандарттау арқылы жағдай жасау мүмкiндiгiн зерттейдi; стандарттарды жасауға тұтынушылардың қатысу тәжiрибесiн талдап қорытады; стандарттау саласында тұтынушыларды оқыту жөнiндегi бағдарламаны құрастырады; халықаралық стандарттар туралы қажеттi ақпараттарды таратуды ұйымдастырады; халықаралық және ұлттық стандарттардың тiзiмiн мерзiмдi басып шығаруға дайындайды; тұтынушылар үшiн пайдалы басшылық құжат құрастырады: "тұтыну тауарларының салыстырмалы сынақтары", "тұтынушылар үшiн тауарлар туралы ақпараттар" және т.б.

РЕМКО стандарттар үлгiсiне (эталонға), оларды жасау мен аттестациялауға қатысты мәселелер жөнiнде тиiстi басшылық құжаттар әзiрлеумен айналысады. Одан басқа РЕМКО халықаралық метрологиялық ұйымдармен бiрге, атап айтқанда, халықаралық заңды метрология ұйымымен стандарттау үлгiлерi жөнiндегi ИСО-ның қызметiн үйлестiрушi болады.