46.Сістэма біпалярнага свету ў другой палове 20 ст

Ужо на завяршальным этапе Другой сусветнай вайны стала відавочным бясспрэчная перавага дзвюх "звышдзяржаў" - ЗША і СССР. Толькі гэтыя краіны выйшлі з вайны досыць баяздольнымі, каб пры неабходнасці самастойна прыняць новы выклік і цвёрда адстойваць свае інтарэсы ў барацьбе з любым супернікам. На боку ЗША быу беспрэцэндэнтны эканамічны моц - за першую палову 1940-х гг. нацыянальны прыбытак краіны ўзрос больш чым за 2 разы, вялікая частка сусветных запасаў золата апынуліся засяроджанымі ў амерыканскай банкаўскай сістэме. ЗША пакуль манапольна валодалі зброяй масавага паражэння. СССР быў знясілены вайной непараўнальна больш. Аднак мабілізацыйны характар савецкай эканомікі дазваляўканцэнтраваць велізарныя матэрыяльна-тэхнічныя, фінансавыя і чалавечыя рэсурсы для вырашэння любой пастаўленай задачы. СССР валодаў магутнай і шматлікай арміяй, якая атрымала неацэнны досвед правядзення стратэгічных наступальных аперацый. Пры афармленні Ялцінска-Патсдамскай міжнароднай сістэмы ЗША і СССР атрымалі найвялікія перавагі ў кантролі над пасляваеннымурэгуляваннем у Далёкаўсходнім і Ўсходнееўрапейскім рэгіёнах. Такім чынам, да пачатку 50-х гг. сусветная супольнасць апынулася падзеленай на два супрацьстаялых лагеры. Кожная з дзвюх "звышдзяржаў", якія ўзначалілі біпалярны сусветны парадак, лічыла сябе выразніцай сапраўдных інтарэсаў усіх народаў. Падчас іх ідэалагічнага і ваенна-палітычнага проціборства канфлікты і лакальныя войны ў любым рэгіёне зямнога шара пачалі ўспрымацца як складовая частка глабальнай барацьбы Захаду і Ўсходу. Пры гэтым у дзеяннях абедзвюх "звышдзяржаў" выразна выяўляўся страх перад супернікам і заклапочанасць уласнай бяспекай. Велізарныя рэсурсы пачалі выкарыстоўвацца для падтрымання гонкі ўзбраенняў, што ў сваю чаргу толькі ўзмацняла міжнародную напружанасць.Антыгітлераўская кааліцыя СССР, ЗША, Вялікабрытаніі і інш. распалася практычна адразу пасля перамогі ў Другой сусветнай вайне. Былыя саюзнікі распачалі перадзел свету на сферы ўплыву і прыступілі да рэалізацыі мер па ваенна-палітычнаму замацаванню сваіх партыкулярных поспехаў.17 сакавіка 1948 пяць заходнееўрапейскіх краін — Бельгія, Вялiкабрытанiя, Люксембург, Нідэрланды i Францыя — падпісалі Брусельскі дагавор, на падставе якога яны стварылі

субрэгіянальную сістэму калектыўнай абароны — Заходнееўрапейскі саюз. Паралельна ім СССР і сацыялістычныя краіны Усходняй Еўропы заключылі паміж сабой дагаворы аб дружбе, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамозе. Заходнееўрапейцы пайшлі далей і пачалі абмеркаванне з ЗША і Канадай праекту Паўночнаатлантычнага ваенна-палітычнага альянсу, запрасіўшы да ўдзелу ў гэтым працэсе шэраг іншых краін Заходняй Еўропы — Данію, Ісландыю, Італію, Нарвегію i Партугалію. Перамовы завяршыліся падпісаннем у Вашынгтоне 4 красавіка 1949 дагавора памiж гэтымi дванаццаццю краiнамi. СССР у 1954 прапанаваў сябе ў якасці магчымага ўдзельніка НАТО дзеля захавання міру і адзінства ў Еўропе, але члены арганізацыі адверглі сав ініцыятыву. У выніку ў 1955 СССР са сваімі ўсходнеўрапейскімі саюзнікамі, каб зменшыць пагрозу з боку аб'яднанага Захаду, стварылі Арганізацыю Варшаўскага дагавора. Варшаўскі дагавор (Дагавор аб дружбе, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамогі) ад 14 мая 1955 года - дакумент, аформіў стварэньне ваеннага саюза еўрапейскіх сацыялістычных дзяржаў пры вядучай ролі Савецкага Саюза - Арганізацыі Варшаўскай дамовы (АВД) і замацавалі двуполярность свету на 44 гады. Заключэнне дагавора з'явілася мерай у адказ на далучэнне ФРГ да НАТО. Дагавор падпісаны Албаніяй, Балгарыяй, Венгрыяй, ГДР, Польшчай, Румыніяй, СССР і Чэхаславакіяй 14 мая 1955 года на Варшаўскім нарадзе еўрапейскіх дзяржаў па забеспячэнню міру і бяспекі ў Еўропе. Дагавор ўступіў у сілу 5 Чэрвень 1955. У сувязі з пераўтварэннямі ў СССР і іншых краінах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ў лютым 1991 дзяржавы-ўдзельніцы АУС скасавалі яе ваенныя структуры, а 1 ліпеня 1991 г падпісалі Пратакол аб поўным спыненні дзеяння Дагавора. Ва ўмовах блокавага супрацьстаяння, калі на ўліку была кожная краіна, выкарыстоўваліся любыя магчымасці для пашырэння альянсу: вялі работу з нейтральнымі краінамі з мэтай пераканаць іх адмовіцца ад свайго статусу. Разгорнуты комплекс сакрэтных аперацый ваенных і палітычных разведак краін НАТО па падрыхтоўцы партызан на выпадак савецкай акупацыі паставіў пад кантроль палітычнае і грамадскае жыццё шэрагу краін Заходняй Еўропы, у прыватнасці не дапусціў прыход да ўлады левых сіл у Італіі (аперацыя «Гладыё»).