Практычны модуль № 3.

Тэма: Сістэма стыляў: Навуковы стыль. Афіцыйна-справавы стыль. Канфесіянальны стыль і. Тэарэтычная частка

1. Навуковы стыль як функцыянальная разнавіднасць літаратурнай мовы, якая абслугоўвае галіну навукі, тэхнікі, вытворчасці. Асноўная функцыя навуковага стылю. Разнавіднасці навуковага стылю і яго жанры.

2. Асаблівасці стылю навуковага выкладу: дакладнасць і аб’ектыўнасць перадачы інфармацыі, лагічная паслядоўнасць і абагульненасць выкладу, адназначнасць, сцісласць выказвання пры захаванні насычанасці зместу і г.д.

3. Моўныя асаблівасці навуковага стылю. Шырокае выкарыстанне тэрміналагічнай, абстрактнай, агульнанавуковай лексікі. Тэрмін як стылеўтваральная прымета навуковага стылю. Выкарыстанне эмацыянальна-экспрэсіўных і вобразных сродкаў мовы і іх спецыфіка ў навуковым стылі. Фразеалогія навуковага маўлення. Марфалагічныя асаблівасці стылю. Іменны характар навуковага стылю. Сінтаксічныя асаблівасці навуковага стылю. Складаныя сказы і ўскладнёныя сінтаксічныя канструкцыі з разгорнутай і ўпарадкаванай сувяззю паміж асобнымі часткамі выказвання.

Лекцыя 6. СІСТЭМА СТЫЛЯЎ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ.

АСАБЛІВАСЦІ НАВУКОВАГА СТЫЛЮ МОВЫ

Мэта лекцыі – раскрыць характэрныя асаблівасці навукова-

га стылю і сферы яго функцыянавання, вызначыць месца навукова-

га стылю сярод іншых стыляў мовы.

Задачы:

– ахарактарызаваць асаблівасці функцыянальных стыляў;

– прааналізаваць функцыянальна-камунікатыўныя характары-

стыкі навуковага стылю (аб’ектыўнасць, лагічнасць, яснасць, дак-

ладнасць, доказнасць);

– акрэсліць сістэму моўных сродкаў навуковага стылю;

– выявіць марфалагічныя і сінтаксічныя асаблівасці навукова-

га стылю.

79

Пытанні

1. Функцыянальныя стылі як грамадска абумоўленая, унутра-

на аб’яднаная сістэма моўных сродкаў.

2. Навуковы стыль, яго функцыянальна-камунікатыўныя ха-

рактарыстыкі.

3. Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю.

4. Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю.

5. Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю.

Праблемныя пытанні

1. Чаму нельга лічыць, што навуковаму стылю з яго «холад-

насцю», акадэмізмам не ўласціва экспрэсія?

2. У чым павінна выражацца сапраўднае валоданне стылем

навуковага выкладу?

3. Ці заўсёды агульнаўжывальныя словы стылістычна ней-

тральныя ў навуковых тэкстах? Чаму?

4. Якія правілы маўленчага этыкету можна сфармуляваць ад-

носна ўжывання займеннікаў у навуковых тэкстах?

5. Ці можна згадзіцца з думкай, што клічныя і пытальныя ска-

зы амаль не ўласцівы навуковаму выкладу? Якую спецыфічную

стылістычную функцыю выконваюць клічныя, пытальныя і пабу-

джальныя сказы ў навуковым тэксце?

6. Чаму ў навуковым маўленні з усіх тыпаў складаных сказаў

пераважае складаназалежны сказ? У чым спецыфіка яго выкарыс-

тання?

7. Чым тлумачыцца функцыя «актывізатара ўвагі» абзаца ў

навуковых тэкстах?

Рэкамендаваная літаратура

1. Бахтина, Л.Н. Обучение реферированию научного текста /

Л.Н. Бахтина, И.П. Кузьмич, Н.М. Лариохина. – М., 1988.

2. Вештарт, Г.Ф. Лексічныя асаблівасці мовы навуковых тэкстаў /

Г.Ф. Вештарт // Беларуская лінгвістыка. – Мінск, 1989. – Вып. 36.

3. Виноградов, В.В. Итоги обсуждения вопросов стилистики /

В.В. Виноградов // Вопросы языкознания. – 1955. – № 1.

4. Галкина-Федорук, Е.М. Об экспрессивности и эмоциональ-

ности в языке / Е.М. Галкина-Федорук // Сборник статей по язы-

кознанию. Профессору Московского университета академику

В.В. Виноградову в день его 60-летия. – М., 1958.

5. Каўрус, А.А. Культура слова / А.А. Каўрус. – Мінск, 1963.

80

6. Каўрус, А.А. Навуковы стыль / А.А. Каўрус // Беларуская

мова: энцыклапедыя. – Мінск, 1994.

7. Кожина, Н.М. О речевой системности научного стиля сра-

внительно с некоторыми другими / Н.М. Кожина. – Пермь, 1972.

8. Ляшчынская, В.А. Беларуская мова. Тэрміналагічная лек-

сіка / В.А. Ляшчынская. – Мінск, 2001.

9. Маршэўская, В.В. Беларуская мова. Прафесійная лексіка ў

сінтаксічным і стылістычным аспектах / В.В. Маршэўскаыя. – Грод-

на, 2002.

10. Цікоцкі, М.Я. Стылістыка беларускай мовы / М.Я. Цікоцкі. –

Мінск, 1995.