Не памяць сцежку ўе –

Сустрэчай сэрца ные.

Ляжаць наўкол мяне

Урочышчы лясныя.

Хаджу да ўтомы ног

У жніўнай цішы дня:

Бярозавы Аблог,

У соснах – Каляшня.

...Не стрэнеш грыбнікоў,

Блукай хоць да знямогі.

Палкі баравікоў

Кідаюцца пад ногі.

Гэты верш напісаны ў лёгкім і бадзёрым рытме хады грыбніка. Але вось мы заходзім у родную хату Міколы Мятліцкага (“Згадкі ў хаце”) – і інтанацыя карэнным чынам мяняецца, калі паэт пачынае развагі – верлібры “Стол”, “Услон”, “Печ”, “Канапа”.

Ён марыць пра бохан свежы

пад матчыным ручніком,

загнаны ў цямотны кут.

А я анічога не прыхапіў,

калі выбіраўся ў гасціны...

Здаецца: пружыцца верхам,

гатовым сарвацца з крэпін,

каб абурыцца гневам.

Дошкі памятаюць

цяпло маміных далоняў,

што, патрэсканыя ад сіверу,

апускаліся, як дзве птушкі;

цвёрдыя зліткі

бацькавых кулакоў,

якія патрабавальна

білі па кляёнцы з грукам,

калі ў баршчы

не хапала солі...

Кладу далоні на дошкі

і, як у маленстве,

чую, як пальцы працінае

жывое цяпло...

Няма на стале хлеба...

А соль,.

якую бацька вымагаў грукатам,

усё наўсцяж пасаліла...

(“Стол”)

Хлеб, які заўсёды асацыіруецца з жыццём, паэт кантрастна супастаўляе з соллю – знакам бяды, слязы. Так свядома парушана адвечнае адзінства, сімвал гасціннасці стала – хлеб-соль. Так бяда парушыла спрадвечную, замацаваную ў народнай свядомасці і міфалогіі, гармонію.

Другі раздзел, “Суцемак гладыша”, знаёміць з партрэтамі аднавяскоўцаў. Мы нібы разам з паэтам разглядаем звычайную у вясковай хаце вялікую рамку-карціну, запоўненую фотакарткамі дарагіх людзей, многіх з якіх ужо няма на свеце: Яніха, Антося, Зоя, Нюра, Аксінчык, Макрэна... Жаночых партрэтаў болей, бо і вёска ж нездарма называецца Бабчын – удоў у ёй многа яшчэ з мінулай вайны.

Аерам усланы падворак.

Вечар... Мігценне зорак...

І Яніха на падворку

З Богам вядзе гаворку.

Сёмуха!

У вышыванцы Яніха.

Дастала з матчынай скрыні.

Даўно ў вачах згасла раніца,

Сяброўкі даўно ў дамавіне.

“Селішча от уквеціла –

Бога прывеціла...

Жывое няхай не зводзіцца...”

Ікона у ручніку.

Ёй сама Багародзіца,

Здалося, дае руку.

Хрысціцца ў бліках святла:

“У божай ласцы жыла!”

Дагледжана ўсё, уходжана.

Далоні на стол ляглі.

І кажа ёй Матка Божая:

• Пабудзь на зямлі...

(“Яніха”)

Гэты верш, у якім суладна пераплецены язычніцкія традыцыі і хрысціянскія матывы, – адзін з найбольш светлых, яркіх і лаканічных партрэтаў, у ім створаны прыгожы і гарманічны народны характар. Вельмі ўдалая жыццесцвярджальная канцоўка верша, якая характарызуе і духоўную дасканаласць, святасць Яніхі, і глыбіню ўнутранага свету самога паэта. Гуманістычны па сваёй ідэі, верш узвышае жаночы вобраз да Боскага: з Яніхай размаўляе Матка Божая, адпрэчваючы смерць, бо без такіх людзей было б пуста і няўтульна на зямлі. Сцвярджаючы прыгажосць чалавечых характараў, Мікола Мятліцкі кантрастна ўзмацняе агульны трагедыйны настрой кнігі.

Раздзел “Безгалосыя дні” напісаны аўтарам непасрэдна ў Бабчыне, дзе “на родным бацькаўскім двары – чатырыста сорак тры” мілірэнтгены. Гэтую лічбу рэфрэнам паўтарае аўтар у аднайменным вершы, яе ён бачыць, паклаўшы дазіметр на магілу маці... Вершы гэтай часткі кнігі – філасофскае абагульненне, асэнсаванне бяды. Цэнтральны верш “Пчала” – прытча з нечакана аптымістычным зместам, у які боязна паверыць: “О цуд! Безнуклідны у Бабчыне мёд!” Паэт уважліва сочыць за шчыраваннем “радзімай пчалы”, раскрывае “палескага мёду найпросты сакрэт” – усё жывое пратэстуе супраць атрутнага зла... Услед за А.Разанавым, які ў адным з вершаказаў заўважыў у слове “пЧАЛа” чалавечы пачатак, Мікола Мятліцкі па-філасофску аб’ядноўвае сэнс пчалінага і ўласнага паэтычнага набытку:

Слова маё,

сабранае ў травах атруты,

Будзь чыстым,

як бабчынскі мёд!

Апошні раздзел кнігі, “Параненая душа”, – развітанне паэта, “апошняга жыхара Бабчына”, з перасяленцамі, з аднавяскоўцамі, якія адыходзяць у нябыт, і адначасова праклён тым, хто вінаваты ў чарнобыльскай трагедыі і духоўнай дэградацыі народа (“Партакратам”, “Праклён”), папярэджанне свету аб тым, што бяда можа паўтарыцца ў яшчэ большым маштабе.

Кнігі “Хойніцкі сшытак” (1999) і “Жыцця глыбінныя віры” (2001) засведчылі, што чарнобыльская тэма застаецца асноўнай у паэзіі Міколы Мятліцкага. Аднак гэта для паэта болей чым тэма, чарнобыльская трагедыя стала для яго магутным штуршком для паглыблення філасофскай думкі, аналітычнага стаўлення да жыцця і гісторыі народа. Паэт больш востра стаў адчуваць адказнасць перад продкамі і нашчадкамі.