- •Өмір қауіпсіздігі негіздері е.А.Батешовтың және з.М.Шаукерованың аудармасы
- •1 Тақырып: табиғат апаты
- •Табиғат апаты / дауылдар мен қатты желдер (Бури и сильные ветра)
- •Табиғат апаты / күн куркіреуі (Гроза)
- •Табиғат апаты / жер сілкінісі.
- •Табиғат апаты / жаңартаудың қайнауы (извержение вулкана).
- •Табиғат апаты / орман өрті.
- •Табиғат апаты / қардың құлауы (лавина).
- •Табиғат апаты / қардың астында.
- •Табиғат апаты / су тасқыны.
- •Табиғат апаты / дауыл.
- •Табиғат апаты / қарлы дауылдар (бури).
- •Табиғат апаты / радиация.
- •Катастрофалар / поездың апаты
- •Катастрофалар / самолеттағы апаты
- •Катастрофалар / халалық транспорттағы апаты
- •Алғашқы жәрдем / егер адам дем алмаса (перестал дышать).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам өз сананы жоғалтыса (потерял сознание).
- •Алғашқы жәрдем / егер адамның тамағына бөтен зат кірсе (что-попало в горло).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам үсік алса (обморозился).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам тұншығып жатса (задыхается).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам санадан айырылды (упал в обморок).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам күйік алса (получил ожог).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам уланып қалса (отравился).
- •Алғашқы жәрдем / егер адам суға батқан болса (тонул).
- •Алғашқы жәрдем / егер адамда сіңір тарту болса (судороги).
- •Алғашқы жәрдем / қанды қалай тоқтатады.
- •Алғашқы жәрдем / жарақат жерің қалай орау керек.
- •Алғашқы жәрдем / қолдан дем беру (искусстенное дыхание).
- •Алғашқы жәрдем / кеуденің жарақаттануы (травмы грудной клетки).
- •Сынған қабырғалар
- •Алғашқы жәрдем / іштің жарақатануы (травмы брюшной полости).
- •Алғашқы жәрдем / сынықтар және жарықтар (переломы и трещины).
- •Алғашқы жәрдем / созылуы (растяжение).
- •Алғашқы жәрдем / омыртқаның зақымдануы (травма позвоночника).
- •Алғашқы жәрдем / бастың зақымдануы (травма головы).
- •Алғашқы жәрдем / электрозақымдану (электротравма).
- •Алғашқы жәрдем / травмалық шок (травматический шок).
- •Алғашқы жәрдем / егер тіс сынса (если выбиты зубы).
- •Алғашқы жәрдем / көзге қиқым түссе (если в глаз попала соринка).
- •Алғашқы жәрдем / жүрек айнуы (если человека укачало).
- •Алғашқы жәрдем / жылулық соқтығуы (если случился тепловой удар).
- •Алғашқы жәрдем/ жарақаттар (раны, царапины, ссадины).
- •Алғашқы жәрдем/ бет жарақатты.
- •Алғашқы жәрдем/ құлақ жарақатты (травма уха).
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / от жағу.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / отта ас дайындау.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / суды тазалау (очистка питьевой воды).
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / жеуге жарамды шөптер.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / тауда тірі қалу.
- •Жабайы табиғатта тірі қалу / қарда тірі қалу.
- •Жабайы табиғатта аман қалу / шөлді далада аман қалу (выживание в пустыне).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / ұйық пен өзіне бататын құм (Болота и зыбучие пески)
- •Жабайы табиғатта аман қалу / жер астында (Пещеры и подземные ходы)
- •Жабайы табиғатта аман қалу / егер сіз адасып қалсаңыз (Если вы заблудились)
- •Жабайы табиғатта аман қалу / карта және компас бойынша орналасқаныңды табу (Местонахождение по карте и компасу).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / егер бала адасып кетсе (Если потерялся ребенок).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / палаткеде түн (Ночь в полатке).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / палаткеде өрт (Пожар в полатке).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / су болған палатка (Промокшая палатка).
- •Жабайы табиғатта аман қалу / егер палатканы жел алып кетсе (Если палатку сдуло ветром).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ улы құрт-құмырсканың шағуы (Укусы ядовитых насекомых).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ ара мен асаның шағуы (Укус пчелы и осы).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ жыланның шағуы (Укус змеи).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ кененің жабысуы (Присасывание клеща).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ акуланың шабуылының қауіпі (Угроза нападения акулы).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ иттің шабуылының қауіпі (Угроза нападения собаки).
- •Жануарлардың шабуылы ж/е шағуы/ бұқаның шабуы (Нападение быка).
- •Суда / виндсерфинг
- •Суда / канаэда жүзу.
- •Суда / маскамен және трубкамен жүзу.
- •Суда / жағадан алыс және тереңде жүзу.
- •Суда / егер сізді қатты су ағымы алып кетсе (подхватило сильное течение).
- •Суда / егер балдырларда оралып қалсаңыз (запутались в водорослях).
- •Суда / егер сіз суға құласаңыз (если вы упали в воду).
- •Суда / егер сіз суда жүзу білмей суға құласаңыз (если вы оказались в воде, неумея плавать).
- •Суда / штормда, дауылда жүзу (плавание в шторм).
- •Суда / прилив кезінде жағадан алыс болсаңыз (если вы оказались вдали от берега во время прилива).
- •Суда / суға батқанға көмектесу (помощь утопающему).
- •Суда / суға түскендер құтқарудағы абайлық (Меры предосторожности при спасении утопающего).
- •Суда / мұзға кеткендерді құтқару (Спасение провалившегося под лед).
- •Суда / мұзға түскеннің жағадағы алғашқы жәрдем (Первая помощь на берегу провалившемуся под лед).
- •Суда / полыньяға түскенде (Падение в полынью).
- •Суда / қалай штормның келуін білуге болады (Как распознатьприближение шторма).
- •Суда / қайықпен жүзу шторм басталайын деп жатқан уақытта (Плавание на судне в предштормовую погоду).
- •Суда / қайықпен штомда жүзу (Плавание на судне в шторм).
- •Суда / қайық апатқа түсуі (Судно терпит бедствие).
- •Суда / теңіздегі апат сигналдарының берілуі (Сигналы бедствия на море).
- •Суда / қорғайтын желетпен жүзу (Плавание со спасательным жилетом).
- •Суда / қөмектесетің құралсыз жүзу (На плаву без спасательных средств).
- •Суда / қайықтың сыртына құлаған адамға көмек (Помощь упавшему за борт судна).
- •Суда / парусы бар қайықтың аударылуы (Опрокидывание парусного судна).
- •Суда / көп уақыт суық суда болуы (Пребывание в холодной воде).
- •Шабуыл / көшедегі шабуыл (Нападение на улице) .
- •Шабуыл / топтың қауіпі (Опасность толпы) .
- •Шабуыл / мас кісінің тисуі (Приставание пьяного) .
- •Шабуыл / зорлық көрсету (Изнасилование) .
- •Шабуыл / жолда отырған адамның қауіпі (Угроза от случайного пассажира) .
- •Шабуыл / түнде отырғызған жолаушының қауіпі (Опасность во время ночной остановки) .
- •Ұрлық / пәтердегі ұрлық (Квартирная кража) .
- •Ұрлық / есікке танымайтын кісі звандап жатыр (в дверь звонит незнакомец) .
- •Ұрлық / түнгі тонаушылар (Ночной взломщик) .
- •Ұрлық / тонау (Ограбление).
- •Ұрлық / қалталық тонау (Карманная кража).
- •Ұрлық / автокөлектен тонау (Кража из автомобиля).
- •Ұрлық / автокөлегіңізді айдап кету (Угон автомашины).
- •Ұрлық / поездағы ұрлық.
- •Ұрлық / әуежайдағы ұрлық.
- •Ұрлық / төл құжаттың жоғалуы.
- •Ұрлық / несие карточкасының жоғалуы.
- •Сіздің үйіңіз/ төтенше жағдайды қалай ескерту.
- •Сіздің үйіңіз/ үй жұмыстары.
- •Сіздің үйіңіз/ сатыда тұрып жұмыс істеу.
- •Сіздің үйіңіз/ трубадан судың ағуы (прорыв и протечка трубы).
- •Сіздің үйіңіз/ бекітілген раковина (Засор раковины).
- •Сіздің үйіңіз/ газдың шығуы (Утечка газа).
- •Сіздің үйіңіз/ газ баллонды пайдалану (Пользование баллонным газом).
- •Сіздің үйіңіз/ егер сіз лифта қамалып қалсаңыз (Если вы застряли в лифте).
- •Сіздің үйіңіз/ үйдегі өрт (Пожар в доме).
- •Сіздің үйіңіз/ жиһаз жануы (Возгорание мебели).
- •Аурлар/ ангина.
- •Аурлар/ аппендецит.
- •Аурлар/ асматикалық приступ.
- •Аурлар/ жындану (Бешенство).
- •Аурлар/ ботулизм.
- •Аурлар/ брохит.
- •Аурлар/ ветрянка.
- •Аурлар/ өкпе ісуі (воспаление легких (пневмония)).
- •Аурлар/ гипотермия.
- •Аурлар/ венериялық аурлар.
- •Аурлар/ бас айналуы (Головокружение).
- •Аурлар/ грипп.
- •Аурлар/ диабет.
- •Аурлар/ диабеттік комасы.
- •Аурлар/ дизентерия.
- •Аурлар/ дифтерия.
- •Аурлар/ желтуха (Вирустік гепатит).
- •Аурлар/ тіс ауруы (Зубная боль).
- •Аурлар/ ықылық (Икота).
- •Аурлар/ инсульт (апоплексический удар).
- •Аурлар/ истерия (истерический синдром).
- •Аурлар/ конъюнктивит.
- •Аурлар/ корь.
- •Аурлар/ крапивница.
- •Аурлар/ краснуха.
- •Аурлар/ мастит (грудница).
- •Аурлар/ менингит.
- •Аурлар/ полиомиелит (баланың параличі).
- •Аурлар/ скарлатина.
- •Аурлар/ соқырлық (амовроз).
- •Аурлар/ спид.
- •Аурлар/ стобняк.
- •Аурлар/ выкидыштың қауіптігі.
- •Аурлар/ фурункулар.
- •Аурлар/ энцефалит.
- •Аурлар/ эпилепикалық припадок.
Алғашқы жәрдем / егер адам өз сананы жоғалтыса (потерял сознание).
Санасыз болудың үш түрі бар:
үмітқан (забытье) – бұл күйден адам тез шығып қайтадан түсу мүмкін.
оцепенение – мас адамға ұқсайтын, сіздің сұрақтарыңызға анық жауап бермейді.
кома – бұл күйде адам ештенеге назар аудармайды (не реагирует ни на что).
Сіздің іс-әрекетіңіз:
Адамның алдында дізесіне отырып оның басын өзіне қаратып бұрыңыз, сізге жағын қолынды кеудесіңе тура жазығып, екінші қолынды кеудеге қойныз, адамның аяғын бірдің үстіне бір етіп қойыңыз.
Өз қолымен адамның басын ұстап отырып, адамды кеудесіне жатқызыңыз. Адамның басы солға не оңға қарап тұруы керек.
Адам жақсы дем алу үшін оның подбородокті шамалы көтеріңіз. Мұндай жағдайда адамның тілі де тамаққа түспейді.
Адамның денесі осындай күйде тұрақты болу үшін оның аяғын тізеде бөгіңіз, ал екінші қолынды, адам айналмау үшің, созыныз.
Алғашқы жәрдем / егер адамның тамағына бөтен зат кірсе (что-попало в горло).
Тамағына кірген үсақ заттардан адам дем аламау мүмкін. Оған көмектесуге болады, егер арқадан қатты соқсаңыз.
АДАМ САНАДА БОЛСА.
Егер үлкен адамның тамағына бөтен зат кірсе:
Адамның басын иктен төмен түсіріп еңкейту керек.
Адамның арқадан қатты соғу керек.
Адамның тамағынан бөтің зат шықаннан кейін оны отырғызып су ішкізу керек.
Егер жеті жасқа дейін баланың тамағына бөтен зат кірсе оның арқаннан бір қолымен соққанда екінші қолымен кеудесін үстап тұрыңыз.
Егер нарестегі балаңын тамағына бөтен зат кірсе оның бір қолына бетімен төмен жатқызып, екіші қолының саусағымен арқадан соғыңыз.
Егер арқадан соғу көмектеспесе оның іштен басып қөріңіз:
Адамның арт жағынан тұрып, адамның ішің екі қолымен құшақтаңыз.
Жүдірік жүміп кіндікпен қеуденің ортасына оны қойыңыз.
Екінші қолымен бірінші қолдың жүдірікті алыңыз және өзіне жоғары қаратай тартып жіберініз. Мұнда өкпедегі ауа тамағынан шыққанда бөтен затты сыртқа итеріп жіберу керек.
Мұны 3-4 рет қайталаңыз.
Нәрестегі баланы өз тізеңізге бетімен жоғары жатқызып, балаңыз басын шалқайтып кіндіктен жоғары екі саусақпен іштен басу керек.
ЕГЕР АДАМ САНАСЫЗ БОЛСА
Егер адам санасыз болса, онда оның тамағының бұлшық еттері әлсіз (расслабленном состоянии) болады және өкпеге ауа бөтен затты айналып кіру мүмкін. Сондықтан мұндай жағдайға оларға жасанды дем беруды болады.
Егер бұл көмектеспесе, онда адамды бетімен төмен жатқызып адамның кеудесіңе тізеңізді қойып, арқадан 3-4 рет соғыңыз.
Адамның ауызыңа қараңыз, егер онда бөтің затты көрсеңіз одан оны алып шығыңыз.
Егер жоғарыда айтылған әдістер көмектеспесе, адамды басын шалқайтып арқаға жатқызыңыз. Кіндіктен жоғары екі қолымен 3-4 рет қатты басып қөріңіз.
Егер тағыда ештеңе көмектеспесе, онда жасанды дем беруды, арқадан соғу, іштен басу кезекпен бірнеше рет қайталаңыз.
Алғашқы жәрдем / егер адам үсік алса (обморозился).
Үсіктің 2 түрі бар: жалпы және аймақтық (общее и местное).
ЖАЛПЫ ҮСІК
Суықта көп болғанынан пайда болады.
Белгілері:
Озноб
Салқын тері (Ненормально холодная кожа).
Бетің ағаруы (Бледное лицо).
Апатия. Ұйықыңын келуі.
Қозғалудың координациясының жоғалуы.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
1. Адамды жылу көрпеге ораңыз.
2. Оған ыстық және тәтті шәй немесе кофе берініз.
3. Құрғақ матадан жасалған орамалмен терісі қызғанша ұқалап жіберініз.
4. Ал егер өзініз зардап шегіп қалсаңыз, мүмкіндігінше ыстық ваннаға түсіп және орамалмен құрғақтай денені сүртіп жіберіңіз.
АЙМАҚТЫҚ ҮСІК (Местное обморожение)
Төрт дәрежелі үсіктер болады. Олардың дәрежесін бірден аңықтау мүмкіндігі жоқ. Тек қана дене жыбығаннан кейін үсіктің дәрежесін айтуға болады.
Бірінші дәрежелі үсігінде адамның терісі алдымен ағарады (бледнеет), сезбельнеді (становится нечувствительной), сосын ісіп қызарады (припухает и краснеет).
Екінші дәрежелі үсігінде аздап қанды сұйықпен толтырылған көпіршік пайда болады.
Үшінші дәрежелі үсігінде қаны бар пузырьлар пайда болады. Адам терісі өле бастайды.
Ал егер суық ұзақ бойы әсер етсе одан да терең ораналасқан тканьдар өле бастайды. Бұл үсігінің төртінші дәрежесі.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
Еш қайсызда үсік жерлерін қатты ұқалауға болмайды, терінізге зақым келтіру арқылы микроптарға жол ашу мүмкін. Содан кейін ірік (нагноение) пайда болуы мүмкін.
Үсік жерін дұрыстап спиртпен ұқалап жіберу керек. Содан кейін ақырындап ғана жұмсақ құрғақтай матамен қызырғанша ұқалау керек және тұзсыз маймен жағып жіберу керек.
Егер үсігі бар жерде көпіршік пайда болса, онда бұл жерді спиртпен жағып, бинтпен орап дәрегерлерге көрсету керек.
Пайдалы кеңестер:
Суыққа шықпастан бұрын дұрыс тамақтаңыз.
Киімініз сізді желден және суықтан жақсы сақтау керек.
Жол сапарға шықсаңыз, өзіңізбен бірге құрғақ ішкі киім алыныз.
Үсік жел бығытымен күшееді.
Егер үсіп кеткен адам демалмаса, онда оған тезірек (искусственное дыхание) қолдан дем беру керек. Егер адам есін жинаса, оған вино, тәтті шай беріп жылы көрпелермен және грелкалармен жабу керек.