1)Фанетычнае-падпарадкаванне iншамоўных слоў беларускім фанетычным законам: аб`ект, віраж

2)Граматычнае-падпарадк. Марфемнай структуры:ганарар,прэмiя

3) Графiчнае-перадача сродкамi бел.Мовы:камп`ютэр, сервiс

4)Семантычнае (па сэнсу diploma – лiст)

.Запазычаныя словы са славянскіх і неславянскіх моў. Інтэрнацыяналізмы і калькі

Запазычаная лексіка беларускай мовы:

o з французскай – галіцызмы (запазычаны ў Пятроўскую эпоху і пасля) Ваенныя назвы (арсенал, маршал), мастацкія назвы (нацюрморт, канферансье), стравы (пюрэ, катлета), адежа (жакет, карсет).

o З англ.: спартыўныя (футбол, пінг-понг, яхта, фрыстайл), вопраткі (ждынсы, світэр);

o з італ. : мастацтва (арыя, сола, віяланчэль, санета), стравы (вермішэль, піца, салямі);

o з іспанскай: стравы (ананас, банан);

o з польскай ( у час Люблінскай уніі): маёнтак, падарунак, быдла;

o з укр.: боршч, худаба.

Сярод пазычаных слоў есць шмат інтэрнацыяналізмаў-слоў ці словазлуч.,якія бытуюць у некалькіх мовах(не менш 3),што належ. да розных моўных гуртоў; яны маюць аднолькавае знач.аднольк.або блізкі фан.склад:рэспубліка. Найбольш інтэрнац.слоў паходзіць ад каранеў антычных моваў. Крыніцай інтэрнац.лексікі выступ. таксама нац. мовы:італ.,фр.,англ..

Па ступені, пазычэнні бываюць:

• Натуральнае-слова пазычаецца цалкам(гук.абалонка+знач.)

• Калькаванне-толькі знач. і ўзор структуры:

-частковае-адна частка калькуецца,а цалкам бярэцца яго іншамоўны кампанент,а другая перакладаецца:тэлебачанне

Віды калек:

• Фразеалагічныя-пераклад устойлівага словазлучэння

• Словаўтваральныя-памарфемны пераклад

• Семантычныя-калькуецца семантыка слова

•

.Транслітэрацыя. Выкарыстанне варварызмаў і экзатызмаў у сучасных тэкстах.

Экзатызмы – iншамоўныя словы, лексічна не засвоеныя , харрак-ць палiт,эк,культ жыцце замежных краiн. (Анг.-лорд, сэр, сейм, фр.- франк) Э.засвоены графiчна, фанет, граматычна. Тэматычныя групы: стравы і напоі; нацыянальныя звычаі.

Варварызмы – iнш.словы, зусiм не засвоен. цi асвоены графiчна. Не зафіксаваны ў слоўніках. (салямі, пардон)

Транслiтэрацыя – перадача слова ці тэксту як ён запісаны, адной графічнай сістэмай слоў.

.Паняцце стыляў, іх характарыстыка і функцыі

стыль – такая разнавіднасць мовы , што служыць сродкам зносін паміж людзьмі ў той ці іншай сферы іх дзейнасці характарызуецца пэўным адборам і арганізацыяй моўных сродкаў ужываннем іх у адпаведнасці са зместам задачамі і сітуацыяй маўлення.

• Афіцыйна-справавы-абслугоў.прававыя адносіны паміж грамадзянамі і дзяржавай. Доказнасць,аб’ектыўнасць,нейтральнасць,лагічнасць,адсутнасць эмоцый. Словы толькі ў прамым знач.,выкарыст.спец.тэрмнаў,абрэвіятур. Прамы парадак слоў, выкарыстанне інф.,напісанне ліч.арабскімі цыфрамі

• Публіцыстычны-грамадска-палітычная сфера,інфармац.і уздзеяння ф-цыя, Падстылі:газетна-часопісны,радые-тэлежурн,аратарскі. Жанры:інф,аналітыч., мастацка-публ.. лагіч., доказнасць,эканомія моўн.с-каў,экспрэсіўнасць,аўтарская ацэначнасць. Маўленчыя стандарты,клішэ,штампы,звароты

• Мастацкі-мастацкая сфера выкарыст.,уздзеянне. Падстылі:лірыч.,празаіч., драматург. Жанры:раман,апавяд,апов..экспрэс.,эмац.,вобразн.тропы,стылістыч.фігуры

• Гутарковы-быт.зносіны,неафіц.абстаноўка.падстылі: размоўна-быт,разм-афіц. Жанры:гутарка,прыват.пісьмы,дзеннікі. Эмац.,экспрэс,спантанасць,няпоўнааформл прастамоўі,фразеалагіз,дыялектызмы,жарганізмы,дыялог

• Навуковы-галіны навукі,тэхнікі. Ф-цыя паведамлення.падстылі:уласна-навуковы, навук-вуч,навук-папулярны. Жанры:манаграфіі,артыкулы,дысертацыі,рэф.,тэзісы, даклады,лекцыі. Лагіч,даклад.,інфармац,бязвобразнасць. Стылістыч.нейтральн.л, тэрміны

•

.Стылістычныя разрады беларускай лексікі. Адметнасць функцыянавання лексічных пластоў вуснай і пісьмовай формаў.

Стылістычнае размежаванне мовы звяз.з выкарыст.слоў у пэўных стылях мовы. Паняцце стыляў у сучаснай лексіцы няпростае,таму манера размежавання лексікі розная. Вылучаюць:

• Нейтральны(міжстылевы)-ва ўсіх сферах дзейнасці, ва ўсіх стылях,не мае эмац-экспрэс.афарбоўкі

• Кніжны-пісьмовы-выкарыстоўваецца пераважна ў пісьмовай мове,мае адценні кніжнасці, якія недарэчна выкарыстоўваць у вуснай мове

• Размоўны-словы ўласцівыя маўленню,звязанаму з побытам,сямейнымі адносінамі

Сучасная бел літ мова як найвышэйшая форма нац мовы выкарыстоўваецца ў розных сферах жыцця і дзейнасці грамадства ў адпаведнасці з гэтым у ей выяўляюцца наступныя функцыянальныя стылі:

• Афіцыйна-справавы-абслугоў.прававыя адносіны паміж грамадзянамі і дзяржавай. Доказнасць,аб’ектыўнасць,нейтральнасць,лагічнасць,адсутнасць эмоцый. Словы толькі ў прамым знач.,выкарыст.спец.тэрмнаў,абрэвіятур. Прамы парадак слоў, выкарыстанне інф.,напісанне ліч.арабскімі цыфрамі

• Публіцыстычны-грамадска-палітычная сфера,інфармац.і уздзеяння ф-цыя, Падстылі:газетна-часопісны,радые-тэлежурн,аратарскі. Жанры:інф,аналітыч., мастацка-публ.. лагіч., доказнасць,эканомія моўн.с-каў,экспрэсіўнасць,аўтарская ацэначнасць. Маўленчыя стандарты,клішэ,штампы,звароты

• Мастацкі-мастацкая сфера выкарыст.,уздзеянне. Падстылі:лірыч.,празаіч., драматург. Жанры:раман,апавяд,апов..экспрэс.,эмац.,вобразн.тропы,стылістыч.фігуры

• Гутарковы-быт.зносіны,неафіц.абстаноўка.падстылі: размоўна-быт,разм-афіц. Жанры:гутарка,прыват.пісьмы,дзеннікі. Эмац.,экспрэс,спантанасць,няпоўнааформл прастамоўі,фразеалагіз,дыялектызмы,жарганізмы,дыялог

• Навуковы-галіны навукі,тэхнікі. Ф-цыя паведамлення.падстылі:уласна-навуковы, навук-вуч,навук-папулярны. Жанры:манаграфіі,артыкулы,дысертацыі,рэф.,тэзісы, даклады,лекцыі. Лагіч,даклад.,інфармац,бязвобразнасць. Стылістыч.нейтральн.л, тэрміны

.Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле актыўнага і пасіўнага складу: гістарызмы, архаізмы, неалагізмы.

Храналагіч. у слоўнікавым складзе мовы можна вылуч.словы розн.ступені старажытнасці, даўнасці іх узнікнення. Самы старажытны пласт складаюць індаеўрапеізмы-словы, індаеўр.сям’і моў. Другі, храналагіч.пазнейшы пласт складаюць-праславянскія словы, якімі карысталіся ўсе слав. плямены. Трэці храналагіч.пласт складаюць усходнеславянскія словы, якія ўзніклі пасля аддзялення ўсх.славян ад зах.і паўд..пры фармір.асобных моваў узніклі свае, уласные лексемы ўласцівыя толькі гэтым мовам. Так словы, што ўзніклі ў 14ст. пад час фармір.бел.нар-уласнабел. Разам з вядомымі ў мове словамі ўзнік.новыя лексіч.адз..сярод новых слоў есць і такія,што не сталі яшчэ набыткам мовы,хоць і актыўна выкарыст.у маўленні. Такія лексіч.адз,што маюць адценне навізны і нязвыкласці назыв.неалагізмамі. з’яўленне неалагізмаў адлюстр.з’яўленне новага ў жыцці моўнага калектыву.

Шляхі ўзнікнення:

• Словаўтвар.паводле прадукцыйных словаўтвар.мадэляў з выкарыст.суф.або складання асноў:бізнесовец

• Нульсуфіксавы спосаб аддзеялоўнага ўтварэння наз:аповед(ад апавядаць)

• Пазычэнні з нар.гаворак:нараджэнец

• Пазычэнні з іншых моў:амбасада

Віды неалагізмаў: