-
Раннефеадальныя княствы не тэрыторыі Беларусі – Полацкае, Турўскае і інш.
Асноўным княствам на тэрыторыі сучаснай Беларусі было Полацкае. Акрамя гэтага гісторыкі ў якасці прыкладу буйнага княства называюць Тураўскае. Перш чым апісваць непасрэднае геапалітычнае становішча княжства і дзяржаўныя характарыстыкі, неабходна даць кароткі экскурс ва ўнутраны ўклад княстваў.
Улада князя ў Полацку суіснаваць з уладай веча, роля якога асабліва ўзмацнілася з канца 1120-х гг. Веча запрашала князя на княжанне, выдавала законы, выбірала пасаднік, тысяцкіх і іншых прадстаўнікоў мясцовага кіравання, ухваляла аб'яву вайны ці міру. Улада веча распаўсюджвалася не толькі на горад, але і на ўсю воласць, раскіданыя па ўсім княству паселішчы. У Полацкім княстве веча праіснавала да XV ст. (1498), калі гораду было дадзена магдэбургскае права.
Князі займаліся ваеннай справай, хадзілі ў паходы са сваёй дружынай у іншыя землі. Акрамя таго, князь вырашаў адміністрацыйныя пытанні, вяршыў суд, ахоўваў гандлёвыя шляхі і караваны ў сваім княстве. Пасля ўвядзення хрысціянства і адукацыі ў 992 г. Полацкай епархіі высокае грамадскае становішча ў Полацку займаў епіскап. Ад імя князя і епіскапа пісаліся дагаворы, якія заключала полацкае веча, і да дакументаў прывешвалі іх друку.
У пачатку XII ст. Полацкае княства ўступіла ў перыяд палітычнай раздробленасці і распалася на некалькі ўдзельных княстваў: Полацкае, Мінскае, Віцебскае, Друцкае, Ізяслаўскі, Лагойскае і інш.
Другім буйным княствам на тэрыторыі Беларусі было Тураўскае, якое ўтварылася ў канцы X ст. Яго тэрыторыя ў асноўным адпавядала месцах рассялення дрыгавічоў на поўдні Беларусі ў басейне Прыпяці. Палітычным цэнтрам княства стаў Тураў, буйным горадам з'яўляўся таксама Пінск. Узнікненню і развіццю Турава і Пінска садзейнічала іх выгаднае размяшчэнне на водным Прыпяцка-Бугскім гандлёвым шляху з Кіева і іншых рускіх зямель у Заходнюю Еўропу. Тураўскае княства часам было незалежным, а часам належала Кіеву ў якасці часткі вялікакняжацкіх уладанняў. У 1150-я гг. Тураў выйшаў з падпарадкавання Кіева, і ў ім усталявалася самастойная княжацкая дынастыя. У другой палове XII - пачатку XIII ст. на тэрыторыі Тураўскага княства ўтварыўся шэраг дробных феадальных княстваў: Тураўскае, Пінскае, Слуцкае, Клецкае, Дубровіцкае (на тэрыторыі сучаснай Паўночнай Украіны).
Такім чынам, Полацкае і Тураўскае княства можна лічыць першымі дзяржаўнымі ўтварэннямі на тэрыторыі Беларусі.
У далейшым развіццё феадальных адносін, узнікненне моцных мясцовых цэнтраў, сепаратызм мясцовых феадалаў прывялі да паслаблення Кіеўскай Русі.
Вынік: нягледзячы на тое, што Полацкае і Тураўскае княства было адносна незалежным ад Кіеўскай Русі, лёс яго быў падобны з астатнімі старажытнарускімі княствамі, якія загінулі ў выніку націску татарскіх армад і сталых міжусобіц паміж князямі. У адрозненні ад маскоўскіх і кіеўскіх зямель, беларускія землі былі інкарпараваны ў склад Вялікага Княства Літоўскага.
Заключэнне
Кароткі экскурс у старажытную гісторыю рускай зямлі дае шырокую глебу для навуковых даследаванняў. Як правіла, даследаванні і дыскусіі вядуцца вакол пытання, ці была Кіеўская Русь адзінай дзяржавай Усходніх славян ці ж гэта было часовае ваеннае аб'яднанне, якое сілай зброі падпарадкоўвала сабе іншыя княства. Асноўныя канцэпцыі абвяшчаюць, што сучасная Беларусь, Украіна і Расія маюць этнічныя карані ў старажытнарускай дзяржаве. Тым не менш складана назваць сяброўскімі адносіны паміж удзельнымі княствамі. З іншага ж боку, «дружалюбнасць» княстваў не разглядаецца з пункту гледжання этнасу, таму што цікавасць, як правіла была эканамічная. Гаворачы аб эканоміцы нельга не сказаць, што Кіеўская Русь была эканамічным вынікам шляху «з варагаў у грэкі». Пасля заняпаду Кіеўскай Русі на змену прыйшла дзяржавы «Залатая арда» (пасля - Маскоўская Русь або Масковія), Вялікае Княства Літоўскае. Геапалітычныя канфлікты гэтых навапаказаных дзяржава сярэднявечча ёсць прамое следства палітыкі Старажытнай Русі.
Зрэшты, нешта падобнае на дыпламатычным узроўні мы можам назіраць у сучаснай палітыцы паміж ўсходнееўрапейскіх дзяржаў.