- •Өмір қауіпсіздігі негіздері е.А.Батешовтың және з.М.Шаукерованың аудармасы
- •1 Тақырып: табиғат апаты
- •Табиғат апаты / дауылдар мен қатты желдер (Бури и сильные ветра)
- •Табиғат апаты / күн куркіреуі (Гроза)
- •Табиғат апаты / жер сілкінісі.
- •Табиғат апаты / жаңартаудың қайнауы (извержение вулкана).
- •Табиғат апаты / орман өрті.
- •Табиғат апаты / қардың құлауы (лавина).
- •Табиғат апаты / қардың астында.
- •Табиғат апаты / су тасқыны.
- •Табиғат апаты / дауыл.
- •Табиғат апаты / қарлы дауылдар (бури).
- •Табиғат апаты / радиация.
- •Катастрофалар / поездың апаты
- •Катастрофалар / самолеттағы апаты
- •Катастрофалар / халалық транспорттағы апаты
- •Алғашқы жәрдем / егер адам дем алмаса (перестал дышать).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам өз сананы жоғалтыса (потерял сознание).
- •Алғашқы жәрдем / егер адамның тамағына бөтен зат кірсе (что-попало в горло).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам үсік алса (обморозился).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам тұншығып жатса (задыхается).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам санадан айырылды (упал в обморок).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам күйік алса (получил ожог).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам уланып қалса (отравился).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам суға батқан болса (тонул).
- •Алғашқы жәрдем / егер адамда сіңір тарту болса (судороги).
- •Алғашқы жәрдем / қанды қалай тоқтатады.
- •Алғашқы жәрдем / жарақат жерің қалай орау керек.
- •Алғашқы жәрдем / қолдан дем беру (искусстенное дыхание).
- •Алғашқы жәрдем / кеуденің жарақаттануы (травмы грудной клетки).
- •Сынған қабырғалар
- •Алғашқы жәрдем / іштің жарақатануы (травмы брюшной полости).
- •Алғашқы жәрдем / сынықтар және жарықтар (переломы и трещины).
- •Алғашқы жәрдем / созылуы (растяжение).
- •Алғашқы жәрдем / омыртқаның зақымдануы (травма позвоночника).
- •Алғашқы жәрдем / бастың зақымдануы (травма головы).
- •Алғашқы жәрдем / электрозақымдану (электротравма).
- •Алғашқы жәрдем / травмалық шок (травматический шок).
- •Алғашқы жәрдем / егер тіс сынса (если выбиты зубы).
- •Алғашқы жәрдем / көзге қиқым түссе (если в глаз попала соринка).
- •Алғашқы жәрдем / жүрек айнуы (если человека укачало).
- •Алғашқы жәрдем / жылулық соқтығуы (если случился тепловой удар).
- •Алғашқы жәрдем/ жарақаттар (раны, царапины, ссадины).
- •Алғашқы жәрдем/ бет жарақатты.
- •Алғашқы жәрдем/ құлақ жарақатты (травма уха).
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / от жағу.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / отта ас дайындау.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / суды тазалау (очистка питьевой воды).
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / жеуге жарамды шөптер.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / тауда тірі қалу.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / қарда тірі қалу.
- •Жабайы табиғатта аман қалу / шөлді далада аман қалу (выживание в пустыне).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / ұйық пен өзіне бататын құм (Болота и зыбучие пески)
- •Жабайы табиғатта аман қалу / жер астында (Пещеры и подземные ходы)
- •Жабайы табиғатта аман қалу / егер сіз адасып қалсаңыз (Если вы заблудились)
- •Жабайы табиғатта аман қалу / карта және компас бойынша орналасқаныңды табу (Местонахождение по карте и компасу).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / егер бала адасып кетсе (Если потерялся ребенок).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / палаткеде түн (Ночь в полатке).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / палаткеде өрт (Пожар в полатке).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / су болған палатка (Промокшая палатка).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / егер палатканы жел алып кетсе (Если палатку сдуло ветром).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ улы құрт-құмырсканың шағуы (Укусы ядовитых насекомых).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ ара мен асаның шағуы (Укус пчелы и осы).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ жыланның шағуы (Укус змеи).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ кененің жабысуы (Присасывание клеща).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ акуланың шабуылының қауіпі (Угроза нападения акулы).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ иттің шабуылының қауіпі (Угроза нападения собаки).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ бұқаның шабуы (Нападение быка).
- •Суда / виндсерфинг
- •Суда / канаэда жүзу.
- •Суда / маскамен және трубкамен жүзу.
- •Суда / жағадан алыс және тереңде жүзу.
- •Суда / егер сізді қатты су ағымы алып кетсе (подхватило сильное течение).
- •Суда / егер балдырларда оралып қалсаңыз (запутались в водорослях).
- •Суда / егер сіз суға құласаңыз (если вы упали в воду).
- •Суда / егер сіз суда жүзу білмей суға құласаңыз (если вы оказались в воде, неумея плавать).
- •Суда / штормда, дауылда жүзу (плавание в шторм).
- •Суда / прилив кезінде жағадан алыс болсаңыз (если вы оказались вдали от берега во время прилива).
- •Суда / суға батқанға көмектесу (помощь утопающему).
- •Суда / суға түскендер құтқарудағы абайлық (Меры предосторожности при спасении утопающего).
- •Суда / мұзға кеткендерді құтқару (Спасение провалившегося под лед).
- •Суда / мұзға түскеннің жағадағы алғашқы жәрдем (Первая помощь на берегу провалившемуся под лед).
- •Суда / полыньяға түскенде (Падение в полынью).
- •Суда / қалай штормның келуін білуге болады (Как распознатьприближение шторма).
- •Суда / қайықпен жүзу шторм басталайын деп жатқан уақытта (Плавание на судне в предштормовую погоду).
- •Суда / қайықпен штомда жүзу (Плавание на судне в шторм).
- •Суда / қайық апатқа түсуі (Судно терпит бедствие).
- •Суда / теңіздегі апат сигналдарының берілуі (Сигналы бедствия на море).
- •Суда / қорғайтын желетпен жүзу (Плавание со спасательным жилетом).
- •Суда / қөмектесетің құралсыз жүзу (На плаву без спасательных средств).
- •Суда / қайықтың сыртына құлаған адамға көмек (Помощь упавшему за борт судна).
- •Суда / парусы бар қайықтың аударылуы (Опрокидывание парусного судна).
- •Суда / көп уақыт суық суда болуы (Пребывание в холодной воде).
- •Шабуыл / көшедегі шабуыл (Нападение на улице) .
- •Шабуыл / топтың қауіпі (Опасность толпы) .
- •Шабуыл / мас кісінің тисуі (Приставание пьяного) .
- •Шабуыл / зорлық көрсету (Изнасилование) .
- •Шабуыл / жолда отырған адамның қауіпі (Угроза от случайного пассажира) .
- •Шабуыл / түнде отырғызған жолаушының қауіпі (Опасность во время ночной остановки) .
- •Ұрлық / пәтердегі ұрлық (Квартирная кража) .
- •Ұрлық / есікке танымайтын кісі звандап жатыр (в дверь звонит незнакомец) .
- •Ұрлық / түнгі тонаушылар (Ночной взломщик) .
- •Ұрлық / тонау (Ограбление).
- •Ұрлық / қалталық тонау (Карманная кража).
- •Ұрлық / автокөлектен тонау (Кража из автомобиля).
- •Ұрлық / автокөлегіңізді айдап кету (Угон автомашины).
- •Ұрлық / поездағы ұрлық.
- •Ұрлық / әуежайдағы ұрлық.
- •Ұрлық / төл құжаттың жоғалуы.
- •Ұрлық / несие карточкасының жоғалуы.
- •Сіздің үйіңіз/ төтенше жағдайды қалай ескерту.
- •Сіздің үйіңіз/ үй жұмыстары.
- •Сіздің үйіңіз/ сатыда тұрып жұмыс істеу.
- •Сіздің үйіңіз/ трубадан судың ағуы (прорыв и протечка трубы).
- •Сіздің үйіңіз/ бекітілген раковина (Засор раковины).
- •Сіздің үйіңіз/ газдың шығуы (Утечка газа).
- •Сіздің үйіңіз/ газ баллонды пайдалану (Пользование баллонным газом).
- •Сіздің үйіңіз/ егер сіз лифта қамалып қалсаңыз (Если вы застряли в лифте).
- •Сіздің үйіңіз/ үйдегі өрт (Пожар в доме).
- •Сіздің үйіңіз/ жиһаз жануы (Возгорание мебели).
- •Аурлар/ ангина.
- •Аурлар/ аппендецит.
- •Аурлар/ асматикалық приступ.
- •Аурлар/ жындану (Бешенство).
- •Аурлар/ ботулизм.
- •Аурлар/ брохит.
- •Аурлар/ ветрянка.
- •Аурлар/ өкпе ісуі (воспаление легких (пневмония)).
- •Аурлар/ гипотермия.
- •Аурлар/ венериялық аурлар.
- •Аурлар/ бас айналуы (Головокружение).
- •Аурлар/ грипп.
- •Аурлар/ диабет.
- •Аурлар/ диабеттік комасы.
- •Аурлар/ дизентерия.
- •Аурлар/ дифтерия.
- •Аурлар/ желтуха (Вирустік гепатит).
- •Аурлар/ тіс ауруы (Зубная боль).
- •Аурлар/ ықылық (Икота).
- •Аурлар/ инсульт (апоплексический удар).
- •Аурлар/ истерия (истерический синдром).
- •Аурлар/ конъюнктивит.
- •Аурлар/ корь.
- •Аурлар/ крапивница.
- •Аурлар/ краснуха.
- •Аурлар/ мастит (грудница).
- •Аурлар/ менингит.
- •Аурлар/ полиомиелит (баланың параличі).
- •Аурлар/ скарлатина.
- •Аурлар/ соқырлық (амовроз).
- •Аурлар/ спид.
- •Аурлар/ стобняк.
- •Аурлар/ выкидыштың қауіптігі.
- •Аурлар/ фурункулар.
- •Аурлар/ энцефалит.
- •Аурлар/ эпилепикалық припадок.
Суда / егер сізді қатты су ағымы алып кетсе (подхватило сильное течение).
Сіздің іс-әрекетіңіз:
Күшті жай келтірмей, су ағымымен куреспеңіз.
Су ағымымен жүзіп диагональмен ең жақын жағаға жүзіңіз.
Қатты су ағымы теңізде де болуы мүмкін. Онда отмельдер болуы мүмкін, толкындар прилив кезінде оған соғылып теңізге қарай жүріп кері ағын тудыру мүмкін. Осындай ағымға түсеніз шошыманыз, ол сізді алып кетпейді. Шамалыдан кейін сіз оның жылдамдығын азайғаның сезесіз. Сонда жағаға қарай бұрылып ағымнан шыққанша жағаға вдоль жүзіңіз.
Суда / егер балдырларда оралып қалсаңыз (запутались в водорослях).
Сіздің іс-әрекетіңіз:
Балдырлар жүзуге кедергіні жасап жабысқанын сезсеңіз, тоқтамаңыз және бір орында барахтаться етпеңіз, әйтпесе сіз одан да қатты балдырларға шатасып қаласыз.
Екі аяқпен қатты итеріңіз (резко отталкивайтесь), босануға ұмтылыныз.
Бұл көмектеспесе, бір аяқпен екінші аяқттағы балдырларды алып тастаңыз.
Өзіңіз судың астына сінбеніз (не ныряйте), әйтпесе балдырлар сіздің мойыңызды орайды.
Балдырлардан құтылғасын қауіпті жерден аяқтармен ақырын жүзіп (меньше шевелить ногами) кетініз.
Суда / егер сіз суға құласаңыз (если вы упали в воду).
Сіздің іс-әрекетіңіз:
Дем алуды тоқтаңыз және саусақтармен мұрыңызды жабыныз.
Жаға жақын болса аяқпен судың түбін тауып көріңіз.
Егер су терең болса, онда артық ауыр заттардан құтылыңыз. Ол сізді судың астына алып кетуі мүмкін.
Егер сіздің аяғынызда резенке етіктер болса, оны лақтырманыз және голенищемень төмен қойып ауадан жасалған подушкалар ретінде пайдалануға болады. Олай сізге судың бетінде болуға ыңғайлы болады.
Ең жақын жағаға су ағымына диагональмен жүзіңіз.
Суда / егер сіз суда жүзу білмей суға құласаңыз (если вы оказались в воде, неумея плавать).
Егер сіз жүзу білмесеңіз, көмек келгенше судың бетінде көбірек болуға ұмтылыныз.
Суға бетімен төмен жатып, аяқты және қолынды кең жазып ақырың және терең (глубже и реже) дем алуға ұмтылыныз.
Судың бетіңде көбірек қалудың басқа әдісі бар. Аяқпен педальдарды бұрағандай жүзіңіз. Қолмен суды үрыңыз (шлепайте руками по воде). Олай сіз нагрузканы суға түсіресіз және де тепе-теңдікті сақтаңыз.
Тағыда бір әдіс бар: вертикальды күйде екі аяқты бірдей бөгіп жан жаққа итеріңіз және тез түзу қылыңыз.
Суда / штормда, дауылда жүзу (плавание в шторм).
Дауылда суда жүзбеңіз. Бірақ егер сіз дауылда суға түссеңіз жағаға қарай жүзіңіз.
ЕГЕР СІЗ ЖАҒАДАН АЛЫС БОЛСАҢЫЗ:
Толқындарға қарсы жүземей күш жұмсамаңыз. Толқындар сізді өздері жағаға қарай апарады.
Жаңа толқын сізге жақындағанда қолмен және аяқтармен ұзақ қашықтыққа жүзу үшін жиі жұмыс істеңіз (энергично работать ногами и руками).
Толқын кеткеннен кейін әлсіреңіз (расслабтесь) және келесі толқынды қүтіңіз.
ЕГЕР СІЗ ЖАҒАҒА ЖАҚЫН БОЛСАҢЫЗ:
Толқындар бір біріне және тастарға соғылғанда водовороттарды тудырады.
Оларды жоғары емес, төменнен өту керек.
Суда / прилив кезінде жағадан алыс болсаңыз (если вы оказались вдали от берега во время прилива).
Отлив кезінде жағаның бойында қыдырсаңыз пещераға кіріп прилив басталғанша шығуға үлгермеу мімкін.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
Тастарға жоғары тұрыңыз. Су максимал көтерілсе де сіздге жетпеу керек.
Өзіне көніл аударуға ұмтылыныз (айқалап, қолмен).
Су кеткенше немесе құтқарушылар келгенше төмен түспеңіз.