Практычны модуль № 12.

Тэма: Слова і вобраз і. Тэарэтычная частка

1. Слова і вобраз. Вобразнасць мовы як катэгорыя эстэтычная і як катэгорыя лінгвістычная.

2. Пераноснае ўжыванне слова як асноўная крыніца фарміравання вобразных сродкаў мовы. Катэгорыя імпліцытнасці ў тропах.

3. Традыцыйныя сродкі слоўнай вобразнасці – тропы. Метафара. Метанімія. Сінекдаха. Параўнанне. Эпітэт. Аксюмаран. Гіпербала і літота. Наменклатура тропаў у антычнасці.

4. Тыповыя памылкі ў словаўжыванні. Недакладнае ўжыванне слова. Недапушчальныя спалучэнні слоў. Ужыванне слова без уліку кантэксту. Памылкі ў стылістычнай ацэнцы слова.

5. Ужыванне рознастылёвай лексікі. Стылістычныя “змяшэнні”. Канцылярызмы і моўныя штампы. Плеаназмы і іх віды. Таўталогія. Скажэнне фразеалагічных адзінак. Кантамінацыя.

6. Публіцыстыка і рыторыка.

Іі. Развіццёвая частка

Заданне 1. Падрыхтуйцеся да тэсту.

А-1. Паводле параметра арыентаванасці (прадмета або зместу кантактавання) у стылістыцы вылучаюцца:

1.Рэферэнтна арыентаванае кантактаванне. 2.Прадметна арыентаванае кантактаванне. 3.Міжасобаснае арыентаванае кантактаванне. 4.Сацыяльна арыентаванае кантактаванне.

А-2.Да стылістычных функцый СМІ адносяцца:

1.Аптымізацыя дзейнасці грамадства. 2.Функцыя кантакту. 3.Функцыя сацыяльнага кантролю. 4.Функцыя сацыялізацыі асобы.

А-3. Паслядоўнікамі тэорыі штампаванасці газетнай мовы з’яўляюцца:

1.Прафесар М.Я.Цікоцкі. 2.Прафесар Р.Я.Салганік. 3.Акадэмік В.У.Вінаградаў.

4. Прафесар В.Р.Кастамараў. 5.Прафесар Б.В.Стральцоў.

А-4. Запоўніце прабелы ў выказваннях.

Тэрміналагічнае прызнанне стылістыка атрымала ў пачатку __1__ у сувязі з даследаваннямі __2__ творчай асобы. У сярэдзіне ХІХ стагоддзя стылістыка навукова абгрунтоўваецца даследчыкамі __3__ (1852) і __4__ (1866); вытокі гістарычнай стылістыкі закладзены акад. __5__ (1895). Сучасны этап развіцця сусветнай стылістыкі як лінгвістычнай дысцыпліны пачаўся з прац __6__ (1909), яна ўкараняецца ў навуковую практыку як самастойнае адгалінаванне ў працах удзельнікаў __7__ лінгвістычнага гуртка (1926-1950) В.Матэзіуса, Б.Трнка, Б.Гаўранека, Й.Вахека, Я.Мукаржоўскага, У.Скалічкі, Й.Коржынека, П.Троста і інш. Ва ўсходнеславянскім мовазнаўстве фундаментальную распрацоўку і вызначэнне перспектыў стылістыкі падаў __8__ (1940-1969).

На фоне агульнага савецкага (ідэйна уніфікаванага) мовазнаўства, дзе панавалі рускамоўныя даследаванні пра рускую мову, у нетрадыцыйным для таго часу напрамку пачала фарміравацца стылістыка __9__ – сімбіёз філалагічнай навукі, у якой арганічна спалучыліся набыткі лінгвістыкі, літаратуразнаўства і журналістыкі. Менавіта яна перакідае масток у даследаванне тэксту як __10__.

А-5. Прычынамі ўзнікнення ў маўленні спалучэнняў слоў тыпу інфармацыйнае паведамленне, траўматычнае пашкоджанне, экспанаты выставы, народная дэмакратыя, для праформы, патрыёт сваёй радзімы, свабодная вакансія, хранаметраж часу, прамысловая індустрыя, ваенная акупацыя, перыяд часу, лідзіраваць наперадзе, манументальны помнік, мемарыяльны комплекс, патэнцыяльныя магчымасці, спецыфічныя асаблівасці, перспектывы развіцця, актуальныя праблемы і інш. можам лічыць:

1. Літаратурна-размоўную традыцыю. 2. Высокі стыль. 3.Разумова-маўленчую дзейнасць.

4.Стылістычны густ. 5.Рашчапленне выказніка.

А-6. Пра якую стылістычную праблему гаворыцца ў выказваннях сучаснікаў:

“Тэорыя Кастамарава састарэла ў дэталях, бо яна апісвае савецкі друк” [Байкова Н., Бяззубаў А., Канькоў У.] і “Прынцыповыя палажэнні прапанаванай У. Кастамаравым канцэпцыі захоўваюць навуковую сілу і сёння. Аднак у святле зменаў, якія адбыліся ў грамадстве і ў семіясферы, патрабуюць некаторай змястоўнай карэкціроўкі” [Смятаніна С.].

Запісаць па схеме: _______ і _______.

А-7. Выказванне Палітык Ж. ударыў па твары дэпутатку па стылістычнай афарбоўцы з’яўляецца:

1.Экзістэнцыянальным. 2.Класіфікуючым. 3.Атрыбутыўным. 4.Прапазіцыянальным.

А-8. Вызначце, на чым пабудавана фраза К.Станіслаўскага: “Умейце любіць мастацтва ў сабе, а не сябе ў мастацтве”:

1. Зеўгме. 2. Эпанафары. 3. Антытэзе. 4. Аксюмаране. 5. Алюзіі.

А-9. Дапоўніце распрацаваную прафесарам Р.Я.Салганікам структуру катэгорыі аўтара публіцыстычнага тэксту:

Аўтар

Чалавек сацыяльны

Чалавек прыватны

Сацыяльны аналіз

1

2	Субектыўна-аб’ектыўныя адносіны да рэчаіснасці

А цэначныя адносіны

Б езацэначныя адносіны

Апалагетычныя

Крытычныя

3

Аналіз

4

Палеміст

Іраніст

Рэпарцёр, летапісец, мастак

5

Увага: Прабелы, пазначаныя лічбамі, могуць вар’іравацца.

А-10. Устанавіце адпаведнасці семантычных складнікаў выказвання.

1.Акцыянальны прэдыкат. 4.Апісанне персанажа, пейзажу і г.д.

2.Адвербіяльны прэдыкат. 5.Суб’ект удзельнічае ў падзеі.

3.Статальны прэдыкат. 6.Суб’ект успрымае падзею.

Запіс рабіце па ўзоры: А-10 – 14.

А-11. Устанавіце няправільныя варыянты.

Да аб’ектыўных тэкстаўтваральных фактараў адносім: 1) моўную норму, 2) функцыянальны стыль, 3) сітуацыю (фрагмент рэчаіснасці, які адлюстроўваецца ў тэксце) і звязаны з ёю сэнс, 4) функцыянальна-сэнсавы тып маўлення, 5) жанр; да суб’ектыўных – 6) характар сітуацыі (рэальная, ірэальная), 7) асобу аўтара, яго светапогляд, 8) характар персанажаў, 9) камунікатыўна-эстэтычную накіраванасць, 10) “размяшчэнне” аўтара ў тэксце.

Заданне 2. Выканайце тэкст на тэму “Лексическая и фразеологическая стилистика”.

1. Новые слова и значения называются ___________________________________

(Напишите термин в соответствующем падеже)

2. Установите соответствие между архаизмом и его современным синонимом

1. инфлюэнца	А. плен
2. фортеция	В. крепость
3. натура	С. природа
4. полон	Е. платье
5.	D. грипп

3. Установите соответствие между историзмом и тематической группой

1. армяк	А. одежда
2. приказ	В. масть лошади
3. алтын	С. учреждения
4.	D. денежные единицы

4. Слово со значением «непринужденно-развязное поведение, наигранная смелость» - это __________________________________________

(напишите рядом букву и соответствующее ей слово)

а) корсаж

b) кураж

с) фураж

d) фурор

е) фанфарон

5. Слова совпадают по значению в парах___________________________

(напишите рядом буквы выбранных пар)

а) сапфировый — сапфирный

b) гарантийный — гарантированный

с) эффективный — эффектный

d) типичный — типовой

е) вражеский — вражий

7. Паронимами являются слова_______________________________________

(напишите рядом номер пары)

а) идеалистический — идеалистичный

b) умственный — интеллектуальный

с) романтический — романтичный

d) большой — огромный

е) криминальный — криминогенный

8. Расположите слова по убыванию степени положительной оценки__________

(напишите через тире ряд букв в нужной последовательности)

а) добродушный

b) простодушный

с) малодушный

d) великодушный

е) бездушный

9. Правильно построены словосочетания ____________________________

(напишите рядом буквы выбранных Вами словосочетаний)

а) выплата пенсии

b) плата за квартиру

с) арендная выплата

d) выплата вознаграждения

е) оплата гонорара

f) выплата за обучение

10. Тавтологичными являются словосочетания______________________

(напишите рядом номер буквы выбранных Вами словосочетаний)

а) свободная вакансия

b) новый файл

с) монументальный памятник

d) хронометраж времени

е) обыкновенное чудо

11. Установите соответствие между иноязычным заимствован­ным словом и его толкованием_______________________________________________

(Напишите рядом номер слова и рядом – выбранный Вами индекс (например 0F)

1. дифирамб	А. глубокое уважение
2. брифинг	В. встреча официальных лиц с журналистами
3. мезальянс	С. неумеренная восторжен­ная похвала
4.	D. неравный брак

12. Расположите синонимы в порядке возрастания обозначаемого признака (фигура градации) (напишите через тире ряд букв в нужной последовательности)

1) __________________2) _____________________3) ____________________

1) а) нестись, b) лететь, с) бежать, d) мчаться;

2) а) любовь, b) страсть, с) увлечение, d) влюбленность;

3) а) несметный, b) многочисленный, c) бессчетный, d) неисчислимый, e) бесчисленный