Ғарыштың қос қыраны.

ХХ ғасыр... Тарлан тарихқа төңкерістер дәуірі, адамдар психологиясындағы арпалыс, қырғи-қабақ соғыс жылдары, атом дәуірі деген аттармен енген бұл кезеңнің біздің халқымызға берген екі үлкен сыйы бар. Оның біріншісі – қазақ елінің ұйытқи соққан заман желінің қатал да қатігез екпініне қайыспай шыдас беруі арқылы «мың өліп, мың тіріліп» жүріп, өз тәуелсіздігін жеңіп алуы болса, екіншісі – «ай нұрын ұстап мінсе де қызыққа тоймас адамзат» деген бабалар арманының орындалып, ғарышқа қос қазақ ұлының барып қайтуы.

ХХ ғасырдың соңғы он жылдығындағы осы екі ірі оқиға арқылы кешегі Ұлы даланың перзенттері бүкіл әлемге жаңа қырынан танылды. Тарихқа осылай олжа салуының нәтижесінде еліміз өзінің жігерлі де қуатты, әлеуеті мықты, қабілеті мол екенін көрсетті.

Ол елдің аты – Қазақстан!

Ғарыш атты шексіз кеңістікке самғаған оның ұлдарының есімдері – Тоқтар Әубәкіров пен Талғат Мұсабаев!

Сондықтан біз бүгінгі таңда ғарышқа алғаш қазақ жерінен түрен салынғанын, айлақтың аты «Байқоңыр» екенін қалай мақтан етсек, тұңғыш ғарышкер қазақ атанған Тоқтар Әубәкіров пен тұңғыш қазақ корабль командирі Талғат Мұсабаевты солай мақтан тұтамыз.

Тоқтар оңғарбайұлы әубәкіров

Сынаушы ұшқыш, СССР Қорғаныс министрлігі әскери-әуе күштерінің Микоян атындағы конструктор бюросының қызметкері, Совет Одағының Батыры атағын 1988 жылы алған.

Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров 1946 жылы Қарқаралы ауданындағы «1 Май» совхозында туды. Ол ауыл мектебінен сегізжылдық білім алды, мектепте алғыр, пысық оқушы ретінде көзге түсті.

Тоқтар жас кезінен-ақ ұшқыш болуды армандаған еді. Тіпті оның балалық ойындарының өзі тәуекелге толы, қиын да күрделі жағдайлардан тайсақтамайтын болған. Ұшқыштар даярлайтын оқу орнына түсудің оңай емес екендігін білген арманшыл бала өзін осы кәсіпке жасынан дайындады. Бірақ тағдыр адамның айтқанымен жүрмейді ғой. Үйдегі бас көтерер жалғыз өзі болған соң он бес жасында еңбекке араласты. Тұрмыс тауқыметі қиындап, Теміртаудағы әпкесінің үйіне көшіп келді.

1963 жылы Тоқтар заводта жұмыс істей жүріп кешкі мектепте оқыды. Оның үстіне Қарағандыдағы Нұркен Әбдіров атындағы аэроклубта дәріс алды.

1965 жылы ол Теміртау қалалық эскери комиссариатына өтініш беріп, Армавирдегі әуе училищесіне окуға кетті. Оны 1969 жылы инженер-ұшқыш мамандығы бойынша лейтенант шенімен тәмамдады. Бұдан кейін Қиыр Шығыста әскери бөлімдерде қызмет етті.

Тапқыр да табанды, білімді әрі жүректі жігіт жолдастарының көзіне бірден түсті, 1976 жылы сынаушы-ұшқыш - мектебін бітіргеннен кейін Қорғаныс министрлігінің Микоян атындағы конструктор бюросына жұмысқа шақырылды. Қазір сонда істеп жүр.

1988 жылдың қараша айында «Правда» газетінде бүкіл облыс жұртшылығына қуаныш әкелген хабар шықты. Онда Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіровтың Кремльде Совет Одағы Батырының Алтын жұлдызы мен Ленин орденін алғаны жазылған.

Тапсырмалар:

1. Сөздікпен жұмыс жасаңыз.

2. Мәтінді аударыңыздар.

3. Мәтін бойынша сұрақтар дайындаңыздар.

4. Мәтіннен 10 етістікті теріп жазып, болымсыз етістіктер жасаңыздар.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Күзекова З. Қазақ тілі. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық (тілдерді оқытып үйретудің ортаңғы кезеңі үшін). Астана: Таным, 2003.

2. Күзекова З., Қарақұсова Г. Қазақ тілі (ЖОО экономика факультеттеріне арналған). Алматы: Қаржы-қаражат, 1997.

3. Аяпова Т. Қазақ тілі (Негізгі оқулық, үй кітабы, мұғалім кітабы). Алматы, 1998.

4. Бектұров Ш.К., Бектұрова А.Ш. Қазақ тілі (Ана тілі деңгейінде үйрету құралы). Алматы, 1998.

11-тақырып Азаматтық қалай анықталады ? Қазақстан Республикасының Конституциясы. Мен Қазақстан азаматымын. Етістіктің шақтары (етістіктің осы шағы, келер шағы, өткен шағы).

Практикалық сабақтың жоспары

1. Азаматтық қалай анықталады. Қазақстан Республикасының Конституциясы.( жаңа сөздермен таныстыру, сұрақтар қою)

2. Мәтіндерден грамматикалық тақырыптарды тапқызып, түрлерін ажырату

.