Кантрольныя пытанні
1. Сутнасць кропкавага метаду вымярэння хуткасці цячэння на хут-каснай вертыкалі.
2. Сутнасць аналітычнага метаду разліку сярэдняй скорасці цячэн-ня на вертыкалі.
4. Гадограф (эпюра хуткасцей): прырода, назначэнне.
3. Парадак вылічэння сярэдняй хуткасці цячэння на вертыкалі гра-фічным метадам.
Рыс. 1.10. Эпюра хуткасцей (гадограф) да вылічэння сярэдняй хуткасці
па вертыкалі № 4 графічным спосабам, р. Вілія (в. Прэны, 31сакавіка 1999 г.)
Табліца 1.11
Ведамасць вымярэння сярэдня хуткасці цячэння па вертыкалі графічным спосабам Вертыкаль №_______ Маштаб: ветрыкальны______________
гарызантальны____________
|
Вымяраемая плошча |
Плошча ў дзяленнях планіметра |
Плошча гадографа q = R (n2 – n1), м²/c | ||
|
Адлікі (n2 , n1) |
Рознасць адлікаў (n2 – n1) |
Сярэдняя рознасць (n2 – n1) | ||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Планіметр №__________Цана дзялення планіметра (R) ________ м²/c адз.
Плошча гадографа q_________м²/с Сярэдняя хуткасць vс = q / h_________м/с
1.5. Крывыя расходаў вады
Асноўным колькасным паказчыкам воднасці ракі з’яўляецца расход вады(Q, м³/с) – колькасць вады, якая працякае праз папярочнае (жывое) сячэнне рэчышча ў адзінку часу; выражаецца агульнай гідраметрычнай заканамернасцю («плошча – хуткасць»):
Q=vс · ω,
дзе vс – сярэдняя хуткасць воднага цячэння; ω – плошча воднага сячэння ў дадзеным гідрастворы.
Для падліку характарыстык сцёку (пабудова і выдзяленне тыпаў жыўлення па гідрографу і гэтак далей) неабходна ведаць штодзённыя расходы вады. Аднак іх вымярэнне, асабліва на вялікіх рэках, з прычыны вялікай працаёмістасці патрабуе значных выдаткаў часу і сродкаў. Таму колькасць вымярэнняў расходаў вады будзе неадноль-кавай для розных гідралагічных пор года, а таксама для рэк з рознымі гідралагічнымі рэжымамі. Больш часта вымяраюць расходы ў перы-яды найбольшых іх змяненняў – у веснавыя разводдзі (паўнаводдзі) і летнія, асеннія і зімовыя паводкі, пры адпаведных рэзкіх ваганнях ўзроўняў вады. У веснавое разводдзе выконваюць да 5 вымярэнняў на падняцці і 5–8 на спадзе ўзроўню вады; у межань – адно вымярэнне праз 7–10 сутак у залежнасці ад змены ўзроўню, пры праходжанні дажджавых паводак – 3–5 вымярэнняў. Пры ўстойлівым ледаставе і плаўным змяненні ўзроўню вады расходы вымяраюць праз 10–20 сутак. Матэрыялы гэтых вымярэнняў за гадавы цыкл зводзяцца ў ведамасць «Вымераныя расходы вады» (табл. 1.12).
Паміж расходам працякаючай у рацэ вады і ўзроўнем існуе ўстаноўленая гідраўлічная сувязь, на аснове якой практычна па матэрыялах назіранняў гідралагічных пастоў і ВРВ вызначаецца залежнасц Q = f(H), г. зн. залежнасць расходаў ад узроўняў, хаця на самай справе расход з’яўляецца незалежнай пераменнай, а ўзровень – функцыяй ад велічыні расходу вады. Аднак на практыцы так прынята таму, што вымярэнні ўзроўняў на гідрапастах выконваюцца што-дзённа ў стандартныя тэрміны, а вымярэнні расходаў, як паказана вышэй, – значна радзей, г. зн. практычна велічыня расходу за кожны дзень вызначаецца па ўзроўню вады.
Табліца 1.12