«ПВЛ» –летапiсны звод, ў Кiеве, да другога дзесяцiгоддзя XII ст. ў летапiсных зводах XIV – XVIII ст. мела тры рэдакцыi, 1.Первая редакция (совпадающий в обеих летописях рассказ о событиях до 1110 г.) монахом Киево-Печерского монастыря Нестором в 1113 г. при киевском князе Святополке II (Михаиле). Захавалiся 2.Лаўрэнцьеўская (спiсы Лаўрэнцьеўскi, Кенігсбергскi, цi Радзiвiлаўскi, i Троiцкi),– 3.Iпацьеўская рэдакцыя назву па спiсе у складзе летапiсу XV ст., што знаходзiўся ў Iпацьеўскiм манастыры ў Кастраме. (Хлебнiкаўскi (XVI ст.), Пагодзiнскi (XVII ст.) i Ермалаеўскi (канец XVII – пачатак XVIII ст.) спiсы.) апiсанне пагадовых падзей да 1110 г складзена манахам Кiева-Пячорскага манастыра Нестарам. Пасля разыходжаннi, якiя выяўляюць iснаванне другой i трэцяй рэдакцый. У Лаўрэнцьеўскай рэдакцыі тэкст да 1110 г., а затым пад 1116 г. ёсць прыпiска iгумена кiеўскага Выдубiцкага манастыра Сiльвестра аб напiсаннi iм гэтага. Причиной - вокняжение на киевском «столе» Владимира Мономаха в 1113 г. Iпацьеўская рэдакцыя - манахі Кiева-Пячорскага манастыра вярнуць яму гонар цэнтра летапiсання. перапрацоўка летапiсу Нестара на падставе другой рэдакцыi. да 1118 г. Апошнi рэдактар «Аповесцi...» (магчыма, духоўнiк старэйшага сына Манамаха – Мсцiслава, якi княжыў у Ноўгарадзе) дапоўнiў пра сямейныя справы Манамаха i яго бацькi Усевалада, удакладнiў звесткi аб прызваннi варагаў i пра вiзантыйскiх iмператараў, у сваяцтве з якiмi былi Манамахi. представление с хорошей стороны той ветви рода Рюриковичей, к которой принадлежал Владимир Мономах. Крынiцы: летапiсы XI cт. Бiблiя, i вiзантыйскія «Хронiка Георгiя Амартола», Иоанна Малалы i «Жыцiе Васiлiя Новага», i «Летапiсец патрыярха Нiкiфара»., дамовы Алега, Iгара i Святаслава з вiзантыйскiмi iмператарамi 911, 944, 971, жыцiя i казаннi аб хрышчэннi Русi, аб забойстве Барыса i Глеба, песнi i легенды пра заснаванне Кiева, пра вешчага Алега, паданне аб помсце княгiнi Вольгi драўлянам.Асноўная асаблiвасць: гiсторыя Русi ў сувязi з сусветнай гiсторыяй, звесткi пра рассяленне славянскiх плямёнаў– кривичей (и полочан), дреговичей и радимичей, на территории Беларуси (вероятнее всего в VI– IX вв.). реки Западная Двина, Полота, Днепр, Сож— полочане от реки Полоты, радимичі от прародителя племени Радима. , аб першапачатковай гiсторыi Полацкага княства, варыянт апавядання пра Уладзiмiра i Рагнеду, пра князя Iзяслава Брачыславiча, звесткi пра.Полацк, Вiцебск, Мiнск, Тураў, Пiнск, Брэст, Друцк (наместники Рюрика в 862 г. управляют Полоцком, в договоре 907 г. Полоцк,. от Константинополя уклад, о первых полоцких князьях Рогволоде ,Рогнеде. в 988 г. Рогнеду и Изяслава в Заславль Изяслав в 1000 г. в 1001 г. Всеслав, С 1003 по 1044 гг. Брячислав Изяславич, 1021 г. на Новгород, разбит на р. Судоме Ярославом. в 1044 г. Всеслав. 1066–1067 гг. на Новгород. сыновья Ярослава 3 марта 1067 г. на р. Нямиге около Минска. 1068 г. о Рогнеде и Изяславе в Лаврентьевской летописи Д.И. Довгялло З. Заслаўе на Мiншчыне. Киевский свод 1118 – 1200 гг. являлся продолжением «Повести временных лет» по Ипатьевскому изводу. Лаврентьевская летопись была написана в 1377 г. монахом Лаврентием для суздальско-нижегородского князя Дмитрия Константиновича. Первая часть Лаврентьевской летописи – «ПВЛ», затем описываются события, которые происходили в Северо-Восточной Руси до 1305 г.Ипатьевская летопись названа в честь Ипатьевского монастыря в Костроме, где хранилась. Состоит из Повести временных лет, Киевского свода и Галицко-Волынской летописи, в которой события прерываются 1292 г.Основные исследователи: А.А. Шахматов, М.Д.Приселков, Д.С. Лихачёв

Мясцовыя летапiсныя цэнтры. Полацкi летапiс

Летапiсы XII – XIII ст на Беларусi не захавалiся. Толькi пра летапiсанне ў Полацку. Полацкi летапiс XII ст. не захаваўся, яго трымаў В. М. Тацiшчаў (1686 – 1750), у «Истории Российскай с древнейших времен»..» цытаваў летапiс, у якiм «многа аб полацкiх, вiцебскiх i iншых князях напiсана». пра iснаванне летапiсання XII ст. у Полацку даюць асобныя месцы ў Iпацьеўскiм летапiсе. ў 1868 г. К. Бястужаў-Румiн. С. М. Салаўёў, Л. А. Аляксееў, В. Т. Пашута, В. А. Чамярыцкi

В. А. Чамярыцкі: летапiс мог пачынацца падзеямi ўкняжання Васiлькi Святаславiча ў Полацку ў 1132 г., першыя запiсы ў манастыры, Ефрасiнні, сястры князя Васiлькi.У цэнтры ўвагi полацкага летапiсца XII ст. была барацьба за велiкакняжацкi пасад i мiжусобiцы, у Новагародскiм летапiсе 13 ст. аб гiсторыi ВКЛ. аповесць пра Мiндоўга i Войшалка ў 1230-е – 1260-е гг.,, ў складзе Галiцка-Валынскага зводу, – гэта ўрыўкi з асобнага летапiсу, якi складаўся ў сярэдзiне XIII ст. у Лаўрышаўскiм манастыры, згодны не ўсе даследчыкi. (могли быть рассказами Войшалка, который долго прожил на Волыни, летописцу.)

Работа с летописями начинается с чтения и сличения всех списков данной редакции.Фиксируются все разночтения.

Шахматов – основы современного летописеведения. Каждый летописный свод как самостоятельное цельное литературное произведение, имеющее замысел, структуру, идейную направленность. Сопоставлял все доступные ему списки летописей, выявлял разночтения и общие места. Анализ разночтений и их классификация позволили выявить списки. Сгруппировал списки по редакциям. Разночтения, совпадающие в списках, имеют общее происхождение, восходят к общему протографу этих списков. Выявили общие черты и реконструировали предполагаемые исходные тексты. Фрагменты летописного изложения заимствовались из очень ранних сводов. Подтвердилось, когда нашли Московский свод 1408 года. Его ученик Приселков опубликовал его тетради. Гл – критический аналаиз + Изучение личности самого летописца, его взглядов, убеждений, политических интересов и «гос. заказа». Но недостаток: критич. анализ источника сводится к изучению истории его текста.

Главное – определить замысел автора, цель создания летописи, отсюда причины создания новых сводов, структура, набор и порядок изложения, отбор материала, форма его подачи, подбор опорных источников.

польскiя рочнiкi, нямецкiя аналы, XII – XIII ст.. першую польскую «Хронiку Гала Анонiма». 1113 г. в жанре Gesta («Деяний»). ў стылi манументальнага гiстарызму ў канцы XI – пачатку XII ст. падставе папярэднiх польскiх рочнiкаў i iншых крынiц iншаземцам. «на тры часткi: 1) Мешко 1 966 - да 1086 г.; 2) маладыя гады Баляслава Крывавуснага i пачатак яго княжання да 1109 г.; 3) 1109 – 1113 гг. –пра тураўскага Святаполка Акаяннага, барацьбу з Яраславам Мудрым(1016 – 1019 гг.), на р. Буг, пра балцкiя плямёны Хронiка магiстра Вiнцэнта Кадлубка около 1150 —1223». ваенныя канфлiкты i саюзы з Галiцка-Валынскiм княствам. па гiсторыi паўднёва-заходняй часткi Беларусi, Драгiчынскага i Берасцейскага княстваў. в Кракове 1113 – 1200 гг Рукописи Замойских, Сендзивол, Гейдельбергская, 30 списков , на польский в 1821, 1860, 1873. 1923 Хроника краковского каноника Яна Длугоша, на латинском языке 12 книг до 1480 г. ( Кревскую, Грюнвальдскую, дифференциацию славян, краковской консистории документы и русские летописи). «Хронiка Лiвонii», в 1224 – 1227 гг. на латинском, каталiцкiм святаром Генрыхам Латвiйскiм пра паўночна-заходнiя землi Русi з 1186 по 1226 гг., суседзяў Полацкай Русi – лiваў, эстаў, лiтву, агрэсiю Нямецкага ордэна на балцкiя землi i першапачатковы этап барацьбы жыхароў Полацкай зямлi з захопнiкамi. асаблiвасцю дакладнасць.. Ва ўсiх выпадках крыжакi – героi, а тыя, хто супраць iх – ворагi («язычнiкi», «схiзматыкi» i iнш.).« з чатырох кнiг. Першыя дзве з iх маюць характар уступных. пра дзейнасць епiскапаў Мейнарда i Бертольда. паведамленне, што епiскап Мейнард прасiў полацкага князя Уладзiмiра (звесткi пра апошняга толькi ў хронiцы 1186 – 1216 гг.) даць дазвол на хрышчэнне лiваў. у 3-й i 4-й кнiгах, што ахоплiваюць час з 1198 па 1226 г. - пагадовае апiсанне дзеянняў епiскапа Альберта, вучнем i паслядоўнiкам якога лiчыць сябе аўтар хронiкi. пра гарады-фарпосты Полацкага княства на Дзвiне (Кукейнас i Герцыке), пра князёў Вячку i Усевалада, пра барацьбу лiваў, эстаў, лiтвы i палачан супраць крыжацкай агрэсii. Дамовы Полоцка с Ригой в 1210, 1212 и 1222 гг. список 13-14 вв.в библиотеке Замойских в Варшаве «saga» (старажытнаiсландскага) празаiчнае апавяданне (пiсьмовае ці вуснае) аб пэўнай падзеi або саму падзею. пiсьмовыя запiсы, на мяжы ХII – XIII ст. на аснове вусных паданняў X – XI ст. 1) «каралеўскiя сагi» (сагi аб нарвежскiх конунгах);2) «радавыя сагi» (сагi аб iсландцах);3) «сагi аб старажытных часах»;4) «сагi аб епiскапах» (гэта значыць жыццепiсаннi iсландскiх епiскапаў);5) комплекс саг аб падзеях XII – XIII ст. у Iсландыi. iсландскiя «каралеўскiя сагi»ⁱ. каля 1120 г.)– жыццеапiсаннi таго цi iншага конунга..дзейнасць скандынаваў на Русi, – «Сага аб Эйдмундзе»ⁱⁱ. Хроники XIII-XIV ливонские («инфлянтские» по Г. Сагановичу) — Хроника Латвийского, Рифмованные. Прусские Хроника Пруссии Петра Дюсбурга, Хроника Прусской земли Германа Вартбурга.В XIII в. в Старшая «Лифляндская рифмованная хроника», до 1290 г анонимным автором без датировки событий. о христианизации прибалтийских народов и создании ВКЛ Миндовгом. В XIV в. Бартоломей Хэнеке Младшую, период 1315 – 1348 гг. о борьбе Ордена с ВКЛ, Псковом и Новгородом.XIII в. «Хроника Прусской земли» Петра Дусбурга. В 1370-е — 1380-е гг. капелланом Ливонского ордена Германом Вартбургом на латинском «Хроника Прусской земли», до 1378 г. войны ордена с ВКЛ, Новгородом и Псковом, походы рыцарей на Полоцкую землю в 1333, 1334, 1366, 1375–1377 гг.

Станислав Сарницкий. "Анналы, или О происхождении и деяниях польского и литовского народов" 1587 Ян Длугош "Анналы Польши"Матей Меховский. "Трактат о двух Сарматиях" , 1517, "Польская хроника", 1519Михалон Литвин «О норовах татаров, литовцев и московитян» (около 1550)Мартин Бельский "Хроника всего света", 1551Бернард Ваповский «Деяния Короны Польской и ВКЛ от года 1380 до 1535» Мартин Кромер, 1555 г., «О происхождении и деяниях поляков», 30 книг отражали позиции польского королевского двора, архиепископской кафедры в Риге или руководства Тевтонского и Ливонского орденов.

i

ii

Беларускае летапiсанне XV – XVI ст.

агульнадзяржаўны характар.– «лiтоўска-рускiя летапiсы».

Беларускiя летапiсы i хронiкi захавалiся ў шматлiкiх спiсах (каля 22).. Шэраг крынiцазнаўцаў (М. Цiхамiраў i iнш.) у адпаведнасцi з памерамi летапiсаў падзяляюць iх на кароткiя i падрабязныя. Згодна іншаму пункту гледжання, iснуюць тры рэдакцыi беларускiх летапiсаў: кароткая, пашыраная i поўная. Найбольш аргументаванай выглядае канцэпцыя беларускага тэкстолага В. А. Чамярыцкага пра iснаванне трох асобных летапiсных зводаў (I, II, III, цi адпаведна — «Летапiсец вялiкiх князёў лiтоўскiх», «Хронiка вялiкага княства лiтоўскага» i «Хронiка Быхаўца»).

Белорусско-Литовские летописи (еще назывались литовскими, литовско-русскими) – это 22 списка, из которых только 1 написан на латыни (Origo regis – Начало правления) и 1 на польском языке (список Ольшевского). Остальные летописи написаны на старобелорусском языке, иногда латинским алфавитом, как Хроника Быховца.

Методика анализа легендарных частей летописей Н.Н. Улащик:

• 1) начальные сведения по истории почти всех народов включают легенды;

• 2) легенды отражают географические, политические и другие представления того времени;

• 3) сведения легенды позволяют в ряде случаев определить место и время написания