K Иярчен рәвеш җөмләләр

Синтетик чаралар 1. Сыйфат фигыль, хәл фигыль формалары Рәвеш ясагыч кушымчалар (-ча/-чә; -дай/-дәй) 4. Бәйлекләр һәм бәйлек сүзләр хәлдә, килеш, көенчә, шикелле, төсле, кебек, итеп, сыман, борын, уңайга, караганда, дип, дигәндәй, дигән кебек	Малай, үз хәлен үзе белмичә, әкияттәге ятимә кызны кызганып куйды (Р. Низамиев). Пар былбыллар кавышкандай, Ничек кавыштыгыз сез! (Х. җыры) Ул, күзләре еракка текәлгән килеш, туган ил табигатенә сокланып торды (М. Әмир).
Аналитик чаралар 1. Мөнәсәбәтле сүзләр шулай, алай, шулай итеп, шундый итеп, шул формада, шуның сыман, шуның төсле, шул рәвешчә, шул рәвешле, шултиклем 2. Парлы мөнәсәбәтле сүзләр ничек — шулай (алай) ничек — шуның төсле ничек — шул рәвешле ничек — шул нисбәттә 3. Ияртүче теркәгечләр гүя, гүя дә, гүяки, әйтерсең, әйтерсең лә, диярсең 4. -мыни/-мени сорау кисәкчәсе	Ул сиңа шундый итеп әйтә ки: каршы җавап бирергә батырчылык итмисең (Б. Камал). Заманы ничек булса, бœркеžне шулай ки (М). Әллә ничек, йөрәге бер җилпенеп ала, бер шомлана, әйтерсең лә, бик мөһим вакыйга булачак (М. Әмирханов). Аккош юлы күктән төшкәнмени, — Кама ага җиргә сыенып (Ф. Бәширова).

47. Аерымланган рәвешләр белән килгән гади җөмләләрне һәм иярчен рәвеш җөмләле кушма җөмләләрне аерып языгыз.

Рәвеш хәле	Иярчен рәвеш җөмлә

1. Хәле бетеп, үр тавына менеп килгән малай нишләргә дә белми. (Г. Гыйльман). 2) Яшьләр аны-моны уйлап тормыйча, Сәкинә карчыкны төенчеге-ние белән читкә этеп, автобуска ыргылдылар. (Р. Хафизова). 3) Мскœ тче ни кычкырса, Казанныкы да шулай кычкырыр, имеш (Мәкаль). 4) Син аксак аягың белән барып йөргәнче, минем үземнең килү тизрәк булыр. (М. Хәсәнов). 5) Чишмә янында яшәп, коега йөргәнем булмагач, ияләшә алмадым. (Ш. Галиев). 6) Нужа артыннан нужа, дөньялар шулай уза. (Мәкаль). 7) Әтинең ачуы торган саен күперә бара, аның саен күзләре усалрак карый. (Г. Бәширов). 8) Кšннр œт, гœя алар зур каланыž тœбндге шау-шу кебек тонык кына гүләп, читлтеп œт. (Ә. Еники). 9) Кыңгыраулы пар атларга утырып, урман аръягындагы Югары Сөн авылына, мамык шәлгә төренгән нәни кыз Алсуны алырга бара иде булса кирәк ул төшендә. (Р. Мөхәммәдиев).

51. Иярчен рәвеш җөмләләрдәге бәйләүче чараларны билгеләгез.

1. — Сыйфат фигыль, хәл фигыль формалары

2. — Рәвеш ясагыч кушымчалар

3. — Бәйлекләр һәм бәйлек сүзләр

4. — Мөнәсәбәтле сүзләр

5. — Парлы мөнәсәбәтле сүз

6. — Ияртүче теркәгечләр

7. — Сорау кисәкчәсе

1) Зйнинеž сул ягына бернич таяк белн китереп суктылармыни — ул, мтлеп, кар эчен китте. (Ф. Сафин). 2) Заманы ничек булса, бœркеžне шулай ки. (Мәкаль). 3) Тир-юнен томан каплаган кебек, зžгрсу элп эленгн. (Ф. Садриев). 4) Әхмт уйлаганча, Кбир аныž белн фикер уртаклашты. (Ә. Еники). 5) Озын керфеклрен кœтреп берœг д карамый, йтерсеž, нурлы кœзлрен кайгы прдсе каплаган. (Г. Әпслмов). 6) Œзенеž кем икнлеген белмгн инсан ничаклы хиссез ис, œз миллтенеž тарихын белмгн инсан да шул нисбтт хиссездер. (Һ. Атласи). 7) Күңеле тулышып, бертын сөйләвеннән туктап торды урманчы. (Р. Мөхәммәдиев). 8) Йšзеž нинди булса, көзгеž шулай кœрстер. (Мәкаль) .

52. Иярчен рәвеш җөмләләргә синтаксик анализ ясагыз. Тыныш билгеләренең куелышын аңлатыгыз.

1) Бер халык эзсез бетмгн кебек, дœлтлр д эзсез югалмыйлар (М. Госманов). 2) Кинәт сискәнеп куйды ул, гүя яшен ташы урталай үткәндәй булды. (Р. Мөхәммәдиев). 3) Һәммәсенең дә шул теләгәннәрене булдырырга, үзләре аңлаганча, кәефләнергә хаклары бар иде (Г. Исхакый). 4) Кырмыска шикр тмен ничек бел, татар да сœд тмен шулай бел. (Мәкаль).

5) Пар былбыллар кавышкандай,

Ничек кавыштыгыз сез! (Халык җыры)

6) Ярсый-ярсый ага алар,

Әйтерсең юллары тар. (Р. Мөхиярова).

k Иярчен күләм җөмләләр

Синтетик чаралар 1. Хәл фигыль формасы 2. Бәйлекләр, бәйлек сүзләр кадәр, хәтле, дәрәҗәдә, саен, күләмендә, дигән саен, диярлек кадәр 3.Сүз ясагыч кушымчалар (-лык, -дай)	Күз керфекләренә йокы кунганчы карап утырыр иде шуны (Ә. Сафиуллин). Мал арткан саен, мәшәкать тә артыр (М.). Тšшœе авыр булырлык югары урынга менð㐠кызыкма (Р. Фхретдин).
Аналитик чаралар 1. Мөнәсәбәтле сүзләр Шундый (андый), шул дәрәҗәдә, шул хәтле, шулай, алай, шундый итеп, шул кадәр, шул хәтле 2. Парлы мөнәсәбәтле сүзләр ни хәтле — шул хәтле ни дәрәҗәдә — шул дәрәҗәдә күпме — шул хәтле күпме — шул дәрәҗәдә ни кадәр — шул кадәр	Урыны-урыны белән тау бите шундый текә: дүрт аяклап үрмәләргә туры килә иде (М. Маликова). Койма нихәтле биек булса, күршең шулхәтле татурак була (М.).

53. Иярчен кœлì šìëләрнең бәйләүче чараларын билгеләгез.

1. — Хәл фигыль формасы

2. — Бәйлекләр, бәйлек сүзләр

3. — Мөнәсәбәтле сүзләр

4. — Парлы мөнәсәбәтле сүз

5. — Мөнәсәбәтле сүз

1. Кеше арткан саен эш арта. (Мәкаль). 2) Шунда берәү шаркылдап көлеп җибәрде һәм шундаен каты итеп көлде ки, Зәйтүнә атын калага таба боруын, җилле генә юырттырып урманнан ерагая баруын искәрми дә калды. (М. Хәбибуллин). 3) Үзем яраткан кадәрле яраттырасым килә. (Ф. Мөслимова). 4) Көтеп тору Койтым бикә уйлаганча ук озакка сузылмады. (Н. Фәттах). 5) Биред œлем никадр рсез, рхимсез булса, тереклек шулкадр œз-œзен ышанучан, бирешмс мгърур була бел. (Ә. Еники) . 6) Кыз күзләрен тутырып хан оныгына карады һәм болай да алсу битләренә гүя ут капты. (Н. Фәттах) .

7) Яктылык зур булган саен,

Каравы аңа кыен. (Э. Шәрифуллина) .

54. Иярчен рәвеш һәм күләм җөмләләргә синтаксик анализ ясагыз. Тиешле тыныш билгеләрен куегыз.