-
Становішча беларускіх зямель у складзе Старажытнарускай дзяржавы
Перш чым казаць пра станаўленне беларускіх зямлель у рускай дзяржаве, варта сказаць, што Кіеўская Русь не была адзінай і цэнтралізаванай дзяржаўнай адукацыяй. На працягу ўсяго часу яе існавання ішла барацьба дзвюх тэндэнцый: ўзмацнення ўлады кіеўскага князя і імкнення да сепаратызму асобных тэрыторый. Даволі моцная ваенная арганізацыя дазваляла Кіеўскай Русі абараняцца ад пагрозы з боку суседніх дзяржаў і набегаў ваяўнічых качэўнікаў, ажыццяўляць заваявальныя паходы ў суседнія багатыя краіны і трымаць пэўны час у падпарадкаванні мясцовых князёў і баяраў, схільных да сепаратызму. Эканамічныя і этнічныя сувязі ў гэтай дзяржаве наўрад ці можна лічыць трывалымі.
У перыяд Кіеўскай Русі на тэрыторыі Беларусі самымі значнымі княствамі былі Полацкае і Тураўскае, якія ўваходзілі ў склад Старажытнарускай дзяржавы. Полацкае княства ўтварылася ў сярэднім цячэнні Заходняй Дзвіны ў 960-я гг. Яно займала ўсю Паўночную Беларусь і межавала на поўначы з Наўгародскай зямлёй, на ўсходзе - са Смаленскай, на поўдні - з Тураўскай, на захадзе і паўночным захадзе - з землямі літоўскіх плямёнаў. Полацкае княства займала больш за трэць тэрыторыі сучаснай Беларусі. У Полацку існавала княжая дынастыя, правы якой захоўваліся на працягу многіх пакаленняў.
Акрамя гэтага, у летапісах захаваліся згадкі больш дробных княстваў, сярод іх - Віцебскае, Аршанская, Друцкае, Мсціслаўскае, Пінскае, Мазырскае, Мінскае, Наўгародскае і інш.
Так як Полацкае княства было цэнтральным на тэрыторыі сучаснай Беларусі, то разумным будзе згадаць гістарычны факт пра князя Рагвалода і пачатку княжання дынастыі Рурыкавічаў на беларускай зямлі.
Каля 980 года Рагвалод разам з двума сваімі сынамі быў забіты князем Уладзімірам, дачку ж яго, Рагнеду, Уладзімір сілай узяў у жонкі. Ад Рагнеды ў Уладзіміра нарадзіліся тры сыны: Ізяслаў (каля 978-1001), Яраслаў (каля 978-1054) і Усевалад (983/984-до 1013). Ізяслаў пасля (каля 989 г.) стаў кіраваць Полацкім княствам, ад яго пайшла лінія Ізяславічаў Полацкіх, якая з'яўлялася адгалінаваннем дынастыі Рурыкавічаў. Іх таксама называюць Рагвалодавічы, або, услед за летапісам, «Рагваложымі внуці». Князі гэтай галіны былі адасоблены сярод астатніх Рурыкавічаў, валодаючы надзеламі толькі ў паўднёвай зямлі крывічоў з цэнтрам у Полацку (гэтая тэрыторыя прыкладна адпавядае сучаснай Цэнтральнай і Паўночнай Беларусі) і час ад часу варагуючы з іншымі князямі Русі. Сярод іх былі ужывальныя княжацкія дынастычныя імёны, не прынятыя ў іншых галін Рурыкавічаў - Рагвалод, Усяслаў, Брачыслаў.
Вынік: зыходзячы з гістарычных фактаў можна сказаць, што Полацкае княства было асновай дзяржаўнасці ў Беларусі і ўвайшло ў склад Кіеўскай Русі ваенным шляхам. Па іншай версіі, якая не супярэчыць першай - дынастычным. Такім чынам, мы можам казаць аб аб'яднанні беларускіх княстваў з Кіеўскай Руссю як аб ваеннай аперацыі, а не як аб добраахвотным Саюзе.
Акрамя гэтага можна сказаць, што незалежная Беларусь сёння абумоўленая незалежнасцю Полацкага княства ў складзе Старажытнарускай дзяржавы.