11.2.3 Jk-триггерлер

Екі шығыс орнықты шығыс күйімен, Jжәне K кірісі барсұлбаны JK-триггер дейді.

J және K кірістері тригердің Q шығысының 1 немесе 0 күйіне келтірет. JK-триггердің

 RS-триггерден айырмашылығы, тең болғанда J=K=1 тең болғанда триггердің Q шығысын қарама-қарсы күйге келеді.JK-триггердің функционалдау шарты төмендегі функциямен анықталады:

 51суретJK-триггерлер: а) асинхроннды; б) фронтпен тактіленетін.

JK-типті триггерлер әмбебап, сондықтан олардың негізінде RSжәнеТ,D-триггерлерді алуға болады. Кемшілігі тактылық импульстің ұзақтығына тәуелділігі.

11.2.4Симетриялыеместригерлер

Симетриялы емес тригерлер,симметриялық тригергерлердің ерекшелігі, оның екі тура тұрақты күйі бар, оның сол немесе басқа күйінде екенін табып алу кіріс сигналдардың шамасына байлынысты.

Дискретті элементердегі симетриялы емес тригер эмитерлық тізбегіне R_Э қосылған екі транзистордан тұрады.(52сурет)

52 сурет Шмитатриггері

13. Импульсті санағыштары.Қосатын санағыштар. Алатын және реверсивті санауштар. Еркін санау коэффициентті санауштар. Интегралдық түрде орындалған әмбебап санауыштар(мысалдар)

13.1 Санауыштарға қойылатын талаптар

Ақпаратты цифрлық өңдейтін құрылғыларда өлшенілетін параметр (бұрылу бұрышы,жылдамдық, қысым және т.б.) кернеу импульсіне түрленділеді,олардың санына сәикес масштабта берілген параметрлерді сипатайды. Бұл импульстар импульс санауыштарымен саналады да цифрлық түрде көрсетіледі.

Санауыштың негізгі көрсеткіші болып, оның сиымдылығы мен тезәсерлігі саналады.

Сиымдылығы —КСЧ санына тең,сиымдылығы бір цикл ішінде санап үлгіретін импульстердің санын сипатайды. Жоғарғыда көрсетілгендей сиымдылық санауыштың разрядының санымен анықталады.

Максималь мүмкін жұмыс істеу жылдамдығы немесе тезәсерлігі екі параметрмен бағаланады:

Ажырату қабілеті t_раз.сч - санауыштың жұмысында еріксіз кідірістер пайда болмайтын екі сигналдың арасындағы минималь уақыт. Ажырату қабілетіне кері шаманы максималь санау жиілігі дейді f_max. f_max — 1с ішіндегі санауыштың санай алатын импульстің санын анықтайтын шама.

f_max= 1/t_раз.сч

t_уст –Санауыштың кодын қондыратын уақыт—Кіру сигналының келу мезетімен және санауыштың жаңа тұрақты күйге өтуінің арасындағы уақыт интервалы.Время установки кода счётчика.

Цифрлық электрондық құрылғылар істейтіндердің сұранысын қанағатандыру үшін кең спектрлі параметрлері бар санауштың интегралды микросхемалар түрінде жасалған. Алуан түрлі санауыштарды мына белгілері негізінде классификация жасауға болады.

1 Санаудың бағытына байлынысты:

 •Қосатын,

 •Алатын,

 • Реверсивті.

2 Санау коэффициенті байлынысты:

 • Екілік,

 • Екілік-ондық(декадлық),

 •Ерікті тұрақты санау коэффициентімен,

 • Айнымалы санау коэффициентімен.

3 Ішкі байланыстарды ұйымдастыру әдісумен:

 •Тізбектеп көшіру,

 •Параллель көшіру,

 • Құрамдастырылған көшіру,

 •Сақиналы.

Классификациялық белгілер ерікті және әр түрлі терімді түрде кездеседі. Мысалы қосқыш санауыштар параллель көшіруші сонымен қатар тізбектеп көшірушімен болуы мүмкін және

екілік, ондық санау коэффициенті бар.

13.2 Қосқыш санауыштар

Қарапайым санауыштардың бірі Т-триггер,екіге дейін санайтын,санауды іске асыратын, яғни екі сигналдан артық сақтамайтын.

n-тригерден құралған санауыш екілік кодта 2ⁿ импульс санай алады. n-саны, санауышқа жазылатын екілік сандардың разрядтардың санын анықтайды. 2ⁿ-саны модульнемесе санау коэффициенті деп аталады: K_СЧ= 2ⁿ

4-разрядті қарапайым санауыштың сұлбасы 60,а суретте көрсетілген.Санауыштың жұмыс істеу принципі уақыт диаграммаларымен иллюстрациялынғаны, 60,б суретте келтірілген.

Импульс келген сайын

60сурет Екілікті, қосқыш санауыштың сұлбасы а)және оның жұмысының уақыт диаграммалары б).

Санауыштің бірінші разряд келген әр импульс сайын ауысып қосылады, бұл Т-триггердің істеу алгоритміне сәйкес.Әр екі кірген импульсқа Т-триггер бір шығатын импульс қалыптастырады.

Екінші разряд  —әр екінші импульстің келісімен «1»күйге ауысып қосылады.

Үшінші разряд—әр төртінші импультің келуімен.

Төртінші разряд—әр бір сегізінші импульстің келуімен.

Сонымен, екілік кодтың салмақтық коэффициентіне сәйкес тригерлердің кірісіне 1,2,4,8 импульстер түскенде олардың шығысында сигналдардың бірлік мәні пайда болады.Сондықтан регистрдің тригерлерінің шығысынан, оның кірісіне түскен импульстердің санының параллель екілік кодын оқуға болады.Мысалы, 5 импульс келгенен кейін Q₁ және Q₃шығыстарында бірлік мәндер қойылады, (60,бсуретте пунктир сызықпен көрсетілген) , бұл 5санының кодына сәйкес 0101B. Дәл солай, 13-импульстің келуімен, тригерлердің шығысында 1101B код жазылады.

Егер кіретін импульстардың саны N_ВХ>K_СЧ, онда N_ВХ=K_СЧ тең болғанда санауыш толады да,сонан кейін санауыш нольдік күйге келеді және жұмыс цикл қайталайды.Санаудың әр бір циклынің соңынан кейін соңғы тригердің шығысында кернеудің айырымы пайда болады, яғни бір импульс қалыптасады. Бұл қасиет санауыштардың екінші міндетін —кіретін импульстердің сандарын бөледі.

Егер кіріс сигналдар периодты болса және жиілігі f_ВХ тең болса, онда шығатын импульстің жиілігі f_ВЫХ = f_ВХ/ K_СЧ.

Бұл жағдайда санау коэффициенті бөлу коэффициенті секілді анықталады және K_ДЕЛ белгіленеді.

Санауыштың жиілікті бөлу режимінде тек қана соңғы тригердің сигналы қолданылады, ал қалған тригерлердің аралықтағы күйі есепке алынбайды. Әр бір санауыш жиілікті бөлгіш есебінде қолданылуы мүмкін.