- •VI сыйныф 26
- •VII сыйныф 37
- •VIII сыйныф 52
- •Кадерле укучылар!
- •V сыйныф Әкиятләр
- •Чәчәкләр (Әкият)
- •А. Алиш иҗаты
- •Ш. Рәкыйпов. «Чәчәкләр сөйли белә»
- •Г. Тукай. «Исемдә калганнар» Асрарга бала бирәм, кем ала? (Инша)
- •Автобиография
- •Г. Тукай. «Шүрәле»
- •Г. Тукай. «Пар ат»
- •Ф. Әмирхан. «Нәҗип»
- •Ф. Әмирханның «Нәҗип» хикәясендә пейзаж
- •Минем яраткан эшем (Инша)
- •Г. Ибраһимов. «Алмачуар»
- •Закирның кичерешләре
- •Алмачуар тай булыр (Инша)
- •Һ.Такташ. «Ак чәчәкләр» Кышкы салкын көннәрдә (Инша)
- •Беренче кар (Инша)
- •Карлы көз (Инша)
- •Кыш килде (Инша)
- •Һ. Такташ. «Караборынның дусты»
- •Караборынның кичерешләрен сурәтләүдә авторның осталыгы (Хикәя итү)
- •Минем этем (Инша)
- •Ә. Еники. «Курай»
- •Ә. Еники. «Бала» Зарифның кичерешләре (Инша)
- •Г. Кутуй. «Сагыну»
- •Г. Кутуй. «Рөстәм маҗаралары»
- •Әгәр мин тылсымчы булсам... (Инша)
- •М. Җәлил. «Җырларым»
- •«Ана бәйрәме» шигыренең халык авыз иҗаты белән уртаклыгы (Инша)
- •М. Җәлилнең «Ана бәйрәме» шигырендә ананың кичерешләре (Инша)
- •Ф. Кәрим. «Үлем уены»
- •Әхтәм образы
- •Нәни солдатның тапкырлыгы (Инша)
- •М. Кәрим. «Озын-озак балачак»
- •Шагыйрь җанлы Әсгать (Инша)
- •Ш. Галиев. «Шәвәли маҗаралары»
- •Ш. Галиев. «Рәхмәтләр хакында»
- •Ш. Галиев. «Сабантуйда җиңелгән малай»
- •Л. Фәттаховның «Сабан туе» картинасының репродукциясе өстендә эшләү
- •Г. Сабитов. «Ярсулы яз»
- •Н. Исәнбәт. «Хуҗа Насретдин» Хуҗа Насретдин − халык герое (Инша)
- •VI сыйныф Җырлар
- •Г. Камал. «Беренче театр» Хәмзә бай образы (Инша)
- •Вәли һәм Хәбибрахман образлары (Инша)
- •Биби образы (Инша)
- •С. Рәмиев. «Уку»
- •С. Рәмиев. «Авыл»
- •Туган авылым (Инша)
- •Шигырьдә сурәтләнгән авыл (Инша)
- •Ә. Фәйзи. «Тукай»
- •X. Туфан. «Гөлләр инде яфрак яралар» Шигырьнең үзенчәлеге
- •Г. Ибраһимов. «Кызыл чәчәкләр» Биш дусның язмышы (Инша)
- •Г. Гобәй. «Маякчы кызы»
- •Мәрдән абзый − бары әти, әти... (Инша)
- •Илсөяр образына характеристика (Инша)
- •И. Юзеев. «Бакчачы турында баллада» Көчле рухлылар гына мактауга лаек (Инша)
- •И. Гази. «Өч Мәхмүт»
- •Ч. Айтматов. «Беренче мөгаллим» Беренче укытучым (Инша)
- •Яхшылык җирдә ятмый (Инша)
- •Б. Урманченың «Салтык болыны» картинасы буенча эш
- •Р. Миңнуллин. «Энекәш кирәк миңа!»
- •Р. Миңнуллин. «Әни, мин көчек күрдем!»
- •Ф. Яруллин иҗаты Олы җанлылык кече яшьтән башлана (Инша)
- •Ф. Яруллин. «Ак төнбоек»
- •VII сыйныф Татар халык мәкальләре
- •«Сөембикә бәете»
- •Язмышларың фаҗигале, Сөембикә-ханбика
- •К. Насыйри. «Әбүгалисина»
- •Гыйлем алу − бәхетеңә бару (Инша)
- •Г. Тукай иҗаты
- •Г. Тукай. «Печән базары, яхуд Яңа Кисекбаш»
- •Поэмадагы әкият алымнары (Инша)
- •Г. Исхакый. «Кәҗүл читек»
- •Әхмәдулланың кичерешләре
- •Дәү әнием (Инша)
- •Дәрдемәнд. «Видагъ»
- •К. Тинчурин. «Җилкәнсезләр» Батырхан образы
- •Һ. Такташ. «Гасырлар һәм минутлар»
- •М. Әмир. «Агыйдел»
- •Артыкбикә образына характеристика
- •Ф. Хөсни. «Йөзек кашы» Айдар образы (Инша)
- •Минем Госман образына мөнәсәбәтем (Инша)
- •Минем халкым − минем язмышым (Инша)
- •Шулай үлде Ватан улы (Инша)
- •Ә. Еники. «Әйтелмәгән васыять»
- •Н. Арсланов иҗаты
- •Г. Ахунов иҗаты
- •Г. Ахунов. «Артышлы тау буенда»
- •Хәсән − минем яшьтәшем (Инша)
- •Х. Сарьян. «Бер ананың биш улы»
- •Маһисәрвәр апа − бөек ана! (Инша)
- •Хәвадис образы (Инша)
- •Эчкән кеше − беткән кеше (Инша)
- •Мирзаның үлеме − иң югары дәрәҗәдәге мәгънәле үлем (Инша)
- •VIII сыйныф Дастаннар һәм аларның барлыкка килүе
- •«Идегәй» дастаны (Инша)
- •Ф. Кәрими. «Салих бабайның өйләнүе»
- •Салих бабайның өйләнүе (Инша)
- •М. Фәйзи. «Галиябану»
- •Галиябану һәм Хәлил − иске гадәт-йола корбаннары (Инша)
- •Ш. Камал. «Акчарлаклар»
- •Егет кешене кыюлык бизи (Инша)
- •Һ. Такташ. «Алсу»
- •Һ. Такташ. «Киләчәккә хатлар»
- •Г. Бәширов. «Туган ягым − яшел бишек»
- •Халкымның күңел байлыгы (Инша)
- •М. Җәлилнең тоткынлыктагы кичерешләре (Эссе)
- •Яраткан шигырем (Инша)
- •Н. Фәттах. «Итил суы ака торур»
- •Тарихлардай килгән хакыйкать (Инша)
- •А. Гыйләҗев. «Язгы кәрваннар» Сезнең тормыш − үзе батырлык (Инша)
- •Һәр кешенең гомере − язылмаган китап (Инша)
- •С. Сөләйманова иҗаты Саҗидә Сөляйманова − минем яраткан шагыйрәм (Инша)
- •Ач, шигърият, серләреңне... (Инша)
- •Иң татлы тел − туган тел, Анам сөйләп торган тел (Инша)
- •По страницам учебников литературы
Г. Гобәй. «Маякчы кызы»
Бирем. Сезнең таң атканны күргәнегез бармы? Ул нинди булып исегездә калды?
Җәйге таң
-
Галибанә яктырып әкрен генә ал таң ата.
Г. Тукай.
Таң ата... Бу − табигатьнең иң могҗизалы, иң серле, иң гүзәл вакыты.
...Әнә бар дөнья әкияттәгедәй сихри тынлыкка чумган, шылт иткән тавыш та юк. Күктәге берәм-сәрәм йолдызлар әкрен генә төссезләнәләр. Көнчыгыш ягы алсулана, аннан, агара төшеп, таң сызыклары беленә башлый.
Урман артыннан күтәрелгән кояшның алсу йөзе ашыкмый гына җир өстенә күз сала: «Мин юкта ул-бу булмаганмы, барысы да исән-саулармы?» Шуны гына көткәндәй, таллыкта сандугач сайрап җибәрә; әрәмәлектә күке аваз сала; салкынча шаян җил агачларны, үләннәрне, битләрне сыйпап үтә; чыклы чирәм, кычыткан исе борыннарны кытыклый; кайдадыр кайтмый калган сарык бәтие тавыш бирә; абзарларда иренеп кенә сыерлар мөгрәп куя; йокы аралаш казлар каңгылдап ала. Ара-тирә капка ачылган-ябылган тавышлар ишетелгәли. Хуҗабикәләр торып, сыер саварга керешәләр. Тирә-якка җылы сөт исе тарала...
Ул арада кояш тагы да югарырак күтәрелә, серле тынлык юкка чыга, җирдә яңа көн башлана.
Мәрдән абзый − бары әти, әти... (Инша)
-
Син алла да түгел, әти,
фәрештә дә түгел, әти,
син миңа әти, әти!
Р. Фәйзуллин.
«...Илсөяр, шатланып, иркен сулады. Иркәләнеп, әтисенең битенә башын куйды.
− Таң атканда бигрәк тә матур инде безнең бу Агыйдел, әти, әйеме?
− Әйе, шул, кызым».
Әһә, исегезгә төштеме? Әйе, әнә Мәрдән абзый белән Илсөяр, бер-берсенә сыенып, таң атуның хозурлыгына хәйран калып утыралар Г. Гобәйнең «Маякчы кызы» әсәрендә.
Мәрдән абзый − гади һөнәр иясе, пароходлар сайга кереп утырмасын өчен, маякларны төнлә кабызып, көндез сүндереп тора. Эшенә җаваплы карый. Әмма аның бөтен рәхәте, куанычы − бердәнбер кызы Илсөяр. Алар гел бергә. Ул аны бик ярата. Мәрдән абзый кызының бетмәс-төкәнмәс сорауларына җаваплар таба. Әти кеше буларак, ул Илсөярнең үзе кебек көчле, куркусыз булып, яхшы белән яманны, рәхимсезлек белән шәфкатьлелекне аера белә торган бала булып үсүен тели. Эш сөяргә дә өйрәтә. Алар бик тынгысыз чорда яшиләр. Менә шундый вакытта ул кызына югалып калмаска, гаделлек өчен тырышырга кирәк икәнлеген эш-гамәлләре аша төшендерә. Ул − сабыр, ягымлы, кайгыртучан ата. Илнең язмышы хәл ителгән чорда Мәрдән абзый − партизаннарга бик зур ярдәм итүче, акыллы, кирәк вакытта хәйләкәр дә була белгән көчле, ышанычлы кеше.
Минем әтием дә Мәрдән абзыйга охшаган: киң күңелле, сабыр, мөлаем. Әти белән безгә рәхәт, тыныч. Әтиләрнең барысы да шундый олы җанлы булалар, дип уйлыйм.