17. Рабселькораўскі рух на Беларусі ў 1930-я гады: змест і спецыфіка працы.

Важнай вехай развіцця перыядычнага друку з'явiуся рабселькораускi рух. У 20-30-я гг. камсамольцы, рабоча-сялянская мо-ладзь, вайскоуцы у масавым парадку станавiлiся рабселькорамi газет. Многiя з iх сталi вядомымi

публiцыстамi i лiтаратарамi: К. Чорны, А. Александровiч, П. Трус, М. Чарот, П. Галавач, К. Крапiва i шш. У сярэдзше 30-х гг. у Беларусi было больш за 300 тыс. рабселькорау, праз якiх кiруючыя структуры прапаган-давалi сваю палiтыку сярод насельніцтва. Паралельна са станауленнем беларускага перыядычнага друку інтэнсiуна развiвалася радыёвяшчанне. 3 1925 г. вядзе рэгулярныя перадачы беларускае радыё. Пачынаючы з дэтэктарных прыёмніцау, на Беларусi у 20-я гг. радыё хутка распаусюдзiлася у гарадах, а затым была створана правадная сетка i у

сельскай мясцовасці. Эфектыунасць інфармавання насельніцтва узрастала адэкватна павелiчэнню тыражу беларускiх газет, часопісау i колькасць радыёпрыёмткау.

У Заходняй Беларусi, якая да 17 верасня 1939 г. находзiлася пад уціскам буржуазнай Польшчы, быу створаны дэмакратычны фронт барацьбы за нацыянальнае вызваленне. Палітычныя партыi арганізавалi выпуск нелегальных

газет i часопісау для прапаганды галоунай ідэі - уз'яднання беларускага народа заходніх абласцей з савецкай рэспублікай. За увесь час акупацьі беларускіх зямель выходзяць каля 100 дэмакратычных выданняу. Пасля рэвалюцыi значная колькасць беларусау аказалася у эмiграцыі у розных краінах Еуропы i Амерыкi. Да гэтага часу у эмiграцыі існуе так званы урад ВНР. Палітычныя эмiгранты выпускалi газеты i часопісы, стваралi выдавецтвы для выпуску кнiг. Публіцыстыка i лггаратура беларускага замежжа уяуляе значную цікавасць. Таким чынам, да пачатку Другой сусветнай вайны у Беларусi была створана

разгалінаваная сiстэма сродкау масавай інфармацьп, якая выконвала важнейшыя функцыi фармiравання сацыя-лiстычных грамадскiх адносін:

• шырокае інфармаванне насельніцтва аб рэспубліканскiм, саюзным i міжнародным жыццi;

• партыйная прапаганда, умацаванне савецкай улады i арга-нiзацыя сацыялiстычнага будаунiцтва;

• развіццё нацыянальнай культуры i беларускай мовы;

• фармiраванне нацыянальнага журналiсцкага вопыту i пуб-лiцыстычнага майстэрства, падрыхтоука творчых кадрау.

Нацыянальная журналiстыка садзейничала беларускаму народу не толькi будаваць сацыялiстычную сельскую гаспадарку i прамысловасць, ствараць аснову развiцця нацыянальнай адукацыі, навукi i культуры, але выстаяць i

перамагчы фашызм у час Айчыннай вайны. На часова акупіраванай фашыстамi тэрыторыi таксама была створана падпольная i партызанская прэса як своеасаблiвы вяшчун надзеi i свабоды беларускага народа.

18. Беларускі перыядычны друк у гады сталінскіх рэпрэсій (1933-1937 гг.). Работа друку па асвятленню задач другой пяцігодкі.

Да пачатку 1933 г. у Беларусі выдавалася 201 газета га'да-вым тыражом 113,5 млн. экземпляраў, у тым ліку 13 цэнтраль-ных газет, 75 раённых (па адной у кожным раёне) і 113 шмат-тьіражных. 3 13 цэнтральных газет 8 выходзіла на беларускай мове, 2 — на яўрэйскай, 1 — на польскай, 1 — на літоўскай мо-вах. Гадавы тыраж іх раўняўся 58681,6 тыс. экземпляраў. Тыраж раённых газет, якія выдаваліся ў БССР, складаў 46 476 тыс. эк-земпляраў. 74 газеты выходзілі на беларускай мове і 1 — на польскай.

Маніпуляцыя грамадскай думкай — выбітная рыса перыядычнага друку гэтага перыяду. Напрыклад, газету “Савецкая Беларусь” пачалі абвінавачваць у нацдэмаўшчыне яшчэ ў1926. “Савецкая Беларусь” стала аб’ектам шматлікіх нараканняў, яе матэрыялы асуджаліся і няшчадна крытыкаваліся ўладай. Пачаў змяняцца творчы калектыў рэдакцыі. “Савецкая Беларусь” ужо не звяртае ўвагі на асноўныя праблемы грамадства, замяняе іх прапагандай, аднабаковым асвятленнем навін. Кожную падзею ў газеце стараюцца падаць так, каб гэта падкрэслівала правільнасць дзяржаўнага курсу. Але нават такое перанараджэнне “Савецкай Беларусі” не прынесла вынікаў — у 1933 годзе газета была зачынена.

Другі пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі — но-вая вяха ў пабудове сацыялізма. Для яго выканання неабходна было ўзняць творчую энергію мас, мабілізаваць рабочы клас і калгаснае сялянства, перабудаваць усю партыйна-палітычную і арганізацыйную работу сярод працоўных, палепшыць партый-нае кіраўніцтва Саветамі, прафсаюзамі, камсамолам. Неабход-на было таксама звярнуць сур'ёзную ўвагу на далейшае паляп-шэнне дзейнасці партыйна-савецкага друку рэспублікі.

Працоўныя Савецкай краіны паспяхова выканалі першы і другі пяцігадовыя планы развіцця народнай гаспадаркі. 1938-1941 гг. Былі адзначаны новым умацаваннем становішча СССР на міжнароднай арэне.

Савецкаая Беларусь за гады трэцяй пяцігодкі па пану павінна была павялічыць агульны валвавы аб’ем праымсловай прадукцыі ў 1,5 раза, капіталаўкладанні павінны былі скласці 1 млрд.руб. (у другой пяцігодцы – 600млн.).

У гады трэцяй пяці-кі ўмацаваўся партыйна-савецкі друк, узмацнялася яго роля ў выканнаі планаў. ЦК ВКП (б) прыняў рад пастаноў, накіраваных на пашырэнне партыйных аддзелаў у газетах, паляпшэне работы ўласных карэспандэнтаў, павышэнне ролі раенных газет: “Аб асвятленні ў газетах пытанняў партыйнага жыцця” (1938 15сакавіка), “Аб рабоце ўласных карэспандэтаў яраслаўскай абласной газеты “Северный рабочій” (1938 2 чэрвеня), і інш.

ЦК ВКП (б) адзначыў бессістэмнае і павярхо9ўнае асвятленне пытанняў партыйнага жыцця ў беларскіх рэспубліканскіх газетах “Звязда” і “Советская Белору.” і патрабаваў увесці ва ўсіх рэспбліканскіх, краявых, абласных газетах пастаянны аддзел “Партыйнае жыцце”.

Такім чынам пад гэтай рубрыкай у газетах змяшчаліся матэрыялы аб рабоце партыйных арганізацый, іх кіруюча ролі ў гаспадарчым і культурным будаўніцтве, палітычным выхавані працоўных.

У 1938г. “Звязда” і “Советская Белору.” і інш. Рэспбліканскія газеты надрукваалі раздзелы “Краткого курса історіі ВКП (б)”.

ЦК ВКП (б) партрабаваў каб аддзел прапаганды і агітацыі аб’яднаў найбольш кваліфікаваных прапагандыстаў, лектараў дакладчыкаў, кансультатнтаў для супрацоўніцтва ў друку, а рэдакцыі цэнтральных, рэспубліканскіх, краявых і абласных партыйных і касмамольскіхгазет сістэматычна змяшчалі на сваіх старонках артыкулы па тэарэтычных пытаннях марксізма-ленінізма, лекцыі для прапагандыстаў, адказы на пытанні чытачоў.

Ужо ў пачатку трэцяй пяцігодкі ў рэспубліцы пачаўся шырокі рух за дэртміновае выкананне заданняў. “Совет. Белор.” І іншыя газеты пастаянна вялі рубрыку “Спаборніцтва імя трэцяй пяцігодкі”.

1 лютага 1939 г. Рэспубліканскія газеты апублікавалі тэзічы даклада XVIII з’ездзе ВКП (б) “Трэці пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі” (1938-1942), а таксама перадрукавалі перадавы артыкул “Правды” “Трэцяя пяцігодка”.

Газеты асвяшчалі розныя формы прамысловасці. Асвятляліся таксама пытанні развіцця сельскай гаспадаркі (“Парады калгаснікам”, “На калгасны шлях”, “Пашырыць рады стаханаўцаў на ўборцы”, і інш.).