Әдістемелік нұсқаулар

Өсірілген құндылықтың пайда болған қалыптарының сапалы және санды құрамдас бөліктерін атап өтейік: ақпараттық материалды – ақшалы пайда, шексіз шығармашылық қажеттіліктердің қанағаттандыру қасиеті, зияткерлік рента, квазиақшалық, несиелік %, виртуальды дивидендтер және бедел. Өсірілген құндылықтың осындай құрамдас бөліктері отражают табиғи бірлікте оның екі құрамдық элементтерін көрсетеді - олар материалды өсім және қызметкерлердің өздерін өздері білдіру қабілеті.

Ұсынылатын әдебиет

1.Закон Республики Казахстан от 08.05.2003 года №412-П «Об информатизации»

2. Назарбаев Н.А.Казахстан – 2030. Алматы: Билим, 1998. – 96 с.

3.Назарбаев Н.А.Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации// Казахстанская правда. 2005. 19 февраля. – с. 1-3.

4. Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана. Новый Казахстан в новом мире. -Астана.- 2007.

5. Назарбаев Н.А. Казахстанский прорыв // Казахстанская правда. – 2006. - №276.

6. Садыков Т.У. Основы теории информационной экономики.

Монография, г.Алматы, Гылым, 1998 г.

7. Садыков Т.У. Инон и судьба капитала, или об информационной экономике.

Вестник Университета «Туран», г.Алматы, 1999 г., № 1

8. Садыков Т.У.Информатизация Казахстана как решающий фактор современного общественного развития. Материалы международной научной конференции «Десять лет реформ на постсоветском пространстве: ожидания, результаты, перспективы», часть 2, г.Алматы, Туран, 2001 г.

9. Садыков Т.У. Структура и особенности новой экономики. Вестник Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилёва. Серия – экономическая. Выпуск 1. 2007г.

11. Садыков Т.У. Методологические основы информационной экономики

Материалы международной научной конференции, Университет ТУРАН, Алматы, 2003 г.

12. Садыков Т.У. Постиндустриальная информационная экономика как важнейшая составляющая общей теоретической экономики

Материалы международной научно-теоретической конференции «Экономика – политическая экономия – теоретическая экономия как дисциплинарные формы организации экономической науки (к 200-летию политэкономии)», Университет ТУРАН, Алматы, 2004 г.

13. Абдеев Р.Ф. Философия информационной цивилизации. –М.: ВЛАДОС, 1994.

14. Афанасьев В.Н. Диалектика собственности: логика экономической формы. -Л.: ЛГУ, 1991.

15. Информационная теория экономики / А.И. Дёмин - М.: Палев, 1996.

16. Дятлов С.А., Добрынин А.И. Информационные основы цикличности // Вестник Российского гуманитарного научного фонда. –1998. -№1.

Дәріс №12 Шығармашшылық, үйымдастырушылық және басқарушылық тиімділік. Бағдарлама өнімдерінің ерекшіліктері.

Дәріс мақсаты: Шығармашшылық, үйымдастырушылық және басқарушылық тиімділітерін түсіндіру.

Дәріс жоспары:

1.Негізгі ақпараттық- экономикалық қарым-қатынастың негізделуі.

2.Ақпараттық, өндірістік және басқармалық қарым-қатынастардың өзара байланысы және өзара әсер етуі.

3.Еңбек қасиетіндегі және мазмұнындағы өзгеріс.

4. Табиғи парасаттың жаңа ішкі мазмұны және экономикадағы оның өзгерген рөлі.

5.Материалдық, рухани, әлеуметтік және ғаламдық нәтижеліктердің негізі және қалыптары.

Ақпараттық-экономикалық қоғамдағы өзгерістері шындыққа ақпараттық, өнеркәсіптік және басқарушылық қарым қатынастардың өзара байланыстарын анықтау арқылы қарқынды ретке келтіру мүмкіндіктері табылады. Бұл жерде, ондай қарым қатынастар еңбектің қасиетіндегі жіне мазмұнындағы өзгерістерді есепке алады, жеке фактордағы ауысымдарды – Homo-Krates және жиынтық әлеуметтік- экономикалық нәтижеліктің пайда болған жаңа мезеттерін көрсетеді.

Инонның категориалық аппаратының әлеуметтік шаруашылық ұғымдарының өзара байланысы арқылы табиғи бірыңғай кертартпалыққа негізделген шығармашылық қызмет ету және ұйымдастыру-басқарушылық экономикалық қарымқатынастардың нәтижелігінің ақпараттық категориялық талдауы өткізіледі. Мұндай талдауда орталық орынды «мәртебелі» - Адам алады. Адам ақпараттық - экономикалық талдаудың ортасында болып бірнеше, өзара байланыстағы аспектілер ұстанымдарынан қаралады.

Оған қоса, бассыз аяқталуысыз жалпыға бірдей ақпараттың ең жоғары қалыптары және мета қалыптары ретінде адам, экономика және қоғам көрсетіледі. Осымен байланысты адамның өмір сүруіндегі ұстанымды өзгерістер, оның экономикадағы жаңа рөлі, сонымен қатар оның құндылығы және ақпараттық тауар ретінде қызмет етуі адамның –табиғи парасаттың, қабілеттері талданады. Басқаша айтқанда, аталған кезде ақпаратты тауар ретінде табиғи зияткерлік күш алады. Онда, берілген бөлімнің бірінші тарауының тқырыбының талқылануына біз қалай келеміз: трансформациялық – ауыспалы өзара қарым қатынас және ақпараттық, взаимовлияние, өндірістік және басқарлалық қарым қатынастардың өзара әсерлері.

Ақпараттық - экономикалық талдаудың орталық фигурасы ретінде адамның аспектілері зерттеледі, нақты айтсақ: КНШҚ жаңа құрылымындағы АҚПАРАТТЫҚ -ӨНДІРІСТІК ЖӘНЕ БАСҚАРУШЫЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ өзгерген қасиеттеріне деген көзқараста. Сонымен, ақпараттық экономикалық талдаудың негізгі мезеттердің толық тізімін атап кетеміз: :

1. КНШҚ табиғи және зияткерлік күштерді тұтынудың ҮДЕРІСІ ;

2. КНШҚ интеграциялауы және жаһандастыруы жеке адам, қызметкерлер, экономика және бүкіл қоғамның дамуының ЖАҒДАЙЫ;

3. интеграцияланған рухани және материалды өндірістің НӘТИЖЕЛІГІ адамның өндірісінің және ұдайы өндірісінің тәжірибесі және ҚОРЫТЫНДЫСЫ;

4. ақпараттық-өндірістік және басқарушылық қарым- қатынастықтар және олардың өзегі - бірыңғай және әртүрлі зияткерлік меншіктік как адамның Homo – Krates айналуының СЕБЕБІ ретінде;

5. ПАФОСИ - адамның ақпараттық - экономикалық талдау мета ӘДІСІ ретінде;

6. ИНОННЫҢ категориалық аппараты адамдар арасындағы жаңа ақпараттық - экономикалық қарым- қатынастықтарды көрсету ҚАЛПЫ ретінде.

Осындай көз қарастың қорытындысында АДАМНЫҢ ТІРШІЛІК ҚАРЕКЕТІНДЕГІ ҰСТАНЫМДЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР өмір сүру үлгісі, сапасы және оның өмір сүру деңгейінің өзгерістер арқылы көрінеді. Өркениеттік қоғамның қазіргі адамының өмір сүру үлгісі қалыптасуы және жүзеге асуымен, оның зияткерлік потенциалының қалыптасуы және жүзеге асуымен, өмір сүру сапасының – сапалығы және оның әртүрлі болуымен және тұтынатын ақпараттың әртүрлілігі және өмір сүру деңгейінің - оның құндылықты ақпаратты қабылдауға қабілетіне тура шығатын табысының мөлшерімен тығыз байланыста деп айтуға болады. Осы өзгерістер негізінде еңбектің КНШҚ, ал капиталдың - инонға айналуы жатыр. Ақпараттық экономикадағы АДАМНЫҢ ЖАҢА РӨЛІ келесі негізгі ережелермен анықталады:

1. адамның КНШҚ руханиМАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕСақпараттық тауарлардыңпараллельді-бірізді және сапалы-әртүрлі МАТЕРИАЛДЫҚақпараттық тауарлардың өндіру және ұдайы өндіру мақсатына бағытталады;

2. ақпараттықэкономикадағы адам-табиғи парасаттың басты және стратегиялық орынычто оның жасанды парасаттың басқарып және «қызметінбағыттауында;

3. адамның инновациалық -зияткерлік КНШҚ бос және еңбек уақытының шоғырлану жағдайларында орындалады;

4. бір жағынан, жеке даралық көз қарасты тереңдететін бір уақыттықполярлану жағдайларында,және,жағынан,кеңейтіліп бара жатқанмассалық-ғаламдық,тез өтетін телекоммуникациялықоптикалық-волокнолық, кабельдық, спутник және басқа байланыс каналдары арқылы адамдардың қарым- қатынасуы адамның КНШҚматериалдықөндірістентыс жерде, ара қашықтықта«үй ішінде»,мысалы, электрондықкоттеджде өтеді.

Желі-бұл басқарудың децентрленген жүйесі. Желілік принцип бойынша фирма өзінің ішкі , сонымен қатар сыртқы байланыстарын құрады және де бұл процестер әр түрлі салаларда болады.Желілер , түрлі салалардың дамуына әсер ететін, институттар ретінде қарастырылады:бұнда Интернет-желілердің Желісі,әлемдік шаруашылықтын негізі болатын, біртұтас коммуникациялық жүйе.

Желі барлық қатынас түрлерін қамтиды: отбасылық желілер,іскерлік желілер,иерархиялық желілер.

Желілік экономика-бұл желілік игіліктердің экономикасы. Қандай игіліктер желілік болып табылады?

Желілік игіліктер-бұл келесі қасиеттерге ие игіліктер:

• комплементарлық және стандарттық;

• өндіріс масштабына сай үнемділік;

• сыртқы желілік әсерлер;

• тұзақ әсерлері.

Комплементарлық , тұтынушылардың желілік игіліктер нарығында желідегі басқа игіліктермен қоса пайдалануға болатын игіліктерді сатып алатынын білдіреді.

Желілік игіліктердің шығын құрылымы қарапайым игіліктер шығынының құрылымынан өзгеше болады:шығындардың негізгі үлесі өндірістің бастапқы кезеңіне тиесілі болады, осыдан алғашқы нұсқаны дайындауға кеткен шығын келесі нұсқаларға қарағанда пропорциональды емес түрде жоғары болады, соған қоса өндіріс масштабына сай үнемділік әсерінен соңғы шығындардың төмендеуі байқалуы мүмкін.

Желілік игіліктерге қатысты тұзақ әсерлері атты (lock-in effect)s әсерлер , яғни бұл шығындардың бір саладан, екінші бір салаға қозғалысына байланысты әсерлер, ол салалардың бір-бірімен технологиялық байланысынан туындайды. Мысалы, ірі мәліметтер базасына ие компаниялар, өздерінің операциялық жүйелері мен компьютерлеріне <<тұзаққа түскен>> болып шығады.Солай бағдарламалық камтамасыз етуші американдық Computer Associates компаниясы,жүйелік деңгейде <<тұзақта>> , яғни өзі қолданатын IBM жүйесіне тәуелді болып қалды.

Американдық экономистер К.Шапиро мен Х.Вэриен тұзақ әсерлерінің шығуының бес негізгі себептерін анықтады:

• контракттар мен келісімдер (көбінесе, тұтынушылар жүргізілген контракттардың шарттарына <<қолға түскен>> болып шығады, сосын оны бұзу қосымша шығынға әкеледі);

• оқу( кейде тұтынушыға басқа желіде жұмыс жасау үшін кері оқу қиын болады: мысалы, Windows немесе Macintosh операциялық жүйелерінде жұмыс жасау үшін оқу уақытты қажет етеді және бір жүйеден екіншісіне өту трансакциондық шығындарды көбейтеді);

• ақпаратты конверсиялау(бағдарламалық қамтамасыз ету файлдарды реттейді, файлдар белгілі бір сандық форматта сақталады, ал басқа программаға ауысу конверсиялауды қажет етеді );

• қосылу шығындары( Интернет жүйесіне қосылу, мобильдік телефон байланысына т.б белгілі бір шығындарға әкеліп соқтырады);

• лояльдылықты жоғалту шығындары( жаңа игіліктерге ауысу тұтынушыны жеңілдіктер мен преференциялардан айырады)

Бақылау сұрақтары.

1.Негізгі ақпараттық- экономикалық қарым- қатынас қалай негізделеді?

2.Ақпараттық тауарлардың өзінен- өзі өсіп және қартаю арасындағы қарама-қайшылық қалай шешіледі?

3.Ақпараттық, өндірістік және басқармашылық қарым-қатынастардың өзара байланысы және өзара әсер етуі қалай өтеді?

4.Еңбектің үлгісінде және мазмұнында қандай өзгерістер болды?

5. Табиғи парасаттың жаңа ішкі мазмұны қандай және экономикадағы оның өзгерген рөлі?

6. Материалдық, рухани, әлеуметтік және ғалами нәтижеліктердің негізі және қалыптары қандай ?